Business case van warmtetransitie Dr. Renee Heller – hoofddocent Sustainable Energy Systems e.m.b.heller@hva.nl Engineering / Urban Technology Faculteit Techniek HvA

Business case ? Kate Raworth (Doughnut economics): “Goal is to meet needs of people within boundaries of planet” Dus niet of we CO2 targets gaan halen, maar hoe, en hoe we kosten gaan verdelen

targets 2020 BENG en EPC labelsstappen totale geb.geb. energiegebruik < 507 PJ. 2030 Energieakkoord: 48% reductie en aardgasvrij bouwen en renoveren 2050 energieneutrale gebouwde omgeving targets

Business case ? Dus bij kosten/baten horen ook kosten CO2 emissie Schattingen voor EU: schade kan groter zijn dan investeringen in klimaataanpak en additionele voordelen ook Wereldwijd zijn kosten van emissies 427 US$ / ton CO2 gemiddeld, zeer ongelijk verdeeld

Welke kosten-baten in nederLandse debat ? Alleen directe NL kosten en baten op energie Vaak is er focus op investeringen voor burgers i.p.v. kosten-baten of MKBA Uitgangspunt Klimaatakkoord (2018): Woonlasten neutraal D.w.z. dat financiële beleidsmaatregelen hiervoor gaan zorgen (belasting, subsidie, gebouwgebonden financiering) En dat deze kosten weer verdeeld worden onder ons allen (socialiseren)

Klimaat akkoord Aardgasvrij Labelstappen Wijkaanpak Nationale kosten 77-89 mln € /jr voor GO Tot 2030 kunnen met dit pakket in de wijkaanpak 250.000 tot 1.070.000 woningen en utiliteitsgebouwen aardgasvrij worden gemaakt, 17 tot 71 procent van het afgesproken aantal van 1,5 miljoen. Onzeker of met aanpak doelen gehaald worden (1,5 mln gebouwen aardgasvrij) Stel 1000 mln € tot 2030 voor 1 mln gebouwen wordt 1000 €/gebouw

2050 energie-neutraal Flink isoleren (deep renovation) (Ecofys 2012) Alle duurzame / restwarmtebronnen benutten die er zijn (HRE 2018, Ecofys 2016, Overmorgen 2018) Duurzame warmte / restwarmte > warmtenetten 50% van GO MKBA warmte MRA (CE 2016) warmtenetten (smart thermal) beste MKB, daarna smart installation (lokale LT, MT netten en WP) Smart skin smart thermal smart installation

investering woningen Er doen veel getallen de ronde Verschillende uitgangspunten: Doelstelling Aardgasvrij Energieneutraal Woning: Jaren ‘30 /’60 Nieuwbouw Nieuwbouw goedkoper dan renovatie Warmtenetten goedkoper dan ind. warmtepompen (bodem ind.) of bio/H2 gas Bronnen: PBL (2019), DWA (2018), DWA (2016), Nieman(2018), CE (2018), Urgenda (2019)

Kosten - baten Woonlasten neutraal in Klimaatakkoord (bv voor gebruiker) Zonder subsidie: Warmtenetten goedkoopst bestaande bouw Warmtepompen nieuwbouw Warmtenetten goedkoper dan ind. warmtepompen (bodem ind.) of bio/H2 gas

disclaimer Wees precies en ga geen appels en peren vergelijken Let op voor ‘goude kraan’ een keuken en badkamer is geen energierenovatie Voor de adviseurs: beloof niet een te grote besparing door isolatie op basis van EPC doe dit op basis van werkelijk verbruik (m.n. labels D t/m G) Werkelijke verbruiken zijn zeer verschillend per gebruiker Bron: Majcen (2016)

Heatnet: Transition strategies for delivering low carbon district heat 7 pilots met warmtenet in opbouw: UK, Ierland, Frankrijk, Belgie, NL Partners: gemeentes, universiteiten, Consultants HvA leidt Evaluatie cases in Minor Energy: - Mijnwater Heerlen : CBS building optimisation - Dublin district heating scheme: biomass bioler or chp or natural gas ? Afstudeerders (TBK) op stakeholderanalyse Lectoraat Bouwtransformatie en Energie en Innovatie werken samen

HeatNet – wat valt op Potentieel van rest(warmtenetten) is groot MT, LT netten zijn erg nieuw Alle NWE landen worstelen met lage gasprijs als referentie Potentie is buiten voorlopers als Denemarken en Zweden lastig te benutten CO2 reductie beleid is vaak minder ontwikkeld op warmte (i.v.m. NL en Fr) Fuel poverty is heel belangrijk issue m.n. in UK: dan wordt warmtenet gezien als stabiele warmtebron die hierbij comfort en zekerheid biedt Afdwingen van restwarmte benutting helpt in warmtenet ontwikkeling (bv via vergunningen) Projecten hebben nu nog subsidie nodig m.n. voor infrastructuur

conclusie Zet doelen voorop niet business case (als alleen financieel) Klimaatakkoord : woonlasten neutraal Als je toch perse over kosten / baten wilt hebben: Aardgasvrij: Warmtenetten goedkoopst bij bestaande bouw Warmtepompen goedkoopst voor nieuwbouw Niet aardgasvrij nog wel goedkoper m.n. met veel PV

literatuur Adviesraad Energiestrategie Drechtsteden, Energiestrategie Drechtsteden Energieneutraal 2050, 2017 Boermans, T. e.a, Renovation tracks for Europe, Ecofys, 2012. Blom, M. e.a. MKBA Warmte MRA, CE Delft, 2015. EPC spel, DWA, 2016. Heijboer, P. Kosten aardgasvrije warmteconcepten nieuwbouwwoningen, DWA, 2018. Hekkenberg, e.a., Effecten ontwerp klimaatakkoord, PBL, 2019. Heat Roadmap Europe, www.heatraodmap.eu Hoek, T. van, e.a. Klimaatbeleid en de gebouwde omgeving, EIB 2018. Klimaatakkoord, op www.klimaatakkoord.nl www.lenteakkoord.nl Majcen, D., Predicting energy consumption and savings in the housing stock A performance gap analysis in the Netherlands, 2016 Raworth, K. Doughnut economics, 2017 Ricke, K. e.a., Country-level social cost of carbon. In: Nature climate change, 2018. Schepers e.a., Kosten van verwarmen, CE Delft, 2018. https://www.urgenda.nl/themas/bouw/energieneutrale-huizen/, Urgenda (2019) Valk, H. e.a., Verkenning tool aardgasvrije bestaande woningen, Nieman 2018. Verkenning warmtegids Zwolle, Overmorgen, 2018