Van Maria tot Marta Vrouwen met naam en faam uit het Lucasevangelie Caroline Vander Stichele

Inhoud Twee invalshoeken Elisabet en Maria Marta en Maria Maria Magdalena Afsluitende beschouwingen

Twee invalshoeken Gender-kritische invalshoek: - ‘gender’ als overkoepelend begrip omvat zowel geslachtskenmerken, cultureel bepaalde rolpatronen als seksuele identiteit en oriëntatie van vrouwen én mannen. - gender-kritisch = kritisch bekijken hoe gender wordt gedefinieerd/geconstrueerd in culturele artefacten (o.a. teksten en beelden).

Cultureel impact van bijbelteksten: omvat alle manieren waarop teksten/beelden/opvattingen,… blijven doorwerken in een cultuur. Dit is een actief proces en geenszins rechtlijnig.

Elisabet en Maria Tekst: Lucas 1: 5-56 - vv. 5-25: aankondiging geboorte van Johannes aan Zacharias. - vv. 26-38: aankondiging geboorte van Jezus aan Maria. - vv. 39-56: ontmoeting tussen Elisabet en Maria.

Gender-kritische lezing: - Elisabet:.  vrouw van Zacharias (v. 5) Gender-kritische lezing: - Elisabet:  vrouw van Zacharias (v. 5)  onvruchtbaar (v. 7)  zal een zoon baren (v.13)  zwanger (v.24)  reactie (v.25): ‘Dit heeft de Heer voor mij gedaan, toen Hij zich mijn lot aantrok en mijn smaad onder de mensen wegnam.’ (vgl. Hanna in 1 Sam 1-2).

- Maria:  meisje/maagd (v. 27: parthenos)  verloofd met een man (v. 27)  ‘U zult zwanger worden en een zoon baren, die u de naam Jezus moet geven.’ (v. 31, vgl. Mt 1:25 )  reactie 1: ‘Ik heb geen omgang met een man (v. 34)  reactie 2: ‘ik ben de dienares (doulè) van de Heer’ (v. 38; cf. ook v. 48).

Vergelijking:. - afgeleide identiteit Vergelijking: - afgeleide identiteit. - fertiliteit is belangrijk voor de identiteit en maatschappelijke waardering van vrouwen, vooral het krijgen van zonen. - het is als ‘moeder van’ belangrijke zonen dat beide vrouwen in deze tekst optreden. - Maria speelt een meer actieve rol: dialoog met de engel (vv. 34-38), gaat op bezoek bij Elisabet (vv.39-56), spreekt een loflied uit (vv.46-55). Parallel met Zacharias.

Cultureel impact: - Dit is het enige hoofdstuk in het NT waarin Maria zo een belangrijke rol speelt (vgl. Mt 1-2). - Lc 1 is ook bepalend geweest voor de manier waarop ze in de christelijke traditie is blijven voortleven. In woord (vb. Magnificat, Weesgegroet) en beeld (Annunciatie, Visitatie). - Als ‘nederige dienstmaagd’ is zij evenwel ook tot voorbeeld gesteld voor vrouwen, bvb. Irenaeus van Lyon , Tegen ketterijen (185).

De annunciatie, Fra Angelico (1438-45)

Piccolo Coro Teatro Antonio Belloni https://www.youtube.com/watch?v=ec2csi72Tvw

Marta en Maria Tekst: Lucas 10: 38-42 38 Op hun reis ging Hij een dorp in. Een vrouw Marta genaamd, ontving Hem. 39 Zij had een zuster die Maria heette. Die kwam aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. 40 Marta had het heel druk met bedienen. Ze ging naar Jezus toe en vroeg: “Heer, laat het u koud dat mijn zuster mij alleen laat bedienen? Zeg haar dat ze mij komt helpen.”

41 De Heer gaf haar ten antwoord: “Marta, Marta, je maakt je bezorgd en druk over van alles, 42 maar slechts één ding is nodig. Maria heeft het beste deel gekozen en dat zal haar niet worden ontnomen.”

Gender-kritische lezing: - de twee vrouwen worden alleen met elkaar in verband gebracht (geen mannelijke verwanten). - Marta is de gastvrouw (cf. Lc 7:44-46: Simon). - Maria zit aan de voeten van Jezus en luistert (cf. Hnd 22:3: Paulus). - deze vrouwen zijn opvallend autonoom (geen afgeleide identiteit).

Cultureel impact: - kleine tekst met grote gevolgen Cultureel impact: - kleine tekst met grote gevolgen. - Marta wordt representant van het actieve leven en Maria van het contemplatieve leven. - culturele rolpatronen van vrouwen worden bevestigd in woord en beeld: Marta als huisvrouw en Maria als devote, onderdanige toehoorster.

Jacob Jordaens (1593-1678)

James Tissot (1886-94)

De Saussure (1968)

He Qi (1983)

Maria Magdalena Teksten: - Lucas 8: 1b. De twaalf vergezelden hem, 2. en ook enkele vrouwen, die van boze geesten en ziekten genezen waren – Maria van Magdala, uit wie zeven demonen waren weggegaan, 3. Johanna, de vrouw van Chusas, een hoge beambte van Herodes, en Susanna – en nog vele andere vrouwen, die hen uit eigen middelen onderhielden.

- Lucas 24:10: Het waren Maria van Magdala, Johanna en Maria van Jakobus en de overige vrouwen die bij hen waren. Ze vertelden het dus aan de apostelen, 11. maar in hun ogen was het onzin wat de vrouwen zeiden, en ze geloofden hen niet.

Gender-kritische lezing: - Maria van Magdala: wordt geïdentificeerd aan de hand van haar woonplaats. - Bezetenheid is niet gender-specifiek (cf. Lucas 4: 33-35). - De vrouwen in Lucas 8 zijn onafhankelijk. - De vrouwen in Lucas 24 worden niet geloofd door de apostelen (maar wel door de evangelist als geloofwaardig voorgesteld).

Cultureel impact: - Het Lucasevangelie heeft de manier waarop Maria Magdalena in de christelijke traditie werd voorgesteld mede bepaald, met name door de latere identificatie met de (anonieme) boetvaardige zondares (geïnterpreteerd als prostituee) uit Lucas 7:36-50.

El Greco - 1577 Alfred Stevens - 1887 T. Riemenschneider 1490-92

INRI – 1998 Bettina Rheims Mary from Magdala Maria from Magdala committed the seven deadly sins and more. But when the demons were cast out, she cut her hair and since then experienced unknown bliss. She attained such sanctity because she came from that low.

Garth Davis, 2018 https://www.youtube.com/watch?v=2fapokx8OPg