Trends in functionele voeding: een overzicht Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling Prof. John Van Camp nutriFOODchem Vakgroep voedselveiligheid en voedselkwaliteit Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent john.vancamp@ugent.be www.nutriFOODchem.ugent.be www.Food2Know.be Trends in functionele voeding: een overzicht

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Oorzaken van mortaliteit bij mannen (British Heart Foundation, 2005) MALE Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Oorzaken van mortaliteit bij vrouwen (British Heart Foundation, 2005) FEMALE Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Voeding en gezondheid De leefstijlen: Fysieke activiteit Rookgedrag Alcoholgebruik Veiligheid Werkomgeving Voedingsgewoonten Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Voedselconsumptie in België (2004) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Consumptie van nutriënten (E%/dag) versus aanbevelingen Huidige inname % populatie conform de aanbeveling Vet < 30 E% 37,9 10,7 Verzadigd vet < 10 E% 16,0 3,0 MUFA 10-14,7 E% 13,8 59,4 PUFA 5,3-10 E% 6,9 61,9 Koolhydraten > 55 E% 45,8 7,5 Eiwit = 10 E% 16,3 99,0 Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Inname van calcium (VCP2004) bij vrouwen tussen de leeftijd van 19-59 jaar haalt 75% de leeftijdspecifieke calciumaanbeveling van 900 mg/dag niet voor meisjes tussen 15-18 jaar haalt 98% de aanbeveling van 1200 mg/dag niet bij mannen haalt 60% tussen de leeftijd van 19-59 jaar de leeftijdspecifieke calciumaanbeveling van 900 mg/dag niet bij jongens tussen 15-18 jaar haalt 83% de aanbeveling van 1200 mg/dag niet Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Consumptie van melk en zuivelproducten (VCP2004) Melk, yoghurt of verse kaas: dagelijks gebruik: 66% nooit tot bijna nooit: 15% 96% haalt doelstelling van 450-600 g/dag niet Kaas: dagelijks gebruik: 24% nooit tot bijna nooit: 16% 43% voldoet aan aanbeveling van 20-40 g/dag 25% hoger dan aanbeveling (1-2 sneden/d) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

+ leucocyten, lipoproteïnen Vetglobulen Caseine micel triglyceriden, mono- en diglyceriden vetzuren, sterolen, carotenoïden, vitamine A, D, E, K water eiwit (caseïne), zouten (Ca, P), water enzymen membraan Eiwit, fosfolipiden, cerebrosiden, vetzuren, sterolen, enzymen + leucocyten, lipoproteïnen Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

De serum fase water koolhydraten (lactose, glucose) mineralen (Ca, Mg, K, Na, Cl, fosfaat, sulfaat, carbonaat) sporenelementen (Zn, Fe, Cu) organische zuren gassen (zuurstof, stikstof) vetten (fosfolipiden, vetzuren, cerebrosiden) vitamines (B2, C) eiwitten (β-Lg, α-La, BSA, Ig, PP) NPN (aminozuren, ureum, peptiden) enzymen Walstra et al. (2006) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

NNR (naturally nutrient rich) score Melk (1.5% vet) Kaas (31% vet) Boter (82% vet) Eiwit 2,15 1,96 - Vitamine A 0,40 0,60 1,6 Calcium 3,69 3,20 Vitamine B2 5,54 0,73 0,1 Vitamine B12 6,67 0,82 MUFA 0,80 1,91 2,7 Gemiddelde 1,82 0,86 0,4 Steijns (2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Levensmiddelen-categorie Verzadigd vet (g/100 g or 100 ml) Draft EC (17-03-2009) Levensmiddelen-categorie Natrium (mg/100 g or 100 ml) Verzadigd vet (g/100 g or 100 ml) Suikers (g/100 g or 100 ml) Oliën en vetten 500 30 10 Zuivelproducten, exclusief kazen1,2 300 2,6 15 Kazen1 900 20 Overige 2 1minimum 50 g zuivel ingredienten/100 g 2minimum 40 g zuivel ingrediënten/100 g voor dranken op basis van gefermenteerde melk Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Voldoen op basis van Nubel Levensmiddelencategorie in Nubel (aantal producten) Natrium (mg/100 g or 100 ml) Verzadigd vet (g/100 g or 100 ml) Suikers (g/100 g or 100 ml) Boter (3) 3 1 Melk1 (22) 20 19 Kazen (57) 45 36 55 (?) Gefermenteerde melk (12) 12 10 9 (Room)ijs (3) 1uitgezonderd melk en room, niet ingedikt, zonder toegevoegde suiker of andere zoetstoffen met vetgehalte tussen 1-6% (CN code 0401 20) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Verandering in ratio totaal : HDL cholesterol en in LDL- en HDL-cholesterol concentraties wanneer 1 %E koolhydraten iso-energetisch vervangen worden door laurinezuur(12:0), myristinezuur(14:0), palmitinezuur (16:0), of stearinezuur (18:0) Mensink et al. (2003) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Inname omega-3 via dierlijke producten Stand = standaard vetzuursamenstelling van dierlijke producten Pork + = varkensvlees aangerijkt aan omega-3 PUFA All + = alle vlees, melk en eieren aangerijkt aan omega-3 PUFA De Henauw et al. (2007) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Enkele bemerkingen geen duidelijk bewijs dat natuurlijke transvetzuren het cardiovasculair risico bij huidig niveau van inname verhogen mbt verzadigde vetzuren dient het matrix effect van zuivelproducten verder te worden onderzocht (harde kaas versus boter) restricties opgelegd door wetgeving bij kaas enkel keukenzout toe te voegen bij boter bestaan wettelijke samenstellingseisen (min 80% botervet en max 0,1% NaCl) German et al. (2009) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Bioactieve eiwitcomponenten in melk Eiwitten Caseinen αs1, αs2, ß, κ-casein Wei eiwitten ß-Lactoglobuline α-Lactalbumine Immunoglobulinen Serum albumine Lactoferrine Lactoperoxydase Anderen… Peptiden en aminozuren Bioactieve peptiden Antithrombotisch Antioxidatief Antihypertensief Antimicrobieel Opiate activiteiten Mineraal bindend Immunomodulerend Aminozuren en anderen… Kitts & Weiler (2003) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Het “diet to stop hypertension” (DASH) voedingspatroon controle DASH Totaal vet (E%) 36 26 Verzadigd vet (E%) 14 7 Koolhydraten (E%) 50 56 Voedingsvezel (g/d) 9 31 Voedselgroepen (porties/d) Groenten en fruit 3,6 9,6 Zuivel (vetarm) 0,1 2,0 Vlees (rund, varken) 1,5 0,5 Vis 0,2 Vetten en oliën 5,8 2,5 Snacks 4,1 0,7 Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

De DASH-studie Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Conclusies DASH studie wijziging in voedingspatroon conform aanbevelingen heeft gunstige invloed op bloeddruk effect van groenten en fruit in combinatie met magere zuivelproducten is groter dan effect van enkel groenten en fruit aandacht voor eiwitfractie (bio-actieve peptiden) en calcium Apple et al. (1997); Vermeirssen et al. (2004) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Gebruik van orgaanbaden Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Vasodilator mechanismen bij Val-Tyr ACE inhibitory activity Vercruysse et al. (2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

De melkvetglobule membraan (MFGM) Intacte melkvetglobule membraan Gecentrifugeerde botermelk Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

De melkvetglobule membraan (MFGM) (Dewettinck et al., 2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

aangepast fractionatie schema Rombaut et al. (2006) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

MFGM eiwitten Bio-activiteit anticarcinogeen inhibitie H. pylori DNA-herstel Regulatie cytokinese β-glucuronidase inhibitor inhibitie H. pylori immunomodulatie T-cell respons … Dewettinck et al. (2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Sphingolipiden Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Rombaut et al. (2005) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Antimicrobiële effecten van SPH Possemiers et al. (2005) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Conclusies melk en zuivelproducten vormen een zeer heterogene productgroep. De nutritionele effecten zijn daardoor zeer divers nutrient densiteit is een belangrijke troef voor melk en zuivel matrix effecten dienen beter onderzocht aandacht blijft nodig voor verzadigd vet, zout en suiker. Waar mogelijk/relevant kan product-modificatie voor een oplossing zorgen melk en zuivelproducten zijn een belangrijke bron van bioactieve componenten die kunnen bijdragen tot de gezondheid van de mens Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Overzicht Voeding en gezondheid Consumptie van zuivel Samenstelling van melk Nutrient profielen Bioactieve nutriënten Conclusies Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Referenties De Henauw, S., Van Camp, J., Sturtewagen, G., Matthys, C., Bilau, M., Warnants, N., Raes, K., Van Oeckel, M. & De Smet, S. (2007). Simulated changes in fatty acid through n-3 fatty acid enrichment of foods from animal orgin. J. Sci. Food Agric., 87, 200-211. Dewettinck, K., Rombaut, R., Thienpont, N., Trung Le, T., Messens, K. & Van Camp, J. (2008). Nutritional and technological aspects of milk fat globule membrane material. Int. Dairy Journal, 18(5), 436-457 German, J.B., Gibson, R.A., Krauss, R.M., Nestel, P., Lamarche, B., Van Staveren, W.A., Steijns, J.M., de Groot, L., Lock, A.L. & Destaillats, F. (2009). A reappraisal of the impact of dairy foods and milk fat on cardiovascular disease risk. Eur. J. Nutr., DOI 10.1007/s00394-009-0002-5 Kitts and Weiler (2003). Bioactive proteins and peptides from food sources. Applications of bioprocesses used in isolation and recovery. Curr. Pharn. Design, 9, 1309-1323. Mensink, R.P., Zock, P.L., Kester, A.D.M. & Katan, M.B. (2003). Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins. Am. J. Clin. Nutr., 77, 1146-1155. Possemiers, S., Van Camp, J., Bolca, S. & Verstraete, W. (2005). Characterization of the bacterial effect of dietary sphingosine and its activity under intestinal conditions. Int. J. Food Microb., 105, 59-70. Apple, L.J. , Moore, T.J., Obarzanek, E., Vollmer, W.M., Svetkey, L.P. & Sacks, F.M. (1997). A clinical trial of the effects of dietary patterns on blood pressure. N. Eng. J. Med., 336, 1117-1124. Rombaut , R., Van Camp, J. & Dewettinck, K. (2005). Analysis of phospho- and sphingolipids in dairy products. J. Dairy Sci., 88, 482-488. Rombaut , R., Van Camp, J. & Dewettinck, K. (2006). Phospho- and sphingolipid distribution during processing of milk, butter and whey. Int. J. Food Sci. Techn., 41, 435-443. Steijns (2008). Dairy products and health: Focus on their constituents or on the matrix ? Int. Dairy J., 18, 425-435. Vercruysse , L., Morel, N., Van Camp, J., Szust, J. & Smagghe, G. (2008). Antihypertensive mechanism of the dipeptide Val-Tyr in rat aorta. Peptides, 29, 261-267. Vermeirssen, V., Van der Bent, A., Van Camp, J., Van Amerongen, A. & Verstraete, W. (2004). A quantitative in silico analysis calculates the Angiotensin I Converting Enzyme (ACE) inhibitory activity in pea and whey protein digests. Biochimie, 86, 231-239. Walstra , P., Wouters, J.T.M. & Geurts, T.J. (2006). Dairy Sci. Techn., 2nd ed., CRC-Press. Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

Trends in functionele voeding: een overzicht Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling Prof. John Van Camp nutriFOODchem Vakgroep voedselveiligheid en voedselkwaliteit Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent john.vancamp@ugent.be www.nutriFOODchem.ugent.be www.Food2Know.be Trends in functionele voeding: een overzicht

BCZ-CBL