SIGNALEN VAN RADICALISERING HERKENNEN Fenomeen van radicalisme in het juiste perspectief plaatsen Hoeveel % moslims leven er in België? 700.000 moslims (waarvan 400.000 Belgische moslims beleven actief hun geloof ) – 7% van de Belgische bevolking Hoeveel moskeeën zijn er in Vlaanderen? 165 moskeeën Hoeveel moskeeën zijn erkend in Vlaanderen? 28 moskeeën Hoeveel moskeeën zijn er in Gent? 18? Hoeveel moskeeën zijn erkend in Gent? 3 Hoeveel % moslims leven er in Gent? 35000 – 13,7% Wanneer werd de islam erkend in België? 1974 Wanneer werd het islam-onderwijs voor de 1e maal gegeven? 1978 Wanneer werden de eerste inspecteurs islam-onderwijs aangesteld? 2005 Wanneer werd de eerste moskee erkend in België? 2007 Hoeveel personen zijn naar Syrië vertrokken (1/2016) uit België? 451 vertrekkers Hoeveel uit Brussel? 197 Hoeveel uit Vlaanderen? 195 Hoeveel uit Wallonië? 47 Hoeveel % van de vertrekkers zijn vrouwen? 27% Bij welke organisatie sluiten ze zich grotendeels aan? Daesh Welke organisatie komt op de 2de plaats? Al Nusra Hoeveel uit Gent? 5

Opbouw vorming 20u-22u 1. Wat is radicalisering ? 2. Het proces van radicalisering begrijpen 3. Signalen van radicalisering herkennen 4. Omgaan met signalen van radicalisering 5. Werking team radicalisering van de Stad Gent 6. Vragen

Enkele begrippen Radicalisme 1. Wat is radicalisering? Extremisme Gewelddadig extremisme (= terrorisme)

Radicalisme = politieke middelen inzetten om doel te bereiken Extremisme = geweld is een legitiem middel om doel te bereiken Gewelddadig extremisme = gaat over tot het gebruik van geweld

Radicalisering omkeerbaar proces traag of snel meetbaar eindstadium?

2. Proces van radicalisering Model van vraag en aanbod Individuele kwetsbaarheid Zoektocht naar identiteit Cultuur en religie (Islam)

Schema: RecoRa (Recognising Radicalisation) 2008 – MODEL VAN VRAAG EN AANBOD Hoe definiëren we radicalisering ? Radicalisering is een proces dat begint zodra mensen met onvervulde vragen hun antwoorden vinden in radicale ideologieën. De voedingsbodem maakt dat mensen meer of minder gevoelig zijn en kan bijdragen aan de snelheid van het proces. De levensloop van mensen/jongeren die radicaliseren lopen via verschillende paden. Eén daarvan is de radicalisering die plaatsvindt gedurende de ontwikkelingsfase waarin jongeren tot ongeveer 23 jaar bezig zijn met de vorming van hun identiteit, de identiteitsontwikkeling, de ontwikkeling van eigen opvattingen, normen en waarden en dit in interactie met de sociale omgeving zoals familie, school, werk, vrienden, ….. Dit schema maakt het proces van radicalisering inzichtelijker. Aan de linkerzijde van het schema zien we de jongere of volwassene die op zoek gaat naar zijn identiteit, hij stelt zich vragen wie hij is ….. Linkerzijde: kind, jongere of volwassene Stelt zich vragen over wie hij/zij is? Waar hij/zij behoort? Of wil bij horen? Stelt zich vragen over hoe de samenleving is georganiseerd. Kadert binnen de identiteitsontwikkeling (pubers) Rechterzijde: aanbod van radicale ideeën Een uitgebreid aanbod van allerlei ideologieën (kan opnieuw religieus zijn, politiek, sociaal/cultureel, geïnspireerd zijn), van andere vormen van samenleven. Anders dan voorheen; actieve verspreiding via internet (online bibliotheken, open en gesloten fora, blogs, FB-pagina’s, You Tube kanalen, Paltalk, …) En ze gaan ook actief op zoek naar zoekende jongeren. Tussen de linker en de rechterzijde heb je de weerbaarheidslijn. Hoe de weerbaarheid vergroten? Opvoeding religieuze vorming (80%van de radicale groep is niet religieus gedreven, ze zeggen van wel maar…) De ideologie heeft hen een alibi. gezondheidszorg assertiviteit (rekeninghoudend met de verschillende piramides) psycho-educatie (veel Syriëstrijders hebben psychische problemen, nu loopt er een onderzoek om na te gaan of de psychische problemen al aanwezig waren voor de radicalisering, of dat ze ontstaan zijn tijdens het proces van radicalisering) De ideologieën hebben een grote aantrekkingskracht voor personen met autisme (ASS) omdat die duidelijke antwoorden geven, een duidelijk verhaal brengen, zwart-wit, …. De voedingsbodem maakt dat mensen meer of minder gevoelig zijn en een grotere of kleinere weerbaarheid hebben tegen radicale ideologieën. De voedingsbodem slaat in hoofdzaak op wat mensen voelen. Het gaat om gevoelens van discriminatie, vernedering, uitsluiting, ….. . (kan komen uit persoonlijke ervaringen, of uit de media) Ook de psychische stabiliteit of instabiliteit maakt dat bepaalde personen makkelijker over de lijn gaan. Op bepaalde momenten, door bepaalde gebeurtenissen kan er een cognitieve opening ontstaan. De cognitieve opening is het resultaat van een ‘crisis’ (TRIGGER EVENT) en ontstaat er een match tussen het individu en het radicale aanbod. De crisis ondermijnt eerdere geaccepteerde visie: je staat open voor alternatieve visies. Crisis kan economisch, sociaal, politiek, of privé van aard zijn. DUS de crisis doorbreekt de natuurlijke weerbaarheidsbarrière en laat een cognitieve opening achter, waar het radicale aanbod kan doordringen.

De individuele kwetsbaarheid van jongvolwassenen: Nood aan acceptatie, ergens toe behoren Weinig nuancering (zwart/wit denken) –niet hetzelfde abstract denkvermogen als een volwassene Nood aan helden, structuur en duidelijkheid Zoektocht naar identiteit in 2 werelden: hybride identiteit

culturen ACHTERGROND INFO OVER CULTURELE VERSCHILLEN De meeste mensen (98%) delen dezelfde waarden (universele waarden), de volgorde van belang verschilt echter, en ook de normen kunnen verschillen. De normen zijn maatstaven voor goede of slechte gedragingen die voor iedereen binnen de groep gelden (sommigen worden in wetten vastgelegd). Als een groepslid zich niet houdt aan de norm dan ontstaan er uitsluitingsmechanismen. Belangrijk om te weten hoe iets werkt! Weten welke normen er gelden, los van of je je daar naar schikt. Bijv. een persoon die geen manager kan worden omdat hij niet het juiste pak draagt. (Uw eigen referentiekader kennen, het kunnen loslaten en in het waardensysteem van de andere kunnen stappen – los van acceptatie van het waardensysteem). De westerse Piramide = Piramide van Maslow = een individu-gerichte cultuur Binnen deze piramide wordt je identiteit ontleend aan je eigen handelen. Vragen als “wat heb je gestudeerd?” “welke job doe je?” Piramide van Pinto = een groepsgerichte cultuur (90% van de wereld) Binnen deze piramide wordt identiteit ontleend aan de groep. Vragen als “Wie is je vader?” “Wie is jouw familie?” Als je weet hoe mensen in elkaar zitten, als je weet tot welke cultuur ze behoren, in welke piramide ze zitten, dan kan je daarop verder werken en makkelijker verbinding maken, je kan dan de juiste argumenten gebruiken om iemand te motiveren. Bijv. Jongere motiveren om goede punten te halen. Westerse piramide: je maakt beter je studie af om een goede job te kunnen hebben later Piramide van Pinto: je maakt beter je studie af want dit straalt af op jouw familie. Voorbeeld eermoord Afghaans meisje.

Status Behagen groep Eigen belang Primaire behoeften Zelf Erkenning Acceptatie Zekerheid Primaire behoeften Status Behagen groep Eigen belang Primaire behoeften Eer Goede naam Behagen groep Primaire behoeften Maar door ontmoeting van verschillende culturen ontstaan er vele nieuwe piramides! Hangt ook deels samen met nieuwe generaties. Ook kan men in deze tussenpiramide de straatcultuur plaatsen. De buitenste piramides hebben het er vaak lastig mee. Veel misbegrijpen! Veel verwijten tussen de 2 buitenste/oudste piramides over hoe de nieuwe eruit ziet. In hoeverre accepteer je dat die nieuwe generatie/piramide een resultaat/gevolg is van onze eigen piramide? Als je weet hoe mensen in elkaar zitten kan je makkelijker verbinding maken! (bijv. je maakt beter studie af om later een betere job te hebben) (bijv. als je niet verderstudeerd straalt dit af op jouw familie) Je kan dan beter anticiperen en de juiste argumenten gebruiken om te motiveren. Het verschil in cultuur kunnen we dus niet enkel terugvinden in normen (aannames) en in de belangrijkheid van waarden (piramides). Ook is het verschil merkbaar in het taalgebruik en in de communicatiestijl. VERHAAL vrouw – minnares – echtgenoot WAARDEN…..

Niet-praktiserende moslim Duidingsmodel Handelingen Drijfveren Methodieken Praktiserende moslim Niet-praktiserende moslim volks zuiver Duidingsmodel om niet te generaliseren en te stigmatiseren. Onderscheid tussen een praktiserende en niet-praktiserende moslim. PRAKTISEREND: volgen de 5 zuilen van de islam – inspanningsverbintenis NIET-PRAKTISEREND: geloven in de profeet Mohamed VZMH en verder niets (praktiserende moslims gaan zich anders gedragen, de geloofsdomeinen in privé trekken of net meer toonbaar maken) Onderscheid tussen een ‘volkse’ en een ‘zuivere’ moslim. VOLKS: collectief waardensysteem cultureel gedreven Wat is binnen mijn gemeenschap acceptabel – dit is leidend Beleving De vraag waarom doe je dat is binnen dit systeem een rare vraag, iedereen doet het. ZUIVER: individualistisch waardensysteem theologisch gedreven Wat zeggen de bronnen erover? Norm Heel veel mensen willen de zuivere vorm van islam volgen, maar dit is niet zo evident. Bij belangrijke beslissingen kiezen ze uiteindelijk voor het “volkse”, voor wat de gemeenschap wil. Ze ondervinden een dilemma, doe ik wat mijn familie zegt of volg ik de bronnen (wat mijn geloof zegt). ----- generatieconflicten! Onderscheid tussen ‘orthodoxie’ en fundamentalisme’ ORTHODOXIE: in België ongeveer 250000 à 300000 de norm volgen, het volgen van de leer zoals die door de eeuwen heen is ontwikkeld het volgen van de wetsscholen (context!) sterk bezig met geloof, niet problematisch Hier stigmatiseren werkt contraproductief FUNDAMENTALISME: in België ongeveer 5000 à 10000 het terugkeren naar de fundamenten de context wordt buiten beschouwing gelaten en de koran wordt opnieuw geïnterpreteerd zij volgen enkel de koran en de soenna (de wetsscholen worden uitgeschakeld, en er wordt opnieuw geïnterpreteerd) methodiek die leidt tot hervorming gericht op verandering bestaat nog maar 100 jaar uitsluiting is de norm SALAFISME Lijn radicalisering vroeger vs nu. orthodoxie fundamentalisme

Salafistische stromingen Gewelddadige A- politiek Politiek Salafisme (doel: hun beleving willen terugzien in de islamitische landen) – bestaat nog maar 100 jaar – in België: 5000 à 10000 a-politieke salafisten zijn trouw aan het gezag Politieke salafisten zetten politieke instrumenten in om hun doelen te bereiken Bij Gewelddadige salafisten is geweld een legitiem middel om hun doel te bereiken. Hun doel is om hun beleving (volgen van de bronnen van de islam) terug te vinden in de islamitische landen. Salafistische stromingen is een containerbegrip. Expliciete opvatting over niet en ‘slechte’ moslims (er is maar één islam). De a-politieke en de politieke salafistische groepen verafschuwen de gewelddadige extremisten en vice versa. Moeilijkheid is wel de meeste gewelddadige extremisten wel in de politieke groep hebben gezeten. Ze kunnen dus een buffer vormen maar ook een kweekvijver voor gewelddadige extremisten. In dialoog blijven gaan dus met de politieke groep!

Niet-praktiserende moslim Duidingsmodel Handelingen Drijfveren Methodieken Niet-praktiserende moslim Praktiserende moslim volks zuiver orthodoxie fundamentalisme Duidingsmodel om niet te generaliseren en te stigmatiseren. Onderscheid tussen een praktiserende en niet-praktiserende moslim. PRAKTISEREND: volgen de 5 zuilen van de islam – inspanningsverbintenis NIET-PRAKTISEREND: geloven in de profeet Mohamed VZMH en verder niets Onderscheid tussen een ‘volkse’ en een ‘zuivere’ moslim. VOLKS: collectief waardensysteem cultureel gedreven Wat is binnen mijn gemeenschap acceptabel – dit is leidend Beleving De vraag waarom doe je dat is binnen dit systeem een rare vraag, iedereen doet het. ZUIVER: individualistisch waardensysteem theologisch gedreven Wat zeggen de bronnen erover? Norm Heel veel mensen willen de zuivere vorm van islam volgen, maar dit is niet zo evident. Bij belangrijke beslissingen kiezen ze uiteindelijk voor het “volkse”, voor wat de gemeenschap wil. Ze ondervinden een dilemma, doe ik wat mijn familie zegt of volg ik de bronnen (wat mijn geloof zegt). Onderscheid tussen ‘orthodoxie’ en fundamentalisme’ ORTHODOXIE: in België ongeveer 250000 à 300000 de norm volgen binnen de islam is de norm de wetsscholen (context!) Hervormingen worden opgenomen in de orthodoxie (want die accepteren veranderingen en ontwikkelingen) FUNDAMENTALISME: in België ongeveer 5000 à 10000 zij volgen enkel de koran en de soenna (de wetsscholen worden uitgeschakeld, en er wordt opnieuw geïnterpreteerd) methodiek die leidt tot hervorming gericht op verandering bestaat nog maar 100 jaar uitsluiting is de norm SALAFISME Lijn radicalisering vroeger vs nu. Vroeger een proces van 6 tot 8 jaar: Moslim --- niet praktiserend --- volks ---- zuiver ---- fundamentalist ---- a-politiek --- politiek ---- gewelddadig Nu een proces van 3 maand (kan ook in 6 weken): Moslim ---- niet praktiserend --- gewelddadig (heeft nu niks meer met religie te maken, maar met identiteit). A- politiek Politiek

3. Hoe kun je signalen van radicalisering herkennen?

Signalen van radicalisering herkennen Geen checklist Geen typische persoonskenmerken Zeer variabel qua profielen Geen voorspellingsmodellen Niet één pad: proces van radicalisering verloopt bij iedereen anders Wel vooral adolescenten Zoektocht naar identiteit Sneller zwart/wit denken

Signalen van radicalisering herkennen Wél bepaalde signalen die een aanwijzing kunnen vormen Uiterlijke kenmerken (kledij, symbolen, rituelen, taalgebruik,…) Attitudes -verwerpen van andere meningen -verwerpen (democratische) waarden van de samenleving -ommezwaai-breuk met verleden -wij-zij denken -zwart-wit denken -geloof in complottheoriën Gedrag -afstand nemen van nabijen, terugtrekken uit samenleving -veel tijd binnen nieuwe groep -toewijding en bekeringsdrang

Signalen van radicalisering herkennen 1. niet vast te stellen obv uiterlijke kenmerken alleen 2. wél obv (meerdere) gesprekken om attitudes en gedrag te peilen  zorgwekkend als er meerdere signalen tegelijk zijn & meerdere personen hiervan getuigen

CASUS EIGEN CASUS? Is hier sprake van radicalisering? Waarom wel/niet? welke signalen herken je? Wat zie je bij deze casus als Hoe zou je verder met deze casus omgaan? Zou je er externen mee in betrekken?

4. Omgaan met signalen van radicalisering Bezorgd wegens signalen? Handelingsverlegenheid vs handelingsdrang Erken de ongerustheid Panikeer niet te snel & let op voor voorbarige conclusies Objectiveer: waarover is men precies bezorgd? waarop baseert men zich? Radicalisering is een proces (tijdlijn) Bespreek met collega’s Praat erover met de persoon zelf Onderscheid attitude - gedrag

In gesprek met de persoon zelf DO -vertrouwensband -vanuit jezelf je bezorgdheid formuleren -open vragen stellen -niet veroordelen DON’T -je eigen mening en visie vooropstellen -attitude en gedrag zonder voorkennis veroordelen

5. Team Radicalisering Stad Gent 1. we zijn een aanspreekpunt omtrent het thema radicalisering 2. we versterken diensten en organisaties in het omgaan met radicalisering 3. we houden de vinger aan de pols 4. we organiseren samenwerking bij signalen en concrete cases van radicalisering

Kernteam Radicalisering (LIVC) Aanmelden dossiers Samenbrengen informatie Inschatting / analyse ernst Indien nodig: activeren (zorg)netwerk OCMW Politie Kern-team Cel Radicalisering

Aanpak van radicalisering en polarisering Geraakt door negatieve ontwikkelingen die als voedingsbodem voor radicalisering en polarisering kunnen werken Aanpak justitie en politie Zoekend en mogelijk vatbaar voor radicalisering Radicali-serend en/of aanbieder radicaal gedachten-goed Extremisme Signaleren en reageren Vergroten weerbaarheid – specifieke preventie Tegengaan voedingsbodem – algemene preventie

Contact Hannes Schotte, Charlotte Vansteelant & Fatih Kat Hannes.schotte@stad.gent 0473/21.22.23 09/266.82.74