NAAR DE TWEEDE GRAAD VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS Welkom! Weldra behaalt uw zoon of dochter wellicht het getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs. De overgang naar de tweede graad staat voor de deur. Deze stap is een van de allerbelangrijkste in de schoolloopbaan. Er is enorm veel te kiezen, maar hoe pak je dit best aan? Met deze presentatie hoop ik u een en ander te kunnen verduidelijken. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Programma: Het project studiekeuze Het belang van de studiekeuze. Structuur van het secundair onderwijs Studieaanbod in de 2de en 3de graad SO Scholen opzoeken Inschrijven Gelegenheid tot het stellen van vragen Hoewel u daar wellicht reeds briefwisseling over gekregen heeft, wil ik starten met een korte voorstelling van het studiekeuzeproject van de school. Vervolgens licht ik het belang van de studiekeuze toe met het oog op de overstap naar de tweede graad. De structuur van het secundair onderwijs zal ook kort bekeken worden, om vervolgens aandacht te besteden aan de verschillende studiemogelijkheden in de 2de en 3de graad van het secundair onderwijs. Vervolgens leg ik u uit hoe u gemakkelijk de scholen terug kan vinden op het internet. De presentatie wordt uiteindelijk besloten met enkele tips over het inschrijven. Nadien krijgt u gelegenheid om vragen te stellen, maar ook tijdens de presentatie mag u gerust onderbreken als u een vraag heeft. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Het project studiekeuze Er zijn 4 partijen die allemaal betrokken kunnen zijn op de studiekeuze: De leerling zelf De ouders De school (leerkrachten en graadcoördinator) Het CLB Op school wordt projectmatig gewerkt rond de studiekeuze. Tijdens een zestal lessen wordt met de leerlingen nagedacht over het maken van keuzes en het inschatten van de eigen capaciteiten en belangstelling. De leerlingen krijgen bovendien informatie over de studiemogelijkheden op school. Van de leerlingen wordt verwacht dat ze een persoonlijke proefkeuze maken, nog voor de paasvakantie. Van de ouders wordt verwacht dat ze de leerling begeleiden bij het studiekeuzeproces. Ook van hen wordt een proefkeuze verwacht rond de paasvakantie. Uiteindelijk zijn het de ouders die – in overleg met hun zoon of dochter – uiterlijk op het einde van het schooljaar definitief een knoop dienen door te hakken. Het CLB doet een bijdrage aan dit project, onder meer door het beantwoorden van individuele vragen van leerlingen, ouders en leerkrachten in verband met de studiekeuze. Na de paasvakantie houdt de school kernklassenraden, waarbij men de studiekeuze van elke leerling overloopt. Het CLB is daar niet bij aanwezig. Nadien volgt er een selectieve bespreking tussen de klastitularis, de graadcoördinator en het CLB. Enkel die leerlingen voor wie het advies niet volkomen duidelijk is, worden daar besproken. Uiteraard krijgt u als ouders via de school de nodig feedback. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Het watervalsysteem Onze maatschappij is prestatiegericht. Daar zitten heel wat goede kanten aan. Men wil graag het onderste uit de kan halen om mensen te helpen in hun ontwikkeling. En ontwikkeling is zeer belangrijk, want als je even niet bij bent met wat er gebeurt in de wereld, dan kan je niet meer volgen. Die drang om mensen te helpen ontwikkelen geldt in het bijzonder in de relatie ouder-kind. Het gemiddeld aantal kinderen per gezin is momenteel ongeveer 1,65 in België, wat niet erg veel is. Als de weinig kinderen die ouders op de dag van vandaag hebben “het niet goed doen”, wat dat dan ook mag betekenen, dan ervaren de ouders zelf dit als falen. En in onze “kennissamenleving” is het behalen van een goed diploma belangrijker dan ooit. Als gevolg van dit denken is het watervalsysteem meer en meer op de voorgrond getreden. Ouders en leerlingen kiezen – vaak tegen beter weten in – voor een zo hoog mogelijke opleiding. Ook als het vermoeden er is dat het wellicht niet zal lukken. Ook als alle signalen uit het verleden erop wijzen dat dit geen goed idee is. Voor heel wat leerlingen wordt er te hoog gekozen, als het ware totdat het moment aanbreekt dat ze verdrinken. Dan heeft de leerling toch de kans gekregen om het te proberen. Maar, als je mee gaat in een zo hoog mogelijke keuze, dan kan jou als ouder nooit verweten worden dat je je zoon of dochter niet de mogelijkheid geboden hebt om dat hoogste diploma te behalen. Instappen in het watervalsysteem heeft echter, zoals ik zonet duidelijk maakte, ook een aantal negatieve gevolgen. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Gevolgen van te hoog mikken Te hoog mikken heeft als gevolg dat de kans op falen veel groter wordt. En hoe meer een leerling het gevoel heeft dat er niet aan de verwachtingen kan voldaan worden, hoe negatiever hij zijn of haar zelfbeeld zal inschatten. Teleurstellende resultaten leiden tot faalangst, demotivatie en schoolmoeheid. Dit uit zich dan in een absoluut té negatieve kijk op zichzelf. De leerling gelooft er niet meer in, dat hij of zij iets waard is, dat hij of zij met succes kan afstuderen. “Wat heeft het allemaal nog voor zin?”, is dan de vraag waar de leerling mee worstelt. Heel wat ASO leerlingen haken af in de tweede of derde graad van het secundair onderwijs. Van alle leerlingen verlaat 15% het secundair onderwijs zonder diploma. Vaak omwille van een opeenstapeling van teleurstellingen. En van diegenen die toch met bloed, zweet en tranen hun ASO diploma behalen, zijn er jaarlijks ongeveer 6000 (!) leerlingen die ofwel meteen beslissen om niet verder te studeren, ofwel na een mislukte ervaring in het hoger onderwijs na een tijdje beslissen om maar naar de arbeidsmarkt te gaan. En dit, terwijl ze een diploma hebben dat geen of nauwelijks aansluiting geeft op de arbeidsmarkt. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Hoe kiezen? Maar hoe maak je dan de beste studiekeuze samen met je zoon of dochter? Eerst is het goed om je bewust te worden van alle gedachten, overtuigingen en invloeden die in de weg zouden kunnen staan om tot een goede keuze te komen: Hoe is het studiekeuzeproces destijds bij u als ouder verlopen? Hebt u daar frustraties opgelopen? Heeft het PMS (het CLB van toen dus) u een totaal fout advies gegeven? Denk u nu dat het dan maar beter is om niet naar al die adviezen van school en CLB te luisteren? Luistert u naar de misvattingen die elke dag weer verspreid worden? Dat je bijvoorbeeld alleen na ASO kan voortstuderen. Of dat er in het technisch onderwijs alleen uitschot van de samenleving te vinden is? Is uw zoon of dochter zelf erop gericht om te blijven op deze school, omdat de vrienden er zijn, omdat de school vertrouwd is of omdat het toch wel een beetje beangstigend is om van school te veranderen? Onderzoek wijst uit dat ouders zich bij het maken van een studiekeuze voor hun kinderen vaak laten leiden door vastgeroeste overtuigingen. Als je je bewust bent van die gedachten, dan ben je al een hele stap vooruit. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Hoe kiezen? Vervolgens zijn er een aantal stappen die gezet moeten worden om tot een goede keuze te komen: Een goede keuze vraagt voldoende zelfkennis (of kennis van de leerling): Wat zijn de capaciteiten in vergelijking met leeftijdsgenoten, wat zijn de interesses, wat zijn de talenten, de ambities, de waarden die iemand in z’n leven wil nastreven, enz… Een goede keuze vraagt vervolgens dat je te weten komt waaruit je kan kiezen. Als je alleen ASO kent, dan is het logisch dat je niet tot een keuze kan komen in het TSO of het KSO, omdat dit onbekend terrein is. Het verkennen van het onderwijslandschap is dus belangrijk. Interessante opties, die vrij goed lijken aan te sluiten bij de leerling in kwestie, dienen diepgaander te worden onderzocht. Waar wordt deze studierichting aangeboden? Hoe lang is de leerling er dagelijks voor onderweg? Wat zijn de toekomstmogelijkheden met deze opleiding? Zijn er veel randactiviteiten in deze school, enz…? Uiteindelijk is het vervolgens een kwestie van het afwegen van de voor- en nadelen van elke optie. Misschien merk je dat geen enkele keuze dé perfecte keuze is. Ofwel is het niveau te hoog, ofwel wat te laag, ofwel is de school te ver, enz… Toch dien je tenslotte tot een keuze komen. Hoewel dat niet altijd makkelijk is. Zoals bij andere keuzes in het leven is het essentieel om tijdig te beginnen met dit proces. Deels wordt dit keuzeproces ondersteund op de school, maar ook thuis moet er gepraat, gewikt en gewogen worden. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Het CLB kan helpen… Het CLB kan helpen, maar ik zou liegen als ik zou beweren dat ik u voor uw zoon of dochter dat advies kan geven dat absoluut het beste is. … want soms zijn er verschillende goede keuzes … en soms wordt een keuze gewoon enorm moeilijk, omdat elke keuze naast voordelen toch wel een aantal belangrijke nadelen heeft. We kunnen wél helpen door de keuzemogelijkheden voor u zichtbaar te maken en door u te helpen bij het zoeken naar de voor- en nadelen van elke optie. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Structuur van het secundair onderwijs. KSO TSO ASO Met het verduidelijken van de studiemogelijkheden in het secundair onderwijs wil ik alvast van start gaan. Vooreerst even iets over de 4 onderwijsvormen. Voor de meesten zijn die wellicht gekend, maar voor alle duidelijkheid som ik ze even op: Het ASO (het algemeen secundair onderwijs) Het BSO (het beroepssecundair onderwijs) Het KSO (het kunst secundair onderwijs) En het TSO (het technisch secundair onderwijs) Misschien dacht u dat uw zoon of dochter nu reeds in het ASO zat, omdat hij of zij in een college school loopt, maar wettelijk gezien is dat niet het geval. Men spreekt pas over de genoemde onderwijsvormen vanaf de tweede graad van het secundair onderwijs. BSO Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Structuur: Op het geprojecteerde schema wordt dit verduidelijkt: De eerste graad kent weliswaar een aantal opties, zoals de optie “aanvulling algemene vakken” (moderne), maar officieel wordt er nog niet gesproken over studierichtingen. Natuurlijk is dat in de praktijk anders. De praktijk, vandaag de dag, bewijst dat een eerste graad in een college met enkel ASO richtingen in de 2de en 3de graad, meestal een behoorlijk zwaardere eerste graad aanbiedt dan in scholen met een ruime keuze van bijvoorbeeld TSO en KSO opties. Dat ziet u niet zo zeer in het uurrooster, maar vaak wel in het tempo. Vanaf de tweede graad wordt er dus wél degelijk gesproken over studierichtingen. Deze overgang, van de eerste naar de tweede graad, wordt door het ministerie van onderwijs dan ook als uiterst belangrijk omschreven. Vanaf volgend schooljaar is alles nog mogelijk. Uw zoon of dochter kan kiezen voor om het even welke studierichting, zonder daarbij te starten met een achterstand. Hoe verder je in het secundair onderwijs geraakt, hoe beperkter de opties die je hebt om nog van studierichting te veranderen. Zo kent de overgang van de tweede naar de derde graad enorm veel beperkingen qua mogelijkheden, terwijl nu alle mogelijkheden open liggen. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

De tweede (en de derde) graad Nu we de algemene structuur van het secundair onderwijs behandeld hebben, wil ik met u dieper ingaan op de verschillende studierichtingen die gekozen kunnen worden. We zullen die per studiegebied kort overlopen. Het is niet de bedoeling om in het kader van deze presentatie de studierichtingen gedetailleerd te overlopen. Als er echter vragen zijn, dan mogen die ten allen tijde gesteld worden. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

De tweede en derde graad: ASO Algemene theoretische opleiding Voorbereidend op hoger onderwijs Sterke input van talen én wiskunde Geen afkeer hebben van studeren Gemiddelde inzet +/- 1,5u per dag Ambitie om verder te studeren in het hoger onderwijs We starten met het ASO. Niet omdat het ASO de eerste plaats zou verdienen, maar omdat het ASO alfabetisch eerst in het lijstje staat. Typisch aan het ASO-onderwijs is dat je er enkel en alleen studierichtingen kan vinden die een algemene, theoretische vorming voorzien. Na het ASO is het absoluut de bedoeling om verder te studeren. Er zijn duidelijke accentverschillen, afhankelijk van de studierichting, maar het is een feit dat in elke ASO opleiding zowel de talen als de wiskunde en wetenschappen een belangrijk onderdeel zijn. Leerlingen die voor ASO kiezen, zouden niet al te veel afkeer mogen hebben van studeren. Het aantal ASO studenten dat studeren als hobby ziet is wellicht beperkt, maar – afhankelijk van de leerling in kwestie – mag toch gerekend worden op een gemiddelde studie-inzet van 1 à 2 uur per dag. Is uw zoon of dochter in de eerste graad bijvoorbeeld reeds ruim 3 uur per dag aan het werken voor school, dan is het zeer de vraag of ASO de beste optie is. De druk neemt immers toe in de tweede en derde graad. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studierichtingen binnen ASO Grieks, Latijn, Grieks-Latijn Grieks-moderne talen Grieks-wetenschappen Grieks-wiskunde Grieks-Latijn Latijn-moderne talen Latijn-wetenschappen Latijn-wiskunde Economie Economie-moderne talen Economie-sport (proeftuin) Economie-wetenschappen Economie-wiskunde Wetenschappen Moderne talen-wetenschappen Moderne talen-wiskunde Wetenschappen-wiskunde In het ASO worden in de tweede graad een beperkt aantal studierichtingen aangeboden. Hoewel het in theorie wettelijk toegestaan is, is het in praktijk niet aan te raden om naar de richtingen Latijn, Grieks of Grieks-Latijn te gaan als uw zoon of dochter in de eerste graad deze opties niet reeds volgde. In de tweede graad worden officieus meestal een aantal opties aangeboden: Latijn wiskunde of Latijn-talen, Grieks-wiskunde of Grieks-talen. Officieel wordt er voor de richting Economie evenmin een keuzemogelijkheid geboden in de tweede graad. In praktijk kan er meestal toch gekozen worden voor een optie met meer wiskunde of voor een optie met meer talen. Dit is afhankelijk van de school. Links onderaan ziet u “Yeshiva” vermeld staan. Die richting wordt voor de volledigheid genoemd, maar het gaat hier over Joods onderwijs. In de richting Wetenschappen moet gerekend worden op een zwaar pakket wiskunde, wetenschappen én talen. Yeshiva Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studierichtingen binnen ASO Rudolf Steinerpedagogie Sportwetenschappen Wetenschappen-topsport Moderne talen-topsport Wetenschappen- topsport Wiskunde-topsport Humane wetenschappen In de richting ‘humane wetenschappen’ wordt net zoals in de andere ASO richtingen een algemene vorming gegeven, hier aangevuld met de vakken gedrags- en cultuurwetenschappen. Sportwetenschappen is in feite een opleiding wetenschappen, met een aantal uren extra sport. Opgelet: Dit blijft wetenschappelijk-wiskundig een vrij zware ASO studierichting! De Rudolf Steinerpedagogie is een verhaal apart. Ervaringsgericht onderwijs staat hier centraal. Na het afstuderen is er een goede doorstroming naar vooral sociale en artistieke richtingen in het hoger onderwijs. Moderne talen-sport tenslotte is een beperkt aangeboden proeftuinproject in de derde graad van het ASO. Moderne talen-sport (proeftuin 3de graad) Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

De tweede en derde graad: BSO Beperkt: Alg. vakken - AV Technische vakken - TV Praktijkvakken - PV Beperkt aanbod algemene vakken. Vaak modulair georganiseerde opleidingen Zeer sterk op de praktijk gericht. Voorbereiding op het beroepsleven of op HBO Uitzonderlijk doorstroom naar hoger onderwijs Het beroepssecundair onderwijs contrastreert zeer sterk met het ASO. Hier is de algemene vorming zeer beperkt en ligt de focus zeer duidelijk op de beroepspraktijk, aangevuld met een aantal uren technische vakken. De bedoeling van een BSO-opleiding is dan ook om de leerlingen klaar te stomen voor het beroepsleven. Doorstroming naar het hoger onderwijs is wettelijk nog mogelijk na het succesvol doorlopen van een zevende specialisatiejaar, maar als een leerling de ambitie heeft om later verder te studeren in de Bachelor-Master structuur, dan is het beroepssecundair onderwijs niet de eerste keus. Sinds kort bestaat ook de mogelijkheid om rechtstreeks na het zesde jaar BSO verder te studeren in het Hoger Beroepsonderwijs: Dit is een nieuw onderwijsniveau dat qua moeilijkheidsgraad gesitueerd kan worden tussen het secundair onderwijs en een professionele bacheloropleiding. Naast het gewone aanbod van BSO-studierichtingen, worden er ook heel wat modulaire BSO opleidingen georganiseerd: In het modulair beroepsonderwijs wordt een beroepsopleiding opgedeeld in een aantal modules. Voor iedere module zijn basisvaardigheden uitgeschreven vanuit het beroepsprofiel dat is opgesteld in samenwerking met de Sociaal-Economische Raad voor Vlaanderen (SERV). Een leerling die alle basisvaardigheden van een module heeft verworven, krijgt hiervoor een deelcertificaat en begint aan een volgende module. Wie alle deelcertificaten van een opleiding behaald heeft, krijgt een certificaat voor de volledige beroepsopleiding. Zoals in alle opleidingen van het BSO ligt het accent ook in deze opleidingen op de praktijk. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studiegebieden in BSO: Hout Bouw In deze presentatie worden de specifieke studierichtingen in het BSO niet behandeld, omdat zeer weinig leerlingen na een eerste graad moderne of Latijn de overstap maken naar het BSO. We overlopen kort de studiegebieden. Hier ziet u een aantal impressies uit de studiegebieden hout, bouw en mechanica-elektriciteit. Mechanica-elektriciteit Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studiegebieden in BSO: lichaamsverzorging Land- en tuinbouw Een kappersopleiding kan gevolgd worden in het studiegebied lichaamsverzorging. Hier ziet u ook foto’s die gelinkt zijn aan de studiegebieden mode en land-en tuinbouw. mode Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studiegebieden in BSO: Handel (verkoop/kantoor) juwelen Heel bijzonder in het BSO is het aanbod opleidingen in het studiegebied juwelen. Regelmatig steken leerlingen de grens over vanuit Nederland om in Antwerpen bijvoorbeeld een opleiding te komen volgen in dit studiegebied. Het studiegebied handel is zeer populair, maar helaas is de aansluiting op de arbeidsmarkt weinig gunstig. Er is teveel concurrentie van afgestudeerden uit het TSO en uit hogere opleidingen. Creatieve zielen kunnen hun ding kwijt in het studiegebied decoratieve technieken. Grafische communicatie en media Decoratieve technieken Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studiegebieden in BSO: Maritieme opleidingen personenzorg Ook personenzorg en voeding zijn populaire studiegebieden in het BSO. Minder gekend is de mogelijkheid om een maritieme opleiding te volgen. voeding Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Studiegebieden in BSO: Textiel auto Koeling en warmte Tot slot kunnen er opleidingen gevolgd worden in de studiegebieden koeling en warmte, textiel, auto en muziekinstrumentenbouw. De combinatie van een BSO opleiding met topsport behoort sinds een aantal jaren ook tot de mogelijkheden. muziekinstrumentenbouw Sport (topsport) Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

De tweede en derde graad: KSO Algemene vakken - AV Technische vakken - TV Kunstvakken - KV Altijd combinatie theorie én kunst Zeer breed aanbod: van meer theoretisch tot meer doe-gericht Voorbereiding op hoger onderwijs en/of het beroepsleven Vervolgens zijn we beland bij het kunstsecundair onderwijs of KSO. Over deze onderwijsvorm bestaan er heel wat misverstanden. Mensen zeggen wel eens dat KSO net even moeilijk is als ASO. Het is echter niet goed om in het algemeen in die termen over KSO te spreken, omdat daarin een vrij groot gamma studierichtingen beschikbaar is. Elke KSO –richting wordt gekenmerkt door een bepaald aantal uren algemene vakken, aangevuld met technische- en kunstvakken. In sommige opleidingen wordt een sterke theoretische basis aangereikt en gaat er in verhouding weinig tijd naar kunstvakken. In andere KSO richtingen ligt die verhouding net andersom. Afhankelijk van die hoeveelheid theorie, bereiden KSO opleidingen soms zeer duidelijk voor op het hoger onderwijs en andere keren eerder op de arbeidsmarkt. Maar na elke KSO-richting kan de stap naar het hoger onderwijs of naar een specialisatieopleiding (Secundair-na-secundair of SenSe) wettelijk gezien gezet worden. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

KSO: studiegebied beeldende kunsten Artistieke opleiding Audiovisuele vorming Beeldende en architecturale kunsten Beeldende en architecturale vorming In het studiegebied beeldende kunsten vinden we de sterk wiskundig gerichte opleiding B.A.V. of beeldende en architecturale vorming. Dit is een ideale vooropleiding (met zes uur wiskunde in de derde graad) om later bijvoorbeeld te kiezen voor een architectuuropleiding. In de ‘artistieke opleiding’ zien we het tegenovergestelde: Een zeer matig programma theoretische vakken wordt hier aangevuld met vele uren tekenen en schilderen. Qua theoretisch niveau vinden we daar tussenin de opleiding B.A.K. of beeldende en architecturale kunsten, waarin een evenwicht gezocht wordt tussen een twaalftal uur praktische kunstvakken en toch nog een zekere basis aan theoretische vakken. De audiovisuele vorming is hier een buitenbeentje. In deze doorstromingsgerichte opleiding wordt algemene vorming gecombineerd met een aantal uren film en fotografie. Als afstudeerrichtingen in de 3de graad: Audiovisuele vorming Audiovisuele technieken (proeftuin) Architecturale en binnehuiskunst Industriële kunst Toegepaste beeldende kunst Vrije beeldende kunst Vrije beelden kunst – technieken (proeftuin SISA Antwerpen) Vrije beeldende kunst – vorming (proeftuin SISA Antwerpen) Architecturale vorming Beeldende vorming Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

KSO: studiegebied podiumkunsten Dans Muziek Woordkunst-drama Kunst-media-woord (proeftuin 2de graad) Zoals de naam reeds doet vermoeden, zijn de richtingen in het studiegebied podiumkunsten erop gericht om leerlingen op te leiden in kunsttakken die gerelateerd kunnen worden aan een optreden, op een podium dus. Voor dans en muziek is een vooropleiding essentieel om te kunnen aansluiten. Woordkunst-drama is mits het afleggen van een aantal geschiktheidsproeven wél toegankelijk zonder verder voorkennis. In deze opleiding krijgen leerlingen een brede basis algemene vakken, aangevuld met onderdelen als toneel, dans, zang, dictie, enz… Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

KSO: studiegebied ballet Modern ballet Ook in het studiegebied ballet is een vooropleiding sterk aan te raden. Meestal wordt ook hier voorafgaandelijk een geschiktheidsproef afgenomen. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

De tweede en derde graad: TSO Algemene vakken - AV Technische vakken - TV Praktijkvakken - PV Altijd combinatie theorie én praktijk Zeer breed aanbod: van meer theoretisch tot meer praktisch Voorbereiding op hoger onderwijs en/of het beroepsleven Tenslotte wil ik het technisch secundair onderwijs, of TSO met u overlopen. Net zoals in het KSO is hier sprake van een grote verscheidenheid van opleidingen, van zeer praktisch tot zeer theoretisch. Spreek dus nooit over TSO alsof het een bepaald niveau is, want dan zit u fout. Sommige TSO-richtingen overstijgen op bepaalde vlakken de moeilijkheidsgraad van sommige ASO-richtingen. Het is dus nodig om de richtingen wat van naderbij te bekijken. Veel ouders vinden het best eng om hun kinderen te “beperken” door nu al een gerichte keuze te maken in het TSO. Het is belangrijk om een keuze goed voor te bereiden, maar het is eveneens belangrijk om te beseffen dat de keuze voor een studierichting niet eeuwig beperkend hoeft te zijn. Zeker niet in ons land, waar enorm veel mogelijkheden zijn om je schoolloopbaan bij te sturen. Het is bijvoorbeeld niet zo dat een jongen die elektromechanica studeert, gedoemd is om ook in het hoger onderwijs in die sector verder te studeren. Neen, als die leerling na het afstuderen voorkeur geeft aan een hogere opleiding informatica, verpleegkunde of bedrijfsmanagement, dan zijn die mogelijkheden absoluut niet uitgesloten. Het is wél belangrijk om te kijken naar bepaalde accenten in vakkenpakketten. Als je later kiest voor een professionele bachelor journalistiek, dan is het misschien toch best om een richting met voldoende aandacht voor vreemde talen te kiezen. Wil je een opleiding als industrieel ingenieur openhouden, dan voorzie je best toch minstens 4 à 5 uur wiskunde in de derde graad, enz… Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied auto Autotechnieken (3de graad) In het studiegebied ‘auto’ vinden we geen studierichtingen in de tweede graad. Leerlingen die interesse hebben voor deze studierichting kunnen in de tweede graad opteren voor bijvoorbeeld elektromechanica of mechanische technieken. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied bouw Bouw- en houtkunde Bouwtechnieken “De Belg is geboren met een baksteen in de maag”, zo zegt men wel eens. Naast het BSO biedt het TSO dan ook een aantal bouwopleidingen aan, waarbij bouw- en houtkunde de meest theoretische is, met ruim aandacht voor technisch tekenen en wiskunde en met een goede aansluiting op professionele bacheloropleidingen. In de opleiding bouwtechnieken weegt de praktijk veel zwaarder door. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied chemie Techniek Wetenschappen Chemie Farmaceutisch technisch assistent Productie- en procestechnologie: chemie (momenteel niet ingericht) Techniek wetenschappen In het studiegebied chemie is ‘techniek wetenschappen’ de enige optie in de tweede graad. Daar gaat ruim aandacht naar wiskunde, chemie en fysica. Het aantal uren wetenschappen, labo’s inbegrepen, overstijgt duidelijk het aantal uren wetenschappen in de ASO opleiding wetenschappen. De wiskunde is echter, hoewel behoorlijk van niveau, iets meer toegepast op de praktijk en uiteraard is het pakket vreemde talen minder zwaar dan in het ASO. In de derde graad worden afhankelijk van de school een aantal opties aangeboden. Blijf je dan in techniek-wetenschappen, dan krijg je een pakket van 6 uur wiskunde per week te verwerken. Een aansluiting naar bijvoorbeeld de opleiding industrieel ingenieur chemie ligt dan zeker binnen de mogelijkheden. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied fotografie Fotografische technieken (proeftuin) Fotografische vorming (proeftuin) Fotografie is een zeer gerichte, praktijkgericht opleiding in het technisch onderwijs. Sommige scholen bieden in het kader van een (voormalig) proeftuinproject in de derde graad een richting ‘fotografische vorming’ aan, waarbij het theoretisch gedeelte iets zwaarder doorweegt en een theoretisch lichtere variant met de naam ‘fotografische technieken’. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied grafische communicatie en media Grafische media Printmedia Multimedia Multimediale technieken (proeftuin) Grafische communicatie Multimediale vorming (proeftuin) De grafische sector evolueert in sneltempo, uiteraard omwille van het digitale tijdperk waarin we leven. In dit studiegebied vind je één doorstromingsgerichte opleiding, grafische communicatie, die echter slechts in Halle (bij Brussel) en in Mariakerke (bij Gent) aangeboden wordt. De andere opleiding, grafische media, is meer praktijkgericht en biedt in de derde graad verschillende afstudeeropties. In de provincie Antwerpen vind je scholen in Turnhout en Mechelen. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied handel Boekhouden-informatica Informaticabeheer Handel-talen Secretariaat-talen Een van de populairste studiegebieden in het TSO is handel. In de tweede graad is er de algemene richting handel en daarnaast de richting handel-talen, waar de leerling eerder kiest voor een algemene secretariaatsopleiding met minder wiskunde. Handel is een studiegebied dat er in hoofdzaak op gericht is leerlingen voor te bereiden op verdere studies in het hoger onderwijs. In vergelijking met de richting economie in het ASO, is het aanbod vreemde talen eerder gericht op het aanleren van vaardigheden. De droge leerstof voor het vak economie in het ASO wordt hier ook meer praktijkgericht aangeboden, met bijvoorbeeld ruime aandacht voor het dubbel boekhouden. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied hout Houttechnieken Productie- en procestechnologie: hout (niet ingericht) In het studiegebied hout wordt 1 studierichting aangeboden, namelijk houttechnieken. Dit is een zeer praktijkgerichte opleiding. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied koeling en warmte Koel- en warmtetechnieken (3de graad) De studierichting Koel-en warmtetechnieken wordt vanaf de derde graad aangeboden. Als voorbereiding wordt best gekozen voor elektromechanica, elektriciteit-elektronica, elektrotechnieken of mechanische technieken. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen TSO: Land- en tuinbouw Biotechnische wetenschappen Plant-, dier- en milieutechnieken Dier- en landbouwtechnische wetenschappen Planttechnische wetenschappen Natuur- en groentechnische wetenschappen Biotechnische wetenschappen is een studierichting die te vergelijken is met de techniek wetenschappen. Er is dus ook een sterk wiskundig-wetenschappelijk accent. De wetenschappen zijn echter in hoofdzaak gericht op levende organismen (plant, dier, mens). In de derde graad wordt een pakket van zes uur wiskunde voorzien. Er is een doorstroming mogelijk naar stevige academische opleidingen in het hoger onderwijs, zoals de industrieel ingenieursopleiding. Je kan biotechnische wetenschappen volgen in een beperkt aantal scholen. Voor de provincie Antwerpen kan je terecht in Herentals, Hoogstraten, Geel, Stabroek en Mechelen. Plant-, dier- en milieutechnieken is dan weer een sterker op de praktijk gerichte studierichting, hoewel het pakket wetenschappen ook hier niet te onderschatten is. In de derde graad kan gekozen worden voor 3 afstudeerrichtingen: “dier- en landbouwtechnische wetenschappen” (een landbouwopleiding, in de provincie Antwerpen aangeboden in Hoogstraten, Geel en Stabroek) “planttechnische wetenschappen” (een tuinbouwopleiding, in de provincie Antwerpen te volgen in Herentals, Geel, Stabroek en Mechelen) “natuur- en groentechnische wetenschappen” (een opleiding gericht op natuur- en landschapsbeheer, in de provincie Antwerpen enkel te volgen in Herentals). Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied lichaamsverzorging Bio-esthetiek schoonheidsverzorging In het TSO wordt geen kappersopleiding aangeboden, maar wel een opleiding bio-esthetiek of schoonheidsverzorging. Deze studierichting is uiteraard zeer praktijkgericht. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied maritieme opleidingen - Maritieme technieken – dek Maritieme technieken - motoren Het TSO biedt 2 maritieme opleidingen, namelijk maritieme technieken-dek, een gespecialiseerde scheepvaartopleiding, en maritieme technieken-motoren, waarbij het opleiden van gespecialiseerde scheepswerktuigkundigen beoogd wordt. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied Mechanica-elektriciteit Elektriciteit-elektronica Elektromechanica Elektrotechnieken Industriële wetenschappen Mechanische technieken 3de graad biedt ook: Elektrische installatietechnieken Elektronische installatietechnieken Podiumtechnieken Kunststoftechnieken Mechanische vormgevingstechnieken Industriële ICT Vliegtuigtechnieken Mechanica-electriciteit is zowat het grootste studiegebied in het TSO. Je vindt er studierichtingen op 3 niveau’s: De Industriële Wetenschappen is wiskundig gezien zowat de zwaarste opleiding in het TSO met meestal 8 uur wiskunde in de derde graad. Voortstuderen is hier dus net als na ASO een must. Sterke leerlingen studeren ook met succes voort in bijvoorbeeld de burgerlijk ingenieursopleiding. Opleidingen als mechanische technieken en elektrotechnieken zijn dan weer zeer praktisch van aard en dus eerder gericht op de arbeidsmarkt. Twee opleidingen kunnen gesitueerd worden op een tussenniveau: Elektriciteit-electronica en Elektromechanica. Deze opleidingen bieden nog een behoorlijke theoretische vorming, aangevuld met praktijk. Afgestudeerden kunnen verder studeren, of de stap naar de arbeidsmarkt zetten. In de derde graad worden heel wat aanvullende afstudeerrichtingen aangeboden, waaronder bijvoorbeeld de gespecialiseerde opleiding vliegtuigtechnieken. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied mode Creatie en Mode Het ontwerpen, vervaardigen en presenteren van mode staat centraal in de opleiding Creatie en Mode. Dit is een zeer praktijkgerichte opleiding. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied optiek Optiektechnieken (3de graad) In de derde graad kan je kiezen voor de studierichting optiektechnieken. Deze studierichting is gericht op directe tewerkstelling als opticien. Mechanische technieken is een ideale voorbereiding op deze studierichting, maar ook elektromechanica behoort tot de mogelijkheden. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied orthopedische technieken Zo is ook orthopedietechnieken een zeer gespecialiseerde afstudeerrichting in de derde graad TSO. Als voorbereiding in de tweede graad wordt best gekozen voor een richting met mechanica (mechanische technieken of elektromechanica). Orthopedietechnieken (3de graad) Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied personenzorg Sociale en technische wetenschappen: Gezondheids- en welzijnswetenschappen Jeugd- en gehandicaptenzorg Sociale en technische wetenschappen Vrijwel net zo populair als handel is de studierichting sociale en technische wetenschappen. Dit is een doorstromingsgerichte studierichting waarin naast een algemene vorming specifiek aandacht gaat naar wetenschappen als biologie en chemie en naar het vak maatschappelijke vorming, waarin onder meer aspecten uit de psychologie aan bod komen. Naast de labo’s voor de wetenschappen is er 1 praktijkvak, huishoudkunde, waar leerlingen een introductie krijgen van koken, gezonde voeding, enz… Na afstuderen is er een goede doorstroming naar professionele bacheloropleidingen in de zachte sector (bv: verpleegkunde, toegepaste psychologie, orthopedagogie, dieetkunde, lerarenopleidingen,…). Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied sport Lichamelijke opvoeding en sport Topsport Ruim tien uur sport per week wordt aangeboden in de richting Lichamelijke opvoeding en sport. In vergelijking met sportwetenschappen ASO is het theoretische programma beduidend minder zwaar, maar zijn de eisen op sportief vlak absoluut zwaarder. Leerlingen moeten ermee rekening houden dat verschillende sporttakken, waaronder turnen, toestelturnen, atletiek, zwemmen en balsporten uitgebreid aan bod komen. Een goede fysieke conditie en beter dan gemiddelde prestaties voor lichamelijke opvoeding zijn een vereiste om te kunnen slagen. De combinatie van het topsportstatuut en studeren in het TSO is eveneens mogelijk. Uiteraard moet de leerling dan erkend zijn als topsporter. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied tandtechnieken Tandtechnieken (3de graad) In de opleiding tandtechnieken, aangeboden in de derde graad van het TSO, worden leerlingen opgeleid tot tandtechnicus. Rechtstreekse tewerkstelling na het afstuderen is mogelijk. Deze praktische opleiding mag dan ook absoluut niet gezien worden als voorbereiding op de opleiding voor tandarts. Een vooropleiding TSO mechanische technieken is ideaal. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied textiel Textiel en designtechnieken Textieltechnieken Textiel- en chemische technieken Textielproduktietechnieken Productie- en procestechnologie: textiel (niet ingericht) Enthousiaste leerlingen die bereid zijn om in Kortrijk naar school te gaan, kunnen daar terecht in de studierichting Textiel en designtechnieken. De nodige creativiteit is vereist. Het ontwerpen van textielpatronen, daarbij ondersteund door CAD-CAM toepassingen, vormt naast de kennis van textielmaterialen de basis van deze opleiding. In de derde graad is er keuze tussen een aantal afstudeerrichtingen. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied toerisme Onthaal & public relations Leerlingen met een uitgesproken interesse voor de toeristische sector en/of voor het onthalen van groepen mensen, kunnen terecht in de studierichting Toerisme. Praktische talenkennis vormt een zeer belangrijke component van de opleiding. Het wiskundig programma is in vergelijking met de studierichting handel beduidend minder zwaar. In de derde graad worden 2 afstudeeropties aangeboden, waarbij onthaal en public relations leerlingen eerder zal voorbereiden op onthaalfuncties in het bedrijfsleven, terwijl de richting Toerisme zelf echt toegespitst blijft op tewerkstelling in de toeristische sector.. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

TSO: studiegebied voeding Brood en banket Hotel Slagerij en vleeswaren Voedingstechnieken In het studiegebied voeding worden vier mogelijkheden aangeboden. Hotel is een opleiding die twee hoofdcomponenten heeft: Koken en opdienen. Deze opleiding is zeer praktijkgericht, maar blijft toch iets theoretischer dan de opleidingen ‘brood en banket’ en ‘slagerij en vleeswaren’. Daarnaast kan ook gekozen worden voor de richting ‘voedingstechnieken’. Biochemie, levensmiddelenchemie en wiskunde zijn hoofdvakken in deze studierichting. Het productieproces van voedingsmiddelen wordt onder de loep genomen. Helaas kan je alleen terecht in Sint-Michiels Brugge voor het volgen van deze wetenschappelijke opleiding. In de derde graad ook nog: Hospitality Productie- en procestechnologie: voeding (niet ingericht) Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen En dan is er ook nog ... Deeltijdse leersystemen Mogelijkheid om huisonderwijs te organiseren in combinatie met de examencommissie SO Naast het gewone voltijdse dagonderwijs zijn er nog andere mogelijkheden om te voldoen aan de leerplicht. Vanaf het schooljaar waarin een leerling 16 wordt voor 31 december, of indien de leerling de eerste graad SO doorlopen heeft vanaf het schooljaar waarin deze 15 wordt voor 31 december, is er geen sprake meer van voltijdse leerplicht. Een leerling kan dan desgewenst kiezen voor deeltijds beroepsonderwijs (DBSO) of voor het systeem van de leertijd (het vroegere leercontract). Wenst u hierover meer informatie, dan kan u steeds terecht bij het CLB. Daarnaast is er ook de niet vanzelfsprekende mogelijkheid om huisonderwijs te organiseren. Leerlingen tot 18 jaar hebben leerplicht, geen schoolplicht. Ouders mogen dus de keuze maken om hun kinderen thuis of in een niet erkende school les te geven. Dit vraagt zeer veel zelfdiscipline van leerlingen en een goede begeleiding door de ouders en/of bijlesleerkrachten. Sommige leerlingen slagen erin om volledig door middel van zelfstudie te werken, al dan niet ondersteund door een kant en klaar zelfstudieprogramma. Om een diploma te behalen kunnen de leerlingen in kwestie deelnemen aan de examens via de examencommissie voor het secundair onderwijs. Het aantal leerlingen voor wie huisonderwijs wordt georganiseerd is de laatste jaren fors toegenomen, maar dit systeem blijkt niet altijd een succesverhaal te zijn. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Op zoek naar een school… één website: www.onderwijskiezer.be Op www.onderwijskiezer.be kan u voor elke studierichting opzoeken in welke scholen ze georganiseerd wordt (Indien er internet aanwezig is kan dit gedemonstreerd worden). Verder vindt u op onderwijskiezer voor elke studierichting ook een fiche met daarop het lessenrooster, een uitleg van de hoofdvakken en links naar allerlei extra informatie. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

En dan inschrijven… hoe zit dat? Start van de inschrijvingen… Informeer u zo snel mogelijk Inschrijvingbeleid Voor sommige studierichtingen is het uiterst belangrijk om er op tijd bij te zijn. Voor andere veel aangeboden studiemogelijkheden valt dat wel mee. Informeer u tijdig over het moment waarop er kan ingeschreven worden voor uw zoon of dochter. Wacht liefst niet tot de examens in juni gepasseerd zijn. Het zou jammer zijn om dan dé studierichting te ontdekken die het best past bij de dromen, interesses en capaciteiten van uw zoon of dochter, om vervolgens te constateren dat er geen plaats meer is. Elke school heeft een inschrijvingsbeleid, dat geregeld wordt door het decreet voor Gelijke Onderwijskansen. Daarbij wordt een voorrangsregeling voorzien: Broers en zussen kunnen met voorrang ingeschreven worden. Scholen moeten dit voorzien. Dit geldt ook voor halfbroers/zussen en voor andere jongeren, bijvoorbeeld pleegkinderen, die onder hetzelfde dak wonen. Sommige scholen hebben een apart voorrangsbeleid, bijvoorbeeld voor specifieke kansengroepen. Informeer u dus tijdig bij de school over de inschrijvingsreglementering. De start van de inschrijvingen kan sterk verschillen van school tot school! Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Wenst u meer informatie? Opendeurdagen en informatiemomenten secundaire scholen www.onderwijskiezer.be Websites scholen en onderwijskoepels ... of informeer u bij het CLB Voor meer informatie kan u uiteraard bij het CLB terecht. Op www.onderwijskiezer.be kan u op de schoolfiches meestal de opendeurdagen en infomomenten terugvinden. De websites van de scholen geven vaak ook al heel wat inhoudelijke informatie weer. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen

Tom Billiet - PVOC Antwerpen Zit u nog met een vraag? Deze presentatie zit erop. U heeft nu gelegenheid om vragen te stellen. Schooljaar 2011-2012 Tom Billiet - PVOC Antwerpen PVOC Antwerpen