Research Centre for Education and the Labour Market De toekomst van vakmanschap Rolf van der Velden

Het project Project ‘Toekomst van vakmanschap’. Mei 2015 – Oktober 2017 Consortium van UvA (sociologie), Kohnstamm Instituut, ecbo en ROA. Subsidie van Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).

Achtergrond: wat is het probleem? Afnemende belangstelling beroepsonderwijs Kwetsbare positie lager opgeleiden Robotisering en automatisering: effect op middensegment arbeidsmarkt Mismatch vraag en aanbod Wat betekent vakmanschap in 21e eeuw?

Kan vakmanschap kloof dichten? Vakmanschap wordt door beleidsmakers gezien als middel om de kloof tussen onderwijs en praktijk te dichten?

Vakmanschap Klassiek beeld

Vakmanschap Modern beeld

Vakmanschap

Wat is vakmanschap? (1) Verschillende beelden: Wat is het niet? Specialist Praktijk Kwaliteit Beroepstrots Wat is het niet? “Slecht vakmanschap bestaat niet” Routinewerk Praktijk zonder kennisbasis

Wat is vakmanschap? (2) Vakmanschap is een combinatie van hand- en hoofdwerk, waarvoor scholing en ervaring nodig zijn om het werkveld te overzien en complexe taken daarbinnen zelfstandig, met goed resultaat en op gemotiveerde wijze uit te voeren.

Drie typen routine vs. autonomie ? breed vs smal

Voorbeelden Praktisch vakmanschap Breed vakmanschap Specialistisch vakmanschap Monteur elektrotechnische installaties Onderhoudsmonteur Hoogspanningsmonteur Beveiligingsmedewerker Politieagent Opsporingsbeambte Tuinman Opzichter groenvoorziening Tuinontwerper

Type vakmanschap: mbo niveau Graag dikke pijl toevoegen

Loopbaanperspectief Beroepsopleiding geeft betere bescherming dan algemene opleiding: minder werkloos, betere integratie op arbeidsmarkt. Dit geldt vooral in begin van loopbaan. Brede en specialistische vakmensen doen het goed. Praktische vakmensen meer ‘gevangen’ in banen met lage status.

Toekomstige ontwikkelingen Toekomstperspectieven voor praktische vakmensen matig door automatisering en polarisering op de arbeidsmarkt. Toekomstperspectieven voor brede en specialistische vakmensen redelijk tot goed. Rol technologische en organisatorische veranderingen: groter beroep op generieke vaardigheden.

Beroepsonderwijs en generieke vaardigheden

Beroepsonderwijs en generieke vaardigheden Slingerbeweging: meer vs minder aandacht 1977: “Ach meneer, ze kunnen geen hamer meer vasthouden” (SMO) 2010: referentieniveaus taal en rekenen Twee visies op relatie specifiek-generiek: Complementair: geïntegreerde ontwikkeling van beiden Trade-off: gescheiden ontwikkeling: “Al die tijd aan taal en rekenen gaat ten koste van het vak”

Wat laat het onderzoek zien? Ook voor beroepsopgeleiden geldt dat algemene kernvaardigheden (taal en rekenen) succes op de arbeidsmarkt bepalen, en wel vanaf de start. Maar gaan generieke vaardigheden niet ten koste van vakvaardigheden? Het gaat erom deze geïntegreerd aan te bieden en niet als ‘losse’ onderdelen.

Conclusies en beleidsimplicaties (1) Vakmanschap (zowel breed als specialistisch) heeft zeker toekomst: goede perspectieven voor MBO 3 en 4. Ook later in de loopbaan geen nadeel van het hebben gevolgd van een beroepsopleiding voor deze groep. Wel zorgen over perspectieven praktische vakmensen (MBO 1 en 2): automatisering, belang generieke vaardigheden, verdringing. Praktische vakmensen meer ‘gevangen’ in beroepen met lage status.

Conclusies en beleidsimplicaties (2) Mbo’ers ontlenen gunstige positie aan hun vakgerichte scholing (comparatief voordeel): pas op voor verdere verbreding. Zeker geen verbreding wenselijk op niveau 1 en 2: breed routinewerk is geen vakmanschap.

Conclusies en beleidsimplicaties (3) Vakmensen ondervinden geen nadeel van hun specifieke vaardigheden: integendeel die beschermen juist op de arbeidsmarkt. Maar ze hebben ook generieke vaardigheden nodig om goed inzetbaar te blijven, vooral later in de loopbaan. In het beroepsonderwijs kunnen generieke en specifieke vaardigheden tegelijkertijd ontwikkeld worden, maar dat vereist wel dat de kernvaardigheden geïntegreerd worden in het vakonderwijs.

Meer weten? Website: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/?portfolio=vakmanschap Mail naar: R.vanderVelden@Maastrichtuniversity.nl