“ZITTENBLIJVEN” EEN ZINVOLLE ONDERWIJSPRAKTIJK? Centrale onderzoeksvraag: Is zittenblijven zinvolle onderwijspraktijk? Waarom wordt dit toegepast? Welke visies bestaan er? Welke zijn de eigenschappen van kinderen die blijven zitten? Welke invloed heet zittenblijven op leerprestaties. Ongekwalificeerde uitstroom. Literatuurstudie nav proeftuinproject “NOOIT MEER ZITTENBLIJVEN”

Doelen: Effectiviteit van zittenblijven op basis van wetenschappelijk onderzoek onder ogen nemen Zin en onzin, pro’s en contra’s van zittenblijven tegen elkaar afwegen. Kritisch kijken naar speelleerklassen. Alternatieven voor zittenblijven leren kennen.

Enkele stellingen! Er zijn landen waar geen enkele leerling onder de 15 jaar blijft zitten. Als we het percentage zittenblijvers bekijken in BaO en 1ste graad Sec Ond, dan staat België in de top tien. Een zittenblijver werkt samen met een leerkracht die er van uit gaat dat de leerling het toch niet zal halen. Het huidig financieringssysteem heeft een perverse uitwerking op het zittenblijven. Scholen worden beloond. In Vlaanderen stroomt meer dan 10% van de jongens tegen het eind van de basisschool uit naar het BuO. 1 => IJsland, Japan, Noorwegen=> 0% in Finland Zweden en Korea komt het nauwelijks voor 2 => 7de plaats 3 4 5 => 11%

Enkel cijfers uit Gent . Op basis van cijfergegevens 2010–2011 In L6 zitten … % zittenblijvers. In L5 zitten … % zittenblijvers In K3 zitten … % zittenblijvers L6 => 23.4 % L5 => 35 % K3 => 7.4 %

Internationaal onderzoek Vlaanderen telt relatief hoog aantal zittenblijvers. Zowel basis als secundair onderwijs. Op ‘t eind van secundair onderwijs is bijna 1/3 blijven zitten. Bij de overgrote meerderheid onstaat de vertraging in de basisschool.

Gemiddeldes in Vlaanderen K3 L1 L2 % zittenblijvers 4% 7% En bij jou op school?

Oorzaken? In Vlaanderen bepalen leerkrachten aan de hand van eigen criteria. Er wordt gehandeld vanuit een buikgevoel. Leerkrachten beschouwen dit als zinvol.

PRO & CONTRA Een overzicht!

Zittenblijven! Wie? Waar? Wanneer?

WIE? Verhoogde kans op leerproblemen. Lagere intelligentieniveau. Lagere sociaal-economische thuissituatie. Allochtone achtergrond. Psycho-sociale problemen. Mannelijk geslacht. Het relatief jongste zijn van de klas.

OPVALLEND Zelfs bij gelijke leerprestaties blijven kinderen uit lagere SES vaker zitten. In secundair onderwijs kiezen lln uit lagere SES vaker voor afstromen dan bissen.

WAAR? Vlaanderen is zittenblijven sterk ingeburgerd net zoals in Frankrijk- Luxemburg – Portugal – Spanje – Nederland – Mexico Grootsteden hoger percentage (SES) Scholen met: Klein aantal leerkrachten Weinig voorzieningen voor lln met speciale onderwijsbehoeften Weinig contactonderhoud met ouders Lagere instructiekwaliteit Ongunstig leerklimaat Inefficiënte tijdsplanning Zittijd directeur Grote klassen

Wanneer? Hoofdmoot blijft zitten in het 1 ste leerjaar. => Ontbreken van basiskennis en –vaardigheden Daarnee neemt zittenblijven telkens stukje af. => motivatie – gedrag en psycho sociale problemen. Vanaf 1ste graad sec onderwijs neemt dit weer gestaag toe.

Conclusie Zittenblijven hangt niet enkel af van leerlingenkenmerken. Factoren op klas-, school-, en onderwijssysteemniveau. Het is belangrijk om hier bewust van te zijn.

Effect van bissen op leerlingresultaten. 4 invalshoeken Leerprestaties Psychosociale functioneren Ongekwalificieerde uitstroom Latere beroepscarrière.

Het effect van zittenblijven op leerprestaties Bissers presteren aanvankelijk beter dan hun jongere klasgenoten. Deze voorsprong slinkt, verdwijnt of keert zelfs om, naarmate de kinderen ouder worden. Bissers zouden beter gepresteerd hebben op vlak van rekenen wanneer ze toch zouden doorgestroomd zijn. Dit geldt in de meeste studies ook voor lezen.

Conclusie Bissen is doorgaans geen effectieve methode om leerresultaten van zwakke leerlingen op te krikken. Zittenblijven leidt niet tot hoger onderwijsniveau voor normaalvorderende leerlingen.

Het effect van zittenblijven op psychosociaal funcioneren. Sociale vaardigheden Academisch zelfbeeld Schoolwelbevinden Psychologisch welbevinden Populariteit Motivatie Negatieve stimulans Agressief gedrag Concentratievermogen

Effect van zittenblijven op latere beroepscarrière… Zittenblijvers zouden andere studies gevolgd hebben en andere beroepen uitgeoefend hebben wanneer ze doorgestroomd zouden zijn! L5 en L en 1ste graad Sec Ond. Zouden meer verdiend hebben wanneer doorgestroomd.

Het effect van zittenblijven op ongekwalificieerde uitstroom. 1 jaar overzitten => 2 tot 50% ongekwalificieerde uitstroom. 2 jaar overzitten => 90% Vervreemding van de klasgenoten grote voorspeller Zittenblijvers schrijven zich voor 50% minder in in opleidingen na secundair onderwijs. Zitten blijven in L6 en 1 graad sec => grote link Zittenblijvers verdienen minder dan gelijkaardige zwakke presteerders die niet bleven zitten.

Conclusie.. Gewenste effecten worden zelden waar gemaakt. Leidt “niet” tot betere leerprestaties Geen hogere motivatie voor zwakkere lln op lange termijn. Gelijkaardige zwakke lln zijn beter af bij doorstroming.

Alemaal doorstromen dus! NEEN! Zomaar overgaan leidt ook niet tot betere leerprestaties. In beide gevallen wordt de kern van het probleem niet aangepakt! De leervertragingen!

Alternatieven voor zittenblijven ‘Evidence-based’interventiemethodes om leerachterstanden weg te werken klassamenstelling leerjaaroverstijgende klassen, multileerjaarklassen, kleiner klassen Instructie- en evaluatiemethode Leerkrachtengedrag positieve lk-ll relatie Extra onderwijsondersteuning Maatregelen op bestuurlijk niveau Ouderbetrokkenheid

Stof tot nadenken!

Samen tot aan de meet?

Inhoud: Kinderen die ondermaats presteren op school, krijgen op het einde van het schooljaar vaak het advies om hun jaar over te doen. Maar is zittenblijven wel zinvol? Meestal niet, zo blijkt uit vele studies, zeker niet op de lange termijn. Maar wat dan? Ononderbroken schoolloopbanen, samen tot aan de meet, zijn aangewezen. Maar welke alternatieven zijn er om dat te realiseren? Wat kan een school doen om het individuele leerproces van leerlingen te verrijken en te versnellen zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit van het onderwijs? Er zijn vele mogelijkheden. Hoe denken leerlingen, ouders, leraren, schooldirecteuren daar zelf over? Heidi Knipprath en Goedroen Juchtmans zijn senioronderzoeker bij de Onderzoeksgroep Onderwijs en Levenslang Leren van HIVA – Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving van de K.U.Leuven. Johan Huybrechts is coördinator Leren en Innoveren bij het Algemeen Onderwijsbeleid van de Stad Antwerpen.