De ziekte van Waldenström en het lymfoplasmacytaire lymfoom Afdeling Hematologie Universitair Medisch Centrum Groningen www.hematologiegroningen.nl Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl Prof. Jan Waldenström Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl Maligne lymfomen Kwaadaardige woekeringen uitgaande van lymfatische cellen Vinden hun oorsprong in de lymfklier of in het beenmerg Hodgkin: slechts enkele soorten NHL: meer dan 30-40 verschillende soorten Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

WHO CLASSIFICATION OF B CELL NEOPLASMS Precursor B cell lymphoblastic leukemia / lymphoma B CLL / small lymphocytic lymphoma B cell prolymphocytic leukemia (PLL) Lymphoplasmacytic lymphoma Splenic marginal zone B cell lymphoma Hairy cell leukemia (HCL) Plasma cell myeloma & solitary plasmaytoma & MGUS Nodal marginal zone lymphoma Follicular lymphoma Mantle cell lymphoma Diffuse large B cell lymphoma Extranodal marginal zone (MALT) lymphoma Mediastinal large B cell lymphoma Intravascular large B cell lymphoma Primary effusion lymphoma Burkitt’s lymphoma Lymphomatoid granulomatosis Post transplant lymphoproliferative disorders

Therapie non-Hodgkin-lymfoom Algemene principes Het is onmogelijk voor elk type NHL een specifieke therapie te selecteren. Daarom worden de verschillende typen gegroepeerd in: Indolente typen NHL Agressieve typen NHL Zeer agressieve typen NHL Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Non-Hodgkin-lymfoom Indolente vormen Tot de indolente vormen worden gerekend: Lymfocytair lymfoom (lijkt op CLL) Marginale zone lymfomen Lymfoplasmacytair lymfoom inclusief de subgroep Waldenström Folliculair lymfoom De meeste huidlymfomen Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Lymfoplasmacytair lymfoom Voornamelijk in beenmerg, milt en soms ook lymfklieren Bestaat uit lymfocyten die uitrijpen tot plasmacellen Vaak productie van een speciaal eiwit gemaakt door de lymfoomcellen (M-proteïne) Hoeveelheid eiwit is maat voor NHL-activiteit Als eiwit erg hoog is: ziekte van Waldenström bloed wordt stroperig (hypervisceus) klachten van hoofdpijn, wazig zien, sufheid Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

B-cellen zijn lymfocyten B-cellen zijn lymfocyten. Ze kunnen na contact met antigen (eiwit, bacterie en dergelijke) uitrijpen tot plasmacel om specifieke antistoffen te maken. antistoffen B-cel met antigen

B-celontwikkeling tot plasmacellen in de lymfklier overzicht Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

B-cellen plasmacel B-cellen worden plasmacellen; plasmacellen produceren antistoffen; één plasmacel maakt één soort antistof

Normale polyclonale populatie van plasmacellen Gebied van de normale antistoffen Abnormale monoclonale populatie van plasmacellen Bandje

Het gebied waarin alle antistoffen zitten Het eiwitspectrum Eiwitspectrum Het gebied waarin alle antistoffen zitten

Eiwitspectrum met monoclonaal proteïne Normale antistoffen M-proteïne Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

Monoclonaal proteïne Definitie: antistofproduct van 1 cloon plasmacellen, dat een specifieke mobiliteit bij electroforese heeft, met daardoor herkenbaar een specifieke band in het eiwitspectrum Andere namen: M-proteïne, paraproteïne, monoclonaal eiwit

M-proteïne / paraproteïne Waarbij komt het voor? Meestal goedaardig: bij >10-15% van de mensen ouder dan 70 jaar is een kleine hoeveelheid M-proteïne aanwezig, zonder dat dit klinische betekenis heeft Tijdelijk, bij herstel na infectie/ziekte/ stamceltransplantatie Ziekte van Kahler / multipel myeloom Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström Andere lymfatische maligniteiten

Beenmerg met infiltratie lymfoplasmacytair lymfoom mestcel Immunocytoom, CKHL, plasmacellen lymfoomcellen

Lymfoplasmacytair lymfoom Voornamelijk in beenmerg, milt en soms ook lymfklieren Bestaat uit lymfocyten die uitrijpen tot plasmacellen Vaak productie van een speciaal eiwit gemaakt door de lymfoomcellen (M-proteïne) Hoeveelheid eiwit is maat voor NHL-activiteit Als eiwit erg hoog is: ziekte van Waldenström bloed wordt stroperig (hypervisceus) klachten van hoofdpijn, wazig zien, sufheid

Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström Symptomen Vaak geen symptomen (heet ook wel ‘sluimerende Waldenström’) Moeheid, gewichtsverlies, bloedingsneiging Bij 20% van de symptomen: krachtsverlies en tintelingen benen/voeten (neuropathie) Zelden: koude agglutininen: dode vingers en bloedafbraak bij koude Hyperviscositeitssyndroom

Hyperviscositeitssyndroom witte cellen en bloedplaatjes rode cellen met te veel IgM Behandeling Plasma wisselen Aanmaak van verkeerde eiwitten blokkeren

Het principe van plasmaferese Bloed en albumine terug Bloed afgenomen Verwijderd plasma Albumine flessen

Therapie lymfoplasmacytair lymfoom Vaak geen therapie nodig (hangt af van hoeveelheid lymfoom en hoeveelheid eiwit in bloed) Als hypervisceus: plasmaferese (bloedspoeling) Chemotherapie, al dan niet samen met rituximab

Smouldering Waldenström = sluimerende Waldenström Patiënten zijn symptoomloos Geen bloedarmoede, slechts geringe lymfoom-infiltratie in het beenmerg Per jaar circa 4% kans dat progressie optreedt en therapie nodig is Zeer lange overleving

Therapie lymfoplasmacytair lymfoom Keuze chemotherapie vrij: Chloorambucil (Leukeran) CVP-kuren Fludarabine Cladribine Van geen van deze middelen is aangetoond dat de één beter is dan de andere Liefst wel combineren met rituximab

De meeste B-cellymfomen hebben de merker CD20 op hun oppervlakte Rituximab of Mabthera (anti-CD20) CD20 Binding antistof met lymfoomcel Celdood

Conclusie lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström Ziekte met toename van lymfocyten en plasmacellen die M-proteïne maken Wordt gerangschikt onder de non-Hodgkin-lymfomen Therapie afhankelijk van mate van beenmerginfiltratie, symptomen en mate van hyperviscositeit