Olyfnadleerlingen ? Oolyfnaat ollifamt oleivant olievamdOoleifand olyfnat Olliefamt ooli3fant Ollievand?

Het protocol Dyslexie voortgezet onderwijs Is ontwikkeld in opdracht van OCW in samenwerking met scholen Doel: aanbieden van een effectieve werkwijze voor de begeleiding van dyslectische leerlingen.

Wat is dyslexie? Een stoornis in het functioneren van de hersenen die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisering van het lezen en/of spellen

3 taalcentra Bij mensen met dyslexie is de verbinding tussen de taalcentra trager.

Dyslexie heeft neurologische oorzaken Het corpus collosum is aantoonbaar verdikt De uitwisseling van signalen tussen de linker - en rechterhersenhelft verloopt niet soepel Dyslexie is vaak erfelijk

Geactiveerde hersengebieden Boven =in stilte tot 5 tellen Links = 5 woordjes onthouden

Hersenen? Hersunnun?

Belemmeringen in het onderwijs A Technisch lezen: moeite met nieuwe en onbekende klanken en woorden bij alle vakken B Spellen: moeite met spelling door onvoldoende automatisering C Luisteren: moeite met het verstaan van snelle spraak D Schrijven: moeite met het schrijven van gestructureerde teksten

Gevolgen bij: Lezen: energie gaat naar het decoderen in plaats van naar het begrip Schrijven: veel spelfouten en onsamenhangende teksten Nauwkeurigheid:bij werken onder druk neemt dit af Taalhandelingen kosten veel tijd

Dyslexie heeft niets met intelligentie te maken Zo dyslectisch als........

of als...

of als...

of als...

of als...

Wat valt U op bij een dyslectische leerling?

Taak- en werkhouding ongestructureerd onvoldoende werkverzorging vergeetachtig onvoldoende zelfsturing soms onvoldoende doorzettingsvermogen inadequate leerstijlen

Sociaal-emotioneel functioneren Faalangst Weinig zelfvertrouwen Stress Gedragsproblemen Motivatieverlies Onderpresteren

In de praktijk

Investeren in de relatie Toon begrip Spreek duidelijke verwachtingen uit Reageer voorspelbaar en consequent Reageer op signalen van de leerling Bespreek problemen samen Zoek samen naar oplossingen Geef de leerling een actieve rol Beloon de enorme inzet

De praktijk Wat,Wanneer,Waarom en Hoe Wat: agenda op vaste plaats op het bord activeer voorkennis Wanneer: geef een lesstofoverzicht met tijdsaanduiding Waarom: bespreek het lesdoel en het leerdoel in relatie tot het grote geheel Hoe: leg uit hoe ze de lesstof moeten verwerken en de leerstof kunnen leren

Algemene taakaanpak Varieer in aanbod van uitleg (auditief - visueel - handelend) Laat een woordenlijst maken van vaktermen Herhaal nieuwe woorden en gebruik ze actief Kopieer aantekeningen om verkeerd leren te voorkomen Laat kernwoorden opschrijven Benoem hoofd- en bijzaken Laat in tweetallen werken Gebruik software van methodes Geef extra tijd

Toetsen: Minimaal een week van te voren opgeven Alleen over besproken lesstof Geef mondelinge toelichting Toets ook mondeling Geen onverwachte toetsen Niet teveel leerstof Foutenanalyse maken Geef extra tijd of 30% minder opdrachten

Beoordeling toetsen Spelfouten en zwakke formuleringen mogen beoordeling niet beïnvloeden als zij geen onderdeel van de toetsing zijn Woordspin, schema of tekening accepteren Aangepaste beoordeling wanneer spelling getoetst moet worden

Nederlands Lezen Spelling Grammatica

Lezen Bevorderen van het leesplezier Laat ze op eigen niveau lezen Help leerlingen bij hun boekkeuze Laat leerlingen herhaald lezen

Spelling

Dictee jongen

Spelling Sectieafspraken : Tel spelfouten minder zwaar Reken spelfout slechts een keer Reken fonetische spelling goed Reken spelling alleen in bepaalde onderdelen mee (b.v. dictee) Reken spelfouten niet mee Verleen dispensatie

Grammatica Ontleden is daardoor vaak moeilijk Door moeizaam automatiseren worden regels en begrippen niet onthouden en/of worden verkeerd toegepast Ontleden is daardoor vaak moeilijk

Tips Laat leerlingen zelf kopieën verkrijgen als het handschrift niet leesbaar is Laat leerlingen hun werk controleren m.b.v. een correctiemodel Sta hulpmiddelen toe b.v. regelkaarten Geef feedback

Feedback geven: Leg het probleem bij de taak en niet bij de leerling Wees constructief; geef aan wat beter kan en bespreek hoe

Algemene maatregelen Compenserende faciliteiten (minder stof, meer tijd, gatendictee) Ondersteunende technologie (Daisyrecorder, Kurzweil) Dispensaties Dyslexiekaart of –pas

Moderne vreemde talen Woordbetekenis Spelling Grammatica Lezen/schrijven/luisteren

Moderne vreemde talen Belemmeringen: dezelfde problemen bij het leren van de moedertaal zijn ook aanwezig bij het leren van een vreemde taal.

Moderne vreemde talen Lezen: moeite met nieuwe en onbekende klank- tekenkoppelingen Schrijven: moeite met spelling en zinsconstructies Luisteren: moeite met het verstaan van snelle spraak

Gevolgen Energie gaat naar decoderen van tekst in plaats van naar begrip Grammaticale fouten (syntax) Woordjes leren gaat moeizaam en kost veel tijd (uitspraak, betekenis, spelling) Fouten bij overschrijven van het bord Nauwkeurigheid neemt af bij werken onder druk

Woordbetekenis Woordleerstrategieën: Expanding rehearsalmethode Woordjes leren in woordgroepjes Nederlandse betekenis kennen Kaartjesmethode Flapmethode

Ondersteuning bij spelling Software (Teach 2000, Overhoor, Words, www.wrts.nl, ) Klankspellingschrift Spellingregels Ezelsbruggetjes Regelkaarten

Grammatica moderne vreemde talen Geef heldere aantekeningen Internetsite bij methode (methodegebonden) software Visualiseer waar mogelijk regels

Visualiseer regels - ami- e amie s amis es amies

Klankspellingschrift Duits: Der Hund fünf Das Buch Die Brücke Die Mutter brüllen Husten füllen

Rijmwoorden Engels ight a –k- e night cake right snake sight lake fight wake fade made

Klankspellingschrift Frans ou bonjour journée chouette la cour la tour tout nouveau qu quartier quatre quelle cinquième quoi magnifique la mosquée

Frans ‘regeltje’ j’ a i allemaal a tu a s il a nous a vons vous a vez ils o nt maar deze o

Toetsen Geef extra toetstijd Verminder toetsstof als minder tijd geen optie is (b.v. 30 % minder) Geef opdrachten op papier Verzorg heldere lay-out Toets ook mondeling Geef vergrotingen Verdeel omvangrijke idioom- en vocabulairetoetsen in kleinere stukken Laat geen hele zinnen overschrijven Maak afspraken over de beoordeling van spelling

Wiskunde

Wiskunde Wiskunde doet een sterk beroep op de taalvaardigheid van de leerlingen. De technische aspecten van het schrijf -en leesproces nemen te veel ruimte in beslag van het werkgeheugen zodat er relatief weinig ruimte over blijft voor begripsprocessen.

Gevolgen Vaak minder effectieve strategieën Moeite met de automatisering van de basisvaardigheden (b.v. optellen, vermenigvuldigen) Een traag werktempo en soms lagere prestaties.

Technieken om een wiskundetekst te structureren Activeren van de voorkennis Aangeven stappenplan en strategieën Leg een wiskundebegrippenlijst aan. Onderscheid maken in de verschillende soorten opdrachten:

Technieken om een wiskundetekst te structureren Kan dit verhaal in stukjes opgedeeld worden? Wat is belangrijke informatie? Doevragen gericht op de uitwerking zoals het maken van een grafiek Rekenvragen, gericht op het antwoord. Hoe groot, hoeveel keer? Denkvragen, gericht op de uitleg

Compenserende maatregelen Het gebruik van hulpmiddelen is wenselijk om de cognitieve belasting te verminderen zodat de leerling meer ‘ruimte’ heeft voor het begrijpen van wiskunde/rekenen en het oplossen van de vraagstukken.

Hulpmiddelen bij les en toets Toestaan van hulpmiddelen zoals de Daisyrecorder en Kurzweil, Dragonspeach. Regelkaarten Een kleinere hoeveelheid stof aftoetsen. Extra mondeling uitleg of mondelinge overhoring Extra werktijd

Tips bij wiskundeproefwerken-en examens Het gebruik van een rekenmachine. Werken met voorbedrukte bladen en Strategieverandering aangeven b.v. Laat leerlingen minsommen en plussommen met verschillende kleuren markeren.

Bedankt voor uw aandacht Meta van den Brink-Ruigrok Gerda Schmidt Djonina Wiebenga Einde