Inleiding over Duurzame Innovatie Cradle to Cradle Inleiding over Duurzame Innovatie

Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Onderwerpen Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Discussie

Wat is het probleem? Oprakende minerale grondstoffen Wat is C2C? / Urgentie Wat is het probleem? Oprakende minerale grondstoffen Koolstof op de verkeerde plaats Teruglopende biodiversiteit Sociaal onrecht Bevolkingstoename Wat is eigenlijk het probleem? Veel minerale grondstoffen raken op. Jaren over bij gelijkblijvend gebruik: Au (gold)  36 Ag (silver) 28 Sn (Tin) 37 Zn (zinc) 48 Ni (nickel) 95 Pb (lead) 49 http://www.mine-engineer.com/commentary/resources.htm Koolstof uit olie, kolen en gas komt als CO2 in de atmosfeer en draagt bij aan opwarming. Biodiversiteit loopt zienderogen terug, onder andere door verdwijnen van regenwouden Ongelijke verdeling van grondstoffen leidt tot sociaal onrecht, en bijvoorbeeld oorlogen in Afrika. Bevolkingstoename verhoogt de belasting van de planeet verder. Economische groei zoals we dat kennen loopt tegen grenzen aan en zal er in de toekomst anders uit gaan zien. De vraag is of we die verandering voor willen zijn en in ons voordeel mede willen uitvinden, of dat we willen afwachten tot de wal het schip keert. Dat is de urgentie waar we voor staan. Toevoeging Jaap: Ook heb ik hier gezegd dat economische groei op deze manier een doodlopend spoor is. Opvallend is dat er snel actie werd ondernomen om de gevolgen van de kredietcrisis te bestrijden, terwijl er bij de milileucrisis geen snelle actie is gekomen. Het verschil zal zijn dat het bij de kredietcrisis gaat om op geld waarderbare belangen, terwijl dat bij de milieucrisis (nu nog) nauwelijks het geval is en het tot dusverre slechts om een hoofdzakelijk moreel appèl gaat. Tussen dia 3 en 4 ben ik ook even ingegaan op het betoog van Louise Vet (we kunnen veel leren van de natuur) en dat van de Amerikaanse wetenschapper Janine Benyus, die begin februari in Nederland was om te praten over biomimicry (het nabootsen van de natuur). Haar onderzoeksinstituut krijgt al regelmatig opdrachten voor het zoeken van technische oplossingen, die ze vindt door analogieën te zoeken bij oplossingen die de natuur al gevonden heeft.

New Scientist May 2007 New Scientist May 2007 Nogmaals: jaren over bij gelijkblijvend gebruik, en nu ook wanneer de halve wereld gebruikt zoals de USA dat doet. Bron: New Scientist May 2007 http://www.newscientist.com/article/mg19426051.200-earths-natural-wealth-an-audit.html

Wat is C2C? / Braungart en McDonough Michael Braungart Duits chemicus, ex Greenpeace Onderzoeken EPEA William McDonough Amerikaans architect Ford MBDC Boek Cradle to Cradle, 2002

Gesloten bio- en technologische kringlopen Duurzame energie Wat is C2C? / Visie Gesloten bio- en technologische kringlopen Duurzame energie Duurzaam inkopen Verantwoorde productie Afval is voedsel Consumptie niet meer schadelijk Economische groei milieuveilig Jaap: Bij dia 4 heb ik eerst in het kort de achtergrond van Braungart geschetst (voormalig Greenpeace, chemicus, 200 lichaamsvreemde stoffen in moedermelk, 4000 stoffen in een tv-toestel, tienduizenden in de atmosfeer, giftig speelgoed)

Herman Miller Nike Ford Connex Wat is C2C? / Voorbeelden Herman Miller: Mirra was designed from beginning to end to meet the strict requirements of Herman Miller's Design for Environment cradle-to-cradle protocol for safe material chemistry, disassembly, and recyclability. The chair is durable, made of a minimal number of parts, and is easy to disassemble for local recycling. Recycled content is 42 percent, and the chair is 96 percent recyclable. Latitude fabric is 100 percent recyclable. Mirra contains no PVC.. http://www.mymiller.nl/my-mirra.html Nike: The Nike Considered line utilizes materials found primarily within 200 miles (320 km) of the Nike factory which reduces the energy used for transportation, diminishing the resulting climate change impact. The manufacturing process reduces solvent use by more than 80% compared with Nike’s typical products. The leather comes from a tannery that recycles wastewater to ensure toxins are kept out of the environment, and it is colored using vegetable-based dyes. Hemp and polyester are used to make the shoe's woven upper and shoelaces. The mid-sole is cut to lock into the outer sole, reducing the need for toxic adhesives. The shoe's outer sole includes rubber made from recycled factory rubber waste.http://en.wikipedia.org/wiki/Nike_Considered Ford: De Ford Model U is een concept-auto zoals er velen zijn, maar Ford ziet in deze auto de start van een revolutie die vergelijkbaar is met die van de Model T in de vorige eeuw. Een revolutie waarbij de autofabrikant een auto ontwikkelt die volledig te recyclen is. De aandrijving van de auto wordt verzorgd door verbrandingsmotor die op waterstof loopt, en die zuiniger is dan de motoren die we nu kennen. De auto stoot 99 procent minder CO2 uit dan de auto’s die nu op de weg zijn. Veel onderdelen van de auto zijn samengesteld uit biomaterialen. Zo zijn de vullingen van de stoelen deels gemaakt van soya, en worden de banden voor een deel uit mais samengesteld. Maar het belangrijkste in het concept is dat deze auto uitbreidbaar en aanpasbaar is, waardoor er niet steeds een nieuwe auto hoeft worden aangeschaft. De auto kan meegroeien met de behoeften van de eigenaar. De auto kan groter worden gemaakt, of worden omgevormd naar een pick-up truck, allemaal vanuit hetzelfde basismodel. Ook kan de auto worden gepersonaliseerd, door bijvoorbeeld aanpassingen in het interieur. Het is nog niet bekend of en wanneer Ford de Model U in productie neemt.http://www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/30458986/items/30462746/ Connex: Kabelslurven van bioplastic op basis van eztmeel uit aardappelschillen. Productie in dezelfde mallen als bij gebruik van ‘gewoon’kuntstof, maar bij lagere temepreaturen en dus goedkoper. Kleurstoffen uit groenteafval. Levensduur 10 jaar, daarna composteerbaar. http://www.kabelcamouflage.nl/nieuws-10.html

Wat is C2C? / Motto Het goede doen voor people, planet en profit in plaats van het minder slechte Voeden ipv minder vervuilen Aanvullen ipv minder uitputten Motiveren ipv minder frustereren Verdienen ipv minder verlies maken

Wat is Cradle to Cradle / EPEA Scientific expert C2C Product development Chemical assessment Coach C2C consulting C2C project management Jury C2C is a protected trademark Authorize C2C projects

Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Onderwerpen Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Discussie

Wat gaan we doen? / Begrippen Duurzame ontwikkeling Bevolkingstoename … Duurzame landbouw Duurzame gebiedsontwikkeling Duurzame ... Duurzame energie Duurzaam bouwen Duurzame innovatie Productontwerp recycling Bewustwording Procesontwerp Fair trade Ketentransparantie Duurzame innovatie is een werkgebied van duurzame ontwikkeling, net als duurzame landbouw, duurzame gebiedsontwikkeling, duurzame energie, etc. Duurzame ontwikkeling is een term die sinds het rapport van de commissie Brundtland “Our common future” uit 1987 wereldwijd als doelstelling is overgenomen door regeringen, lagere overheden, NGO’s en bedrijven. De definitie van duurzame ontwikkeling is een zodanige ontwikkeling dat de huidige generaties in hun behoeften kunnen voorzien zonder toekomstige generaties die mogelijkheid te ontnemen. [http://en.wikipedia.org/wiki/Our_Common_Future] Duurzame innovatie is een onmisbaar ingredient hiervoor. Het onderwerp heeft betrekking op alle productie en fabricage waar grondstoffen, energie en arbeid aan te pas komt, en alle logistiek, gebruik en verwerking van resttoffen. De afnemer heeft een belangrijke stem want die betaalt en bepaalt daarmee dat er geproduceerd wordt. De producent bepaalt echter in welke richting de innovatie gaat, en ook hoe via marketing nieuwe behoefte wordt gecreeerd. Uiteindelijke zijn alle bedrijfsfuncties in de productieketen direct of indirect van belang voor duurzame innovatie. Douglas Mulhall: add Rebuilding soil and Bio based economy feedstock Duurzaam inkopen Retourlogistiek Afvalscheiding Stimuleringsbeleid ... Regelgeving Certificatie

Wat gaan we doen? / Niveau Verenigde naties Europese Unie Nederland Noord-Nederland Provincie Gemeente Bedrijf, Organisatie Wijk, Straat Particulier huishouden Op welk niveau zou je duurzame innovatie moeten aanpakken? Regio’s als Noord-Nederland zijn in dit opzicht kansrijke platforms. Naar ‘beneden’ kunnen de ondernemers nog persoonlijk bereikt worden, als er wat te doen is kan iedereen met hooguit een uurtje reizen in het zaaltje zitten. Ook cultureel is het ons kent ons. Op regionale schaal is het gemakkelijk organiseren. Veel instellingen zijn al regionaal georganiseerd en er is een cultuur van samenwerking. Er is een zeer complete kennisinfrastructuur, er zijn sterke regionale economische instellingen. Naar ‘boven’ is de regio bovendien in staat een geluid te laten horen, zowel in Den Haag als in Brussel. Bijvoorbeeld om ruimte en middelen te vragen om met duurzame innovatie te experimenteren en nieuwe regelgeving uit te proberen. De regio als kraamkamer voor nationale en Europese vernieuwing dus. Uitwisseling met andere regio’s kan deze functie nog verder versterken.

Urgentie + Visies + Voorbeelden Wat gaan we doen? / Denklijnen Urgentie + Visies + Voorbeelden Missie Missie Herkenning Herkenning Missie Missie Missie Regio Provincie Gemeente Wijk Bedrijf Huishouden Instelling Kennismarkt Adviesmarkt Inkoopmarkt Afzetmarkt Onderzoek Innovatievragen Cases en Kennis Innovatievragen Producten en Materialen Hoe kom je als regio, als overheid of als bedrijf verder met duurzame innovatie? Daar is een denklijn voor nodig. De denklijn van dit project begint er mee dat de aandacht van de mensen gevraagd moet worden. Die aandacht is nodig voor de urgentie om aan duurzame innovatie te werken. Die urgentie is veel mensen wel duidelijk en staat bovendien iedere dag in de krant. Aandacht is ook nodig voor visies op wat er gedaan kan worden. Op dit moment staat Cradle to Cradle centraal in de belangstelling. Verder wil je aandacht voor aansprekende voorbeelden die duidelijk maken dat de visie ook echt werkt en stand kan houden in een markteconomie. Dit zijn allemaal zaken die je van uit je huishouden, of dat nu de regio of een particulier huishouden is, kunt waarnemen. Urgentie, visie en voorbeelden staan voordurend in de krant.Maar nu moet je er zelf iets mee. Het eerst is dan dat je de missie van je eigen huishouden nog eens tegen het licht houdt. In die missie kun je uitdrukken wat je lange termijn werkrichting is voor duurzaamheid, de stip aan de horizon dus. Bijvoorbeeld, om het in C2C-termen te houden: “Wij willen het goede doen voor people, planet en profit, in plaats van het minder slechte”. Concreter hoeft het niet te zijn. Het moet natuurlijk niet bij een missie blijven, er moet iets gedaan worden en gedaan blijven worden. Dat begint met onderzoek naar de huidige positie, gevolgd door het stellen van realistische doelen voor de middellange termijn. Daar kan dan vervolgend in projecten aan gewerkt worden, waarna er nieuwe resultaten zijn waarmee de missie dichterbij komt. Met alleen deze verbetercyclus is het echter toch vaak moeilijk om de business case voor projecten rond te krijgen. Een andere manier van werken zal zich ook moeten vertalen in marktvraag. Om vraag naar duurzame producten te stimuleren is het van belang je eigen duurzaamheidsmissie te laten zien. Afnemers hebben immers tegenwoordig ook zo’n missie en willen selectief inkopen. Naar de kennismarkt geldt hetzelfde. Als huishouden met een duurzaamheidsmissie heb je er belang bij gelijkgerichte kennispartners te vinden. Dat stimuleert uitwisseling van kennis en ook vinden van medewerkers die van huis uit duurzaamheidskennis meebrengen. Als een toenemend aantal bedrijven en organisaties hun missie richten op duurzaamheid dan versterkt deze beweging zichzelf via de afzetmarkten en kennismarkten. Centraal is telkens dat iedere organisatie en ieder bedrijf een duurzaamheidsmissie kiest en uitdraagt, en daarmee aansluiting vindt bij gelijkgezinde afnemers en partners. Uit deze denklijn is nu af te leiden wat het project te doen staat. Dat is eenvoudigweg op alle onderdelen die hier vermeld staan stimulerende activiteiten ontplooien. ... volgende slide Doelen Resultaten Projecten Noord-Nederland

Wat is Cradle to Cradle / Projecten

Wat gaan we doen? / Denklijnen Website, nieuwbrief, symposia, lezingen, netwerkbijeenkomsten, publicaties, media, etc. Wat gaan we doen? / Denklijnen Urgentie + Visies + Voorbeelden Index Duurzame Innovatie Index Duurzame Innovatie Format, voorbeelden, Checklist, handvest Missie Missie Herkenning Herkenning Missie Missie Missie DIA, EPEA First Steps Regio Provincie Gemeente Wijk Bedrijf Huishouden Instelling Kennismarkt Adviesmarkt Inkoopmarkt Afzetmarkt Website,Media Onderzoek Innovatievragen Cases en Kennis Innovatievragen Producten en Materialen Hoe kom je als regio, als overheid of als bedrijf verder met duurzame innovatie? Daar is een denklijn voor nodig. De denklijn van dit project begint er mee dat de aandacht van de mensen gevraagd moet worden. Die aandacht is nodig voor de urgentie om aan duurzame innovatie te werken. Die urgentie is veel mensen wel duidelijk en staat bovendien iedere dag in de krant. Aandacht is ook nodig voor visies op wat er gedaan kan worden. Op dit moment staat Cradle to Cradle centraal in de belangstelling. Verder wil je aandacht voor aansprekende voorbeelden die duidelijk maken dat de visie ook echt werkt en stand kan houden in een markteconomie. Dit zijn allemaal zaken die je van uit je huishouden, of dat nu de regio of een particulier huishouden is, kunt waarnemen. Urgentie, visie en voorbeelden staan voordurend in de krant.Maar nu moet je er zelf iets mee. Het eerst is dan dat je de missie van je eigen huishouden nog eens tegen het licht houdt. In die missie kun je uitdrukken wat je lange termijn werkrichting is voor duurzaamheid, de stip aan de horizon dus. Bijvoorbeeld, om het in C2C-termen te houden: “Wij willen het goede doen voor people, planet en profit, in plaats van het minder slechte”. Concreter hoeft het niet te zijn. Het moet natuurlijk niet bij een missie blijven, er moet iets gedaan worden en gedaan blijven worden. Dat begint met onderzoek naar de huidige positie, gevolgd door het stellen van realistische doelen voor de middellange termijn. Daar kan dan vervolgend in projecten aan gewerkt worden, waarna er nieuwe resultaten zijn waarmee de missie dichterbij komt. Met alleen deze verbetercyclus is het echter toch vaak moeilijk om de business case voor projecten rond te krijgen. Een andere manier van werken zal zich ook moeten vertalen in marktvraag. Om vraag naar duurzame producten te stimuleren is het van belang je eigen duurzaamheidsmissie te laten zien. Afnemers hebben immers tegenwoordig ook zo’n missie en willen selectief inkopen. Naar de kennismarkt geldt hetzelfde. Als huishouden met een duurzaamheidsmissie heb je er belang bij gelijkgerichte kennispartners te vinden. Dat stimuleert uitwisseling van kennis en ook vinden van medewerkers die van huis uit duurzaamheidskennis meebrengen. Als een toenemend aantal bedrijven en organisaties hun missie richten op duurzaamheid dan versterkt deze beweging zichzelf via de afzetmarkten en kennismarkten. Centraal is telkens dat iedere organisatie en ieder bedrijf een duurzaamheidsmissie kiest en uitdraagt, en daarmee aansluiting vindt bij gelijkgezinde afnemers en partners. Uit deze denklijn is nu af te leiden wat het project te doen staat. Dat is eenvoudigweg op alle onderdelen die hier vermeld staan stimulerende activiteiten ontplooien. ... volgende slide Doelen Resultaten Advies Duurzame Inkoop Projecten Vouchers, Index Duurzame Innovatie, Kennisinstellingen, adviseurs, EPEA Workshops, Database good practices DIA, EPEA First Steps Noord-Nederland

Wat gaan we doen? / Deelnemers Cradle Kring Noord Noord-Nederland

Wat gaan we doen? / Regio’s Eilanden Noord-Nederland Flevoland Gelderland, Overijssel Randstad Limburg: C2C project rond Floriade Flevoland: Almere Principles Eilanden: Europees C2C Islands project olv Provincie Fryslan Noord-Brabant Zeeland Limburg

Wat gaan we doen? / Samenwerking Politiek Afdelingen Fracties Gemeenteraden Prov. staten (Semi-) Overheden Prov., Gem., KvK, NOM, Syntens, TCNN Kennis- instellingen PO, VO, VMBO, MBO, HBO, WO Media TV, Radio, Internet, Boeken, Tijdschriften Platform? Denktank? Bedrijven Sectoren / Branches ZZP, MKB, Grootbedrijf Netwerken Werkgevers Werknemers Professionals Consumenten Kerken Verenigingen Project Project Cradle Kring Noord Noord-Nederland

Wat gaan we doen? / Duurzame Innovatie Advies 1/3 Kort adviestraject Breed onderzoek naar mogelijkheden om stappen te zetten richting C2C Advies over mogelijke vervolgstappen en de opbrengsten en kosten daarvan Beschikbaarheid Voor demonstratieprojecten: gesubsidieerd Als adviesproduct: onder licentie Voor intern gebruik: v2.0 is open source

Wat gaan we doen? / Duurzame Innovatie Advies 2/3 Voordelen Geeft een andere kijk op uw bedrijf en haar positie; Analyseert de stand van zaken m.b.t. duurzame innovatie; Biedt inzicht in het duurzame innovatievermogen; Formuleert een visie en doelstellingen op het gebied van duurzame innovatie; Biedt concreet inzicht in kansen en mogelijkheden op korte en lange termijn; Geeft inzicht in de financiële en organisatorische aspecten; Schetst de vervolgstappen, nuttige hulpmiddelen en contacten; Levert een rapportage op die helpt om direct concrete vervolgstappen te zetten en/of kan worden gebruikt voor het verder uitwerken en gefinancierd krijgen van vervolgprojecten.

Wat gaan we doen? / Duurzame Innovatie Advies 3/3 4 stappen Inventarisatie en voorbereiding Verzamelen analyseren Verdiepen en prioriteren Rapportage en eindpresentatie Informatie www.cradlekringnoord.nl www.hunesus.nl

Wat gaan we doen? / Website

Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Onderwerpen Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Discussie

Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Onderwerpen Wat is Cradle to Cradle? Wat gaan we doen? Praktijkervaringen Discussie

Wat gaan we doen? / Denklijnen Urgentie + Visie + Voorbeelden Provincie Gemeente Bedrijf Instelling Huishouden Missie Missie Herkenning Herkenning Missie Missie Missie Kennismarkt Afzetmarkt Onderzoek Resultaten Innovatievragen Cases, Kennis Innovatievragen Producten en Materialen Hoe kom je als regio, als overheid of als bedrijf verder met duurzame innovatie? Daar is een denklijn voor nodig. De denklijn van dit project begint er mee dat de aandacht van de mensen gevraagd moet worden. Die aandacht is nodig voor de urgentie om aan duurzame innovatie te werken. Die urgentie is veel mensen wel duidelijk en staat bovendien iedere dag in de krant. Aandacht is ook nodig voor visies op wat er gedaan kan worden. Op dit moment staat Cradle to Cradle centraal in de belangstelling. Verder wil je aandacht voor aansprekende voorbeelden die duidelijk maken dat de visie ook echt werkt en stand kan houden in een markteconomie. Dit zijn allemaal zaken die je van uit je huishouden, of dat nu de regio of een particulier huishouden is, kunt waarnemen. Urgentie, visie en voorbeelden staan voordurend in de krant.Maar nu moet je er zelf iets mee. Het eerst is dan dat je de missie van je eigen huishouden nog eens tegen het licht houdt. In die missie kun je uitdrukken wat je lange termijn werkrichting is voor duurzaamheid, de stip aan de horizon dus. Bijvoorbeeld, om het in C2C-termen te houden: “Wij willen het goede doen voor people, planet en profit, in plaats van het minder slechte”. Concreter hoeft het niet te zijn. Het moet natuurlijk niet bij een missie blijven, er moet iets gedaan worden en gedaan blijven worden. Dat begint met onderzoek naar de huidige positie, gevolgd door het stellen van realistische doelen voor de middellange termijn. Daar kan dan vervolgend in projecten aan gewerkt worden, waarna er nieuwe resultaten zijn waarmee de missie dichterbij komt. Met alleen deze verbetercyclus is het echter toch vaak moeilijk om de business case voor projecten rond te krijgen. Een andere manier van werken zal zich ook moeten vertalen in marktvraag. Om vraag naar duurzame producten te stimuleren is het van belang je eigen duurzaamheidsmissie te laten zien. Afnemers hebben immers tegenwoordig ook zo’n missie en willen selectief inkopen. Naar de kennismarkt geldt hetzelfde. Als huishouden met een duurzaamheidsmissie heb je er belang bij gelijkgerichte kennispartners te vinden. Dat stimuleert uitwisseling van kennis en ook vinden van medewerkers die van huis uit duurzaamheidskennis meebrengen. Als een toenemend aantal bedrijven en organisaties hun missie richten op duurzaamheid dan versterkt deze beweging zichzelf via de afzetmarkten en kennismarkten. Centraal is telkens dat iedere organisatie en ieder bedrijf een duurzaamheidsmissie kiest en uitdraagt, en daarmee aansluiting vindt bij gelijkgezinde afnemers en partners. Uit deze denklijn is nu af te leiden wat het project te doen staat. Dat is eenvoudigweg op alle onderdelen die hier vermeld staan stimulerende activiteiten ontplooien. ... volgende slide Doelen Projecten Noord-Nederland