Week 7: Recht en conflict De functie van conflictbeslechting

Universiteit van Aruba – College rechtssociologie Recht en conflict Geschilbeslechtings – of mobiliseringstheorieën (Litigation –theories): De wijze waarop mensen omgaan met hun geschillen in de ruimste zin van het woord (dus niet alleen ‘in rechte’) Van het rudimentaire voorstadium -onaangename ervaringen- tot en met het uiteindelijk afsterven van de ontevredenheid daarover 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Universiteit van Aruba – College rechtssociologie Recht en conflict Rechtssociologische vragen (extern perspectief): Hoe verlopen conflicten? Welke (andere) vormen van conflictbeslechting zijn er? Wat is typisch aan het recht als conflictbeslechter? Waarvan is het afhankelijk of het recht wordt gemobiliseerd om het conflict op te lossen? Wat is het profiel van de partijen die het recht inroepen voor oplossing van hun conflict? 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - het verloop van conflicten - Transformatie of fases in conflicten: Naming een persoon moet een situatie of bejegening als onplezierig, kwetsend ervaren Blaming: de persoon moet dat toeschrijven aan een andere persoon of sociale entiteit Claiming: de klacht moet worden geuit tegen de andere persoon of instelling, waarbij verhaal (remedie) wordt verzocht. 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - verschillende vormen van conflictbeslechting - Schuyt onderscheidt vormen van conflictbeslechting: Éénzijdige beslechting In eigen beheer Pre-juridisch Juridisch-rechterlijk Juridisch-politiek Gewelddadige beslechting De emanciperende taak van het recht: Ombuiging van geweld naar geweldloos Van éénzijdig naar meerzijdig Versterking (emancipatie) van de zwakkere partij macht éénzijdig Onafhankelijke derde gelijkwaardiger macht éénzijdig 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - mobilisering van het recht - Van welke factoren is het afhankelijk of mensen het laten aankomen op een rechtszaak? Factoren die het verloop van een geschil kunnen beïnvloeden: Kenmerken van de samenleving Aard van het conflict Kosten Kenmerken van partijen 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

1. Karakter van de samenleving

Recht en conflict - mobilisering van het recht - De aard van de samenleving Traditionele samenlevingen: multiplex verhoudingen Hechtere sociale verbanden; interactie in verschillende posities en rollen Voorkeur voor onderhandelingen en compromissen Moderne samenlevingen: simplex verhoudingen Door arbeidsdeling interactie vanuit specifieke rollen Minder gehecht aan continuering van onderlinge relatie Er wordt eerder een beroep gedaan op formele juridische procedures 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - mobilisering van het recht - De aard van de samenleving Individualisering en toenemende (juridische) mondigheid Claimcultuur In hoeverre zijn er andere geinstitutionaliseerde vormen van conflictbeslechting? Poldermodel Directie Arbeid bij ontslag Huurcommissie Ombudsman 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

2. Aard van het conflict

Recht en conflict - mobilisering van het recht - Aard van het conflict: de beslechtingspyramide 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

3. De kosten

Recht en conflict - mobilisering van het recht - Kosten Wijze van vergoeding advocaten (no cure-no pay) Griffierechten Rechtshulpverzekeringen en wijze van uitvoering Immateriële kosten: stress, tijd, onzekerheid 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

4. De kenmerken van en relatie tussen partijen

Recht en conflict - mobilisering van het recht - De relatie tussen partijen: ‘relational distance’ Mensen maken minder gebruik van het recht naarmate de dichtheid van sociale relaties toeneemt Sociale dichtheid: aantal contacten en affectieve lading van contacten Verklaringen: Bij grotere sociale dichtheid staat er meer op het spel Bij grotere sociale dichtheid zijn er andere effectieve middelen Bij grotere sociale dichtheid is er vrees voor ‘besmetting’ 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Week 8: Recht en conflict Over rechters en rechtbanken

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - Het beeld over de rechtspraak als conflict-beslechter moet worden genuanceerd Standaardbeeld (noties) over rechtspraak: De rechter is een belangrijke conflictbeslechter in de samenleving Rechtsvinding is gebaseerd op een zorgvuldig en subtiel beslissingsproces In de rechtspraak is er sprake van gelijkwaardige partijen (‘equality of arms’) Rechtspraak in historisch perspectief: een aflopende zaak? 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Universiteit van Aruba – College rechtssociologie Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - 1. De rechter als conflictoplosser 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - De plaats van de rechter als conflictoplosser De samenleving kent veel meer systemen voor conflictoplossing Galanter: rechtspraak is slechts topje van de ‘legal iceberg’ Niets doen Exit (verbreking relatie) Private oplossingssystemen (b.v. onderhandelen) Op het officiële systeem georiënteerde systemen Procesvoering (litigation) Procesbeslechting (adjudication) Pyramide-profiel van conflictbeslechting 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Geschilbeslechtingsprofielen Elk type conflict heeft zijn eigen ‘profiel’ 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - 2. De rechter tussen rechtsvinding en routine 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - De rechter tussen rechtsvinding en routine Van de zaken die bij de rechter komen wordt een belangrijk deel op andere wijze afgedaan dan middels een (contradictoir) vonnis (zie tabel 1 in Reader)) bij verstekvonnis doordat partijen hun zaak van de rol schrappen (‘royement’) 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - 3. De klanten van de rechter: gelijkwaardige partijen? 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - Gelijkwaardige partijen? Individuen vs. organisaties ‘one shotters’ vs. ‘repeatplayers’ Eiser One-shotter Repeatplayer Verweerder 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

One shotters vs. repeat players Organisaties hebben meer financiële armslag Kunnen deskundigen inhuren Organisaties hebben geen haast Organisaties voeren meer processen Leereffecten Kunnen contracten herformuleren op basis van jurisprudentie (zich indekken) Organisaties kunnen het risico spreiden over groot aantal zaken Proefprocessen 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - 4. Rechtspraak: een aflopende zaak? 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Jettinghof e.a. - over rechters en rechtbanken - Aubert e.a.: Conflictbeslechting middels rechtspraak zal afnemen Door toenemende complexiteit en grotere interdependentie tussen partijen, meer bereidheid tot onderhandeling en bemiddeling (mediation) Minder belangrijke rol van de rechter wordt niet bevestigd in onderzoek: ‘Litigationrate’ is gestegen (civiele zaken) Wel vaker inschakeling mediation 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - alternatieve geschilbeslechting - Alternative Dispute Resolution (ADR) Kostenbesparing en ontlasting rechterlijke macht Mede ontstaan vanuit aversie tegen juridisering van de samenleving Mediation Voordelen en nadelen Ontlasting van de rechtbanken Directe betrokkenheid van partijen bij de oplossing Commercialisering: gat in de markt (hogere kosten voor partijen) Minder rechtsbescherming: gevoeliger voor machtsverhoudingen Minder rechtszekerheid o.a. door ontbreken publicatieplicht 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Galanter - in de schaduw van het recht - Rechtspraak is niet alleen het wijzen van een beslissend vonnis Rechtspraak geeft partijen ‘onderhandelings- en reguleringsvermogen’ (onderhandelingsfiches) Rechtbanken (jurisprudentie) stellen normen Rechtbanken bekrachtigen onderlinge oplossingen als garantie voor nakoming Rechtbanken verschaffen methoden waardoor partijen inzicht verwerven in hun onderhandelingspositie (‘golden handshake’) Rechtbanken maken het partijen mogelijk op legitieme wijze de kosten van een geschil te laten escaleren, waardoor de waarschijnlijkheid van een onderlinge oplossing toeneemt 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - het verloop van conflicten - Keuzemogelijkheden in probleemsituaties Fight of flight Voice en/of exit 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie

Recht en conflict - het verloop van conflicten - Voice No - voice Exit ‘ik pak je toch’ flight No - exit fight berusting Welk alternatief past het beste bij de verzorgingsstaat? 2010 Anco R.O. Ringeling Universiteit van Aruba – College rechtssociologie