Klaar? Actie! over ouderen en cultuurparticipatie Dominique Verté Tom De Mette Wim De Pauw Nico De Witte Liesbeth De Donder Tine Buffel Sarah Dury Ine Lobelle Willem Elias

In samenwerking met

Vergrijzing? 21e eeuw : eeuw van de bevolkingsveroudering Vandaag: 1,86 miljoen 65+ 2020: 2,22 miljoen 65+ Vooral in Vlaanderen: 2010 – 2020: 1,13 naar 1,35 miljoen 65+ 2020: 21% van de Vlaamse bevolking

Ouderenbeleidsplan 2010-2014 1 van de 8 doelen/acties: CULTUUR! Cultuur en verenigingsleven als hefboom voor participatie Genuanceerder beeld in de media Culturele competenties stimuleren, levenslang leren Toegankelijk reisaanbod Kenniscentrum mediawijsheid, maatschappelijke return van VRT,…

1. Situering onderzoek De data uit Klaar? Actie!: Ouderenbehoefteonderzoeken In 5 Vlaamse provincies In meer dan 90 gemeenten Bij meer dan 44.000 ouderen

1. Situering onderzoek Doelstellingen onderzoek Behoeften inschatten bij senioren lokaal Handvatten aanreiken voor lokaal beleid Aanzet geven tot een seniorenbeleidsplan (evidence based policy) Senioren activeren in functie van de constructie van de lokale samenleving Voor ouderen… door ouderen…

1. Situering onderzoek Wie is er bevraagd? Thuiswonende 60-plussers Per gemeente: een proportioneel gestratificeerde steekproef 3 leeftijdsklassen 60-69 mannen en vrouwen 70-79 mannen en vrouwen 80+ mannen en vrouwen De verhoudingen binnen de bevolking worden behouden binnen de steekproef

2. Populatie (Klaar? Actie!) 44.431 respondenten Mediaanleeftijd: 71 jaar (60-107) 72.1% max. lager secundair onderwijs 63.7% gezinsinkomen <1499€

3. Overzicht deelnemende gemeenten Stand van zaken maart 2011: - Meer dan 155 gemeenten (1 op 2) - Meer dan 65.000 ouderen Kaart dd 1 januari 2010

4. Vraagstelling Inhoud boek ‘Klaar? Actie!’: Hoeveel ouderen neem deel aan cultuur? Welke factoren spelen een rol? Willen ouderen wel participeren? Wat zijn de randvoorwaarden? Wat zijn de determinanten van cultuurparticipatie bij ouderen? …

5. Conclusie en aanbevelingen Vaststellingen Helft participeert nooit Passant geen garantie voor frequente participatie Cultuurparticipatie = sociaal gebeuren Drempels ⇒ En nu? Hoe cultuurparticipatie stimuleren?

5. Conclusie en aanbevelingen Ouderen = heterogene groep De ouderen bestaan niet De oplossing bestaat niet Cultuurparticipatie wordt beïnvloed door een aantal individuele kenmerken Leeftijd, opleiding, burgerlijke staat, inkomensniveau,… Op zich belangrijk, maar ontoereikend

5. Conclusie en aanbevelingen Leeftijdsvriendelijk aanbod: Afstand Cultuuraanbod in nabije leefomgeving (ouderen missen cinema, theater, café, bib in de buurt) Centralisatie vs decentralisatie Vb: cinemacomplex versus buurtcinema’s Mobiliteit van ouderen Wagengebruiker: slechts 1/3 participeert Openbaar vervoer Trein, tram, taxi Maar openbaar vervoer is vaak te complex

5. Conclusie en aanbevelingen Leeftijdsvriendelijk aanbod: Tijd 1/3 komt ‘s avonds nooit buiten Avondprogrammaties? Geen roep naar ‘enkel-ouder-voorstellingen’, maar naar diversificatie in programmatietijden die ook andere doelgroepen kunnen aanspreken

5. Conclusie en aanbevelingen Sociale netwerken Algemeen: Hoe meer sociale contacten ouderen hebben, hoe vaker ze aan cultuur deelnemen Maar... Ouderen die heel veel sociale contacten hebben, zullen dan weer minder participeren aan cultuur Binnen-buiten perspectief Sterke integratie in eigen netwerk kan mogelijkheid belemmeren om externe linken te leggen

5. Conclusie en aanbevelingen Maatschappelijke participatie Vroeger lid van een vereniging = nu participeren aan cultuur Socialisering en ervaringen tijdens lidmaatschap verenigingsleven werken door op latere leeftijd Verenigingsleven = sociale ruimte die de kans op cultuurparticipatie vergroot Bestaande formele en informele vrijwilligersnetwerken aanboren

5. Conclusie en aanbevelingen Media Gemeentelijke infobrochure en krant Lezers participeren vaker aan cultuur Maar: geen oproep naar meer geschreven reclame Mensen worden overstelpt met brochures Beter: mond-tot-mond reclame

5. Conclusie en aanbevelingen Cultuurraden Aangename sfeer, goede werking Maar Motivatie/betrokkenheid ouderen in cultuurraad laag Cultuurraad als platform Brugfunctie tussen cultuurbeleid en verenigingsleven realiseren Intergenerationale mix Flexi-volunteering

5. Conclusie en aanbevelingen Kernpunten ‘Ouderenbril’ => ga spreken met mensen! Afstand, tijd Aandacht voor diversiteit (lokaliteit is overal anders) Samenwerking: kleinschalig en tastbaar Vertrekken vanuit wat succes brengt (sterkten) Bredere maatschappelijke context (socialisatie)

Klaar? Actie! Info & Contact: VUB – vakgroep Agogische wetenschappen Pleinlaan 2 – 1050 Brussel dverte@vub.ac.be tdemette@vub.ac.be www.vub.ac.be/EDWE