STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 1 De ingenieur als problem-solver en entrepreneur: projectgebaseerd onderwijs in de eerste fase van beide ingenieursopleidingen OOF 2005/10

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 2 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 3 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 4 Inleiding •Competenties in de ingenieurspraktijk –Projectmatig in het beroep (taak) –Samenwerken in een diverse groep (context) •Achtergrond –New Engineering Competencies – Changing the Paradigm! (SEFI – 2001) –Grafische werken – OO – P&O – Associatie –Studentgecentreerd onderwijs INLEIDING

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 5 theoretische diepgang praktische toepassingen waarom? hoe? abstractievermogen beheersing uitvoeringstechnieken synthesevermogen technische bagage multidisciplinariteit specialisatie onderzoek ontwikkeling burgerlijk ingenieur industrieel ingenieur

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 6 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver –Projectgebaseerd onderwijs –Overeenkomsten –Verschillen –Feedback van studenten –Besluit •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 7 Projectgebaseerd onderwijs ‘Een groep studenten werkt gedurende een langere periode als taakgerichte groep in samenspraak met een begeleider aan een opdracht of probleem.’ •Nadruk op: –leren samenwerken in groep –leren toepassen van verworven kennis •Aandacht voor kennis, vaardigheden en attitudes •Active learning - studentgecentreerd PROBLEM-SOLVER (Dekeyser en Baert, 1999)

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 8 Projectgebaseerd onderwijs in de eerste fase van de ingenieursopleidingen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 9 FirW - P&O

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 10 Doelstellingen •ALGEMENE COMPETENTIES –Informatie verwerven en verwerken –Kritisch reflecteren –Projectmatig en methodisch handelen in functie van creatieve kennisontwikkeling –Denk- en redeneervaardigheid beoefenen –Leiding geven –Mondeling en schriftelijk communiceren met specialisten en leken –Attitudes •Zelfredzaamheid •Motivatie, engagement, verantwoordelijkheidszin •Nauwkeurig werken •Creativiteit PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 11 Doelstellingen •ALGEMENE WETENSCHAPPELIJKE COMPETENTIES –Maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische betrokkenheid –Een onderzoekende houding hebben –Onderzoeksmethodologie kunnen hanteren –Probleemgestuurd onderzoek –Toenemende interesse in wetenschap en techniek •WETENSCHAPPELIJKE COMPETENTIES –Inhoud project –Efficiënt gebruik van ICT PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 12 Groepswerk Leren met en van elkaar Voorwaarden voor succesvol groepswerk: •Positieve onderlinge afhankelijkheid •Individuele aanspreekbaarheid •Gelijkwaardigheid in positie en bijdrage •Interactieve leersituatie •‘Rijke’ leer- of probleemtaak PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 13 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver –Projectgebaseerd onderwijs –Overeenkomsten –Verschillen –Feedback van studenten –Besluit •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 14 Implementatie Werkvorm Virtueel Vastgelegd Van buitenaf bepaald Eén vak Individu Onderwijsvorm Reëel Open Zelfgestuurd Interdisciplinair Groep PROBLEM-SOLVER (Dekeyser en Baert, 1999)

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 15 Evaluatie •Formatieve evaluatie –Feedback belangrijk (mondeling en informeel) –Peer-assessment •Summatieve evaluatie –Teamcijfer + individuele cijfer –Proces- en productevaluatie –Peer-assessment ! Concrete evaluatiecriteria opstellen die rechtstreeks aansluiten bij de doelstellingen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie Leiding geven (AC5) (KHBO – Wetenschappelijk project) De projectcoördinator/dagvoorzitter: –maakt een haalbare werkplanning en redelijke taakverdeling op; –leidt een vergadering op efficiënte wijze en organiseert de besluitvorming zodanig dat iedereen zijn bijdrage kan leveren; –motiveert en inspireert alle groepsleden; –stimuleert de samenwerking; –spreekt de groepsleden op hun functioneren aan (indien nodig). Nadruk vooral op vaardigheden en attitudes ! Doelstellingen heel concreet definiëren Doelstellingen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 17 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver –Projectgebaseerd onderwijs –Overeenkomsten –Verschillen –Feedback van studenten –Besluit •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 18 Implementatie Werkvorm Virtueel Vastgelegd Van buitenaf bepaald Eén vak Individu Onderwijsvorm Reëel Open Zelfgestuurd Interdisciplinair Groep PROBLEM-SOLVER (Dekeyser en Baert, 1999)

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 19 Implementatie •Belangrijkste verschil: sturing –Onderwerp van het project –Aard van de opdracht (open/gesloten) opengegevenopen4 3 gegeven2 opengegeven 1 0 conclusieprocedureprobleemniveau PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 20 Implementatie Meer zelfgestuurd vanuit studententeam: + motivatie studenten + onderzoekende houding - belasting begeleiders, organisatie en faciliteiten (tijd, grote aantallen studenten) - aanleren van specifieke wetenschappelijke basiskennis en –vaardigheden ! Leerlijn: sturing stilaan meer in handen geven van studenten  zelfstandig leren functioneren PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 21 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver –Projectgebaseerd onderwijs –Overeenkomsten –Verschillen –Feedback van studenten –Besluit •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 22 Feedback van studenten K.U.Leuven – Probleemoplossen en Ontwerpen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 23 Feedback van studenten K.U.Leuven – Probleemoplossen en Ontwerpen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 24 Feedback van studenten KHBO, Wetenschappelijk project: –“We vinden het fijn dat we zelf kunnen beslissen wat we gaan doen.” –“Het is tof dat we eens langer aan één ding kunnen doorwerken. We kunnen hieraan ‘s avonds doorwerken tot een onderdeeltje gedaan is.” –“Door de peer-assessment werd mijn rol binnen het team duidelijker.” PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 25 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver –Projectgebaseerd onderwijs –Overeenkomsten –Verschillen –Feedback van studenten –Besluit •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 26 Besluit •Internationaal –Vaardigheden en attitudes –Active learning •Projectgebaseerd onderwijs in de eerste fase van de bachelor –Positieve ervaringen: docenten én studenten –Randvoorwaarden •Bachelor studenten •Grote aantallen studenten •Veel verschillende begeleiders betrokken •Beperkte middelen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 27 Besluit Implementatie belangrijk! –Werkvorm –Maatschappelijk relevant –Vastgelegde structuur •Tijdslijn, logboek •Doelstellingen en evaluatiecriteria concreet formuleren  Studenten nodige structuur  Uniforme begeleiding PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 28 Besluit Implementatie belangrijk! –Sterker inhoudelijk en methodisch sturen wanneer: • Cognitieve doelstellingen • Groot aantal studenten • Beperkte faciliteiten en begeleiders –Multidisciplinariteit –Nadruk op de groep met oog voor individuele bijdragen PROBLEM-SOLVER

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 29 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur –Ondernemerschap –Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. –Samenwerkingsprojecten 2 de sem. –Besluit •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 30 Ondernemerschap •Deelcompetenties ontwikkelen: –delegeren – complementariteit onderkennen –zin voor initiatief –aanpassingsvermogen en flexibiliteit –communicatie –samenwerken –leiding geven –plannen en organiseren –het economische aspect van ontwerpen •Multidisciplinaire teams: studenten K.U.Leuven + studenten hogeschool ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 31 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur –Ondernemerschap –Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. –Samenwerkingsprojecten 2 de sem. –Besluit •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 32 Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. Academiejaar ste semester: 3 types samenwerking (37 studenten) 1.Informatie-uitwisseling (K.U.Leuven & KHBO) 2.Twee deeltaken binnen één groot project (K.U.Leuven & KHBO) 3.Gemengde teams (K.U.Leuven & Groep T) ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 33 Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. ENTREPRENEUR Feedback van studenten

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 34 Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. ENTREPRENEUR Feedback van studenten

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 35 Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. ! Meerwaarde complementariteit afhankelijk van type samenwerking 1.Informatie-uitwisseling (Leuven – Oostende)  andere invalshoek 2.Twee deeltaken (Leuven – Oostende)  groter project, complementariteit 3.Gemengde teams in Leuven  andere aanpak van problemen ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 36 Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. Uitdagingen: –Onderwerp van het samenwerkingsproject –Communicatie ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 37 Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. •Start samenwerking: concrete afspraken! –Belang kennismaking (samen werken) –Communicatie –Logboek (verslagen van mondelinge beslissingen!) –Beslissingsprocedure •Evaluatiemoment teamwerk (bvb. taakverdeling) •Formele inhoudelijke feedback ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 38 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur –Ondernemerschap –Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. –Samenwerkingsprojecten 2 de sem. –Besluit •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 39 Samenwerkingsprojecten 2 de sem. Academiejaar de semester: gemengde teams (K.U.Leuven & Groep T - 64 studenten)

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 40 Samenwerkingsprojecten 2 de sem. •Structuur meer vastgelegd –Planning –Communicatie: •Studenten onderling: logboek •Student – docent: 1 vaste coach, 1 Toledo-cursus •Docenten onderling: uniforme begeleiding –Praktisch: •Werkruimte •Uniforme PC-infrastructuur ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 41 Samenwerkingsprojecten 2 de sem. •Studenten : –‘ Kei tof’ –‘Echt één team, taken niet voorbestemd’ –Meerwaarde = •‘de complementariteit van beide opleidingen’ •‘verschil in kennis’ •‘andere aanpak’ •Docenten: –‘Studenten stimuleren elkaar om diepgaander na te denken’ ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 42 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur –Ondernemerschap –Samenwerkingsprojecten 1 ste sem. –Samenwerkingsprojecten 2 de sem. –Besluit •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 43 Besluit Samenwerkingsprojecten: •‘Ingenieursvaardigheden’ •(h)erkennen van de eigenheid opleidingsprofiel •Stimuleren zin voor initiatief en ondernemerschap • delegeren – complementariteit onderkennen • zin voor initiatief • aanpassingsvermogen en flexibiliteit • communicatie • samenwerken • leiding geven • plannen en organiseren • het economische aspect van ontwerpen ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 44 Besluit •Studenten en docenten vinden dit zinvol en een meerwaarde •Meerwaarde afhankelijk van het type samenwerking: 1.Informatie-uitwisseling: andere invalshoek 2.Deeltaken: complementariteit, groter project 3.Gemengd team: andere aanpak •Verschil tussen studenten van beide opleidingen: ‘In theorie is er geen verschil tussen praktijk en theorie, maar in de praktijk vaak wel’ (student 3 de bach. KHBO) ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 45 Besluit •Implementatie: –Keuze onderwerp interessant + complementair –Organisatie concrete praktische afspraken –Communicatie »Studenten onderling »Studenten en begeleiders »Begeleiders onderling ENTREPRENEUR

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 46 Inhoud •Inleiding •De ingenieur als problem-solver •De ingenieur als entrepreneur •Besluit

STUDIEDAG Jos Vander Sloten / Christel Heylen '07 Competenties in de praktijk. Naar competentiegericht onderwijs in (bio)wetenschappen en technologie 47 De ingenieur als problem-solver en entrepreneur: projectgebaseerd onderwijs in de eerste fase van beide ingenieursopleidingen •Leerrijk voor student én docent •Extra inspanning, maar toegevoegde waarde ! Academiejaar : voortzetting samenwerkingsprojecten • Definitie opdrachten • Coördineren (zeker samenwerking) • Ondersteuning: - personeel - infrastructuur • Ruimte • Vorming ingenieurs- vaardigheden • Appreciatie door student • Integratie associatie- partners • Aanzet tot vorming in ondernemerschap ALGEMEEN BESLUIT