LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Ophthalmologica Belgica November 2004

WAT IS LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? « Veroudering » van de macula Macula = gele vlek = centrale deel van de retina : hier is een verhoogde concentratie en kwaliteit van visuele cellen (fotoreceptoren) die het scherptezicht mogelijk maken macula vessels optic nerve

WEERSLAG VAN DE LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE In ernstige vorm : - vermindering van de scherptevisus, detailwaarneming - handicap voor het lezen, naaien, detailwaarneming, gelaatsherkenning in de straat, tv kijken

VOORKOMEN VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Eerste oorzaak van ernstige slechtziendheid in de ontwikkelde landen Vaak na leeftijd van 50 jaar, meestal na 60 jaar Tast beide ogen achtereenvolgens aan met een relatief kort interval tussen beide

FREQUENTIE VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Frequente aandoening prevalentie : - 2% tussen 55 en 65 jaar - tot 25-30% na 75 jaar In Frankrijk zijn er 2.000.000 patienten ouder dan 65 jaar die een leeftijdsgebonden macula degeneratie hebben.

WORD JE BLIND VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? Neen ! Enkel het centrale deel van het netvlies is aangetast - de scherptevisus is verminderd - een visus van ≤ 1/10 = legale blindheid MAAR :

WORD JE BLIND VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? De perifere retina is normaal - het gezichtsveld blijft dus bewaard - men behoudt een relatieve autonomie voor het eten, om zich te kleden, om zich te verplaatsen

- verminderd zicht (leesproblemen) LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE ZIJN DE EERSTE SYMPTOMEN ? Geen functionele weerslag in beginstadium (enkel oogfundus kan leeftijdsgebonden macula degeneratie detecteren) Latere stadia : - verminderd zicht (leesproblemen) - slechte detailwaarneming - vervormde beelden (metamorphopsia) - zwarte vlek in centraal zicht = scotoom

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE KLACHTEN ? Geen klachten in het beginstadium - Enkel in oogfundus waar te nemen: wit-gele vlekken in de retina = drusen

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE KLACHTEN ? In latere stadia : vervormde beelden (metamorphopsia) centrale zwarte vlek (scotoom)

. 2 vormen : - droge vorm - centraal scotoom - natte vorm LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd stadium . 2 vormen : - droge vorm - centraal scotoom - langzame progressieve evolutie - natte vorm - metamorphopsia - snelle progressie

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd stadium . Droge vorm progressieve atrofische letsels ter hoogte van de macula met verlies van visuele cellen (fotoreceptoren)

. Natte vorm nieuwvaatvorming met LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd stadium . Natte vorm nieuwvaatvorming met - risico op bloeding - oedeem in de retina - vernietiging van de centrale retina (macula)

WAT ZIJN DE OORZAKEN VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? Precieze oorzaak nog niet gekend

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : oorzaken Eerste risicofactor : leeftijd Erfelijkheid ? bepaalde families meer aangetast Tabak ? bewezen risicofactor

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : oorzaken Overdadig lezen of TV kijken « ver- sleten » Geneesmiddelen aan basis van leeftijdsgebonden macula degeneratie NEEN

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : behandeling Meteen oogarts raadplegen Oogonderzoek : - meten van de visus ver en dichtbij met optimale correctie en eventuele beeldvervorming opsporen met rooster (Amsler) - oogfundusonderzoek met gedilateerde pupil - paraklinische technische onderzoeken

ONDERZOEK BIJ DE OOGARTS . Oogfundus . Angiografie fluoresceïne – indocyanine groen biomicroscoop gedigitaliseerde camera

ONDERZOEK BIJ DE OOGARTS . Oogfundus . Angiografie oedemateuse en fluo : zichtbare nieuwvaten hemorragische leef- tijdsgebonden macula degeneratie

BEHANDELING VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Geen preventie mogelijk Rol van vitamines ? Optische correctie

BEHANDELING VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Geneesmiddelen : geen bewezen effect Vitamines of oligo-elementen : - AREDS-studie : eventueel positief effect bij inname van anti-oxydantia (C,E,betacaroteen) en zink - Carotenoïdes (luteïne en zeaxanthine) ? Optische correctie : - Klassieke brilglazen  neen - Wel low vision loupes

Droge vorm : Natte vorm : - laser LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : ROL VAN DE OOGARTS IN DE BEHANDELING Droge vorm : geen behandeling, opvolgen en raad geven Natte vorm : in bepaalde gevallen : - laser - dynamische fototherapie - heelkunde

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : behandeling Wat is een laserbehandeling ? - de laser coaguleert met licht  vernietigt nieuwvaatvorming  litteken op het netvlies.

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING Indicatie voor laserbehandeling - natte vorm van leeftijdsgebonden macula degeneratie - enkel als nieuwvaatvorming buiten het fixatiepunt ligt Doel van de laserbehandeling : - stoppen van groei van nieuwvaten - stabiliseren of partieel herstellen van het scherptezicht

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING De « nieuwe » behandeling : PDT of dynamische fototherapie Wat is er specifiek aan deze behandeling? - vernietigt selectief de choroidale neovascularisatie - de retinacellen worden niet verbrand - deze eigenschappen laten behandeling van centrale letsels toe

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – BEHANDELING PDT – principe : - men gebruikt Visudyne, een kleurstof die zich bij voorkeur in de nieuwvaatvorming opstapelt - deze kleurstof wordt geactiveerd door een IR diode laser gedurende 83 seconden - een chemische reactie maakt vrije radicalen vrij die een thrombose van de neovascularisatie geven met afsluiten van deze vaten

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – BEHANDELING Indicaties voor PDT - Natte leeftijdsgebonden macula degeneratie - Centrale neovascularisatie - Snel progressieve – actieve vorm Voorzorgen in geval PDT behandeling - Zon en fel licht vermijden de eerste 48 uren

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - BEHANDELING Resultaat van PDT behandeling - vertraagt de evolutie van leeftijdsgebonden macula degeneratie - geeft eerder een stabilisatie dan een verbetering - sommige gevallen antwoorden niet op Visudyne - vaak zijn verschillende behandelingen nodig - Visudyne is zeer duur - wordt terugbetaald onder bepaalde specifieke medische voorwaarden

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - BEHANDELING Na laser of PDT : oogheelkundige opvolging is nodig - recidief van neovascularisatie is mogelijk. - bij de oogarts, angiografie - soms herbehandeling nodig

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - HEELKUNDE Doelstelling - Neovascularisatie wegnemen - Verplaatsen van gezonde retina naar zone weg van neovascularisatie Beperkte indicaties !

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – TOEKOMSTIGE BEHANDELINGEN ? Intravitreale injectie van inhibitoren van de angiogenese : beloftevol Retina transplantatie of greffe : neen tot nu toe Gentherapie : neen tot nu toe Implantatie van een microprocessor op de retina : nog experimenteel

LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING ? Naast medische en heelkundige behandeling is visuele revalidatie de belangrijkste hulp voor patienten

VISUELE REVALIDATIE Laat toe om de rest visus optimaal te gebruiken. Wordt gedaan in gespecialiseerde centra

VERGROTENDE HULPMIDDELEN Loupes - vaak goede hulp bij het lezen - eenvoudig gebruik Telescopische systemen - vermoeiend - iets ingewikkelder - soms grote hulp

VERGROTENDE HULPMIDDELEN TV camera - TV loupe - Camera verbonden aan TV Laat toe om de tekst tot 50 x te vergroten

BESLUITEN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Herkennen Vroegtijdig ! Aangepaste behandeling Regelmatige follow-up De basisaandoening blijft bestaan en recidieven zijn frequent Visuele revalidatie