28ste Transmissiedag Infectieziekten Amersfoort, 20 maart 2018 OORZAAK ONBEKEND Evenementen en MPI 28ste Transmissiedag Infectieziekten Amersfoort, 20 maart 2018 WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

Is psychisch wel altijd fysiek? Fysiek en psychisch Is psychisch wel altijd fysiek? - Ja, wacht effe, wacht effe. Dus jij hebt trek om te fleppen? - Ja. - En dan kruip-ie de lucht in... - Ja. - Maar voordat jij in de suikerpot hebt kennen roeren gaat-ie weer plat? - Precies! Ja. Dus duik ik maar weer in de leesportefeuille. Begrijp je? - Nee, maar dan zit jij waarschijnlijk in een poreuze cirkel. - Zou jij denken? - Ja, dat is waarschijnlijk psychisch. Dat is waarschijnlijk psychisch. - Wat heb mijn jongeheer nou met psychisch te maken? - Fysiek is altijd psychisch!

Waar gaan we het over hebben? Belgische schoolkinderen die ziek worden van Cola Mensen die onwel worden na alarm in dierenwinkel Scholieren die bij generale repetitie van musical massaal flauwvallen of onwel worden Mensen met het sick building syndrome Nigerianen die plots constateren dat hun jongeheer verdwenen is Palestijnse meisjes die zich vergiftigd weten door Israëli's Kinderen die massaal ziek worden na vaccinatie Bredanaren die massaal jeukende uitslag krijgen Deelnemertjes aan vossenjacht die onwel worden psychosomatische verschijnselen dus

Twee jaar onverklaarbaarheid in Nederland Per jaar dus ca 8 uitbraken Ca. 200 slachtoffers Waarvan ca. 40% kinderen In Rotterdam schijnt het niet te gebeuren Hulpverleners zijn ook mensen

Enkele recentere gevallen   Dinsdag Woensdag Maandag 08-mrt-16 23-mrt-16 11-apr-16 Den Haag Cuijk wat? Kinderen in school Galjoen, na terugkeer schoolzwemmen in zwembad Houtzagerij Vrouwen in zwembad Houtzagerij Schoolkinderen bij kookles onwel Zieken 40 onwel (misselijk, braken, Hoofdpijn) 10 ll. en 3 leerkrachten naar ziekenhuis 12 onwel, 1 naar ziekenhuis 11 onwel en naar ziekenhuis Aanl. 100 hadden gezwommen. Rare geur. 50 hadden gezwommen. Eerst enkelen misselijk later meer 28 kinderen. Lucht was benauwd. 1 kind sneed zich in vinger. Bloed Opm. Moeders zeer verontrust. Verdenking Koolmonoxide, niets gevonden. Verdenking Koolmonoxide, niets gevonden. Kinderen 1-12 jaar kregen les in 'gezonde keuken'. Reactie Brandweer, 9 ambulances en het Mobiel Medisch Team (MMT) uit Rotterdam Brandweer, 11 ambulances en MMT R'dam Brandweer, 4 ambulances

MPI, MSI Massahysterie Mass Psychogenic Illness Max Planck Instituut Medisch Pedagogisch Instituut Meeting Professionals International Message Passing Interface Migration Policy Institute Ministry for Primary Industries Model of Pragmatic Information Multicultural Personality Inventory  Multidimensional Pain Inventory Multidimensional Poverty Index Multidimensional Prognostic Index MPI, MSI of Massahysterie

ONZEKERHEID Definitie van MASSA GEDRAG INTERACTIE GROOTTE & TIJD © 2016 JP van de Sande RuG ONZEKERHEID De normale vormen van organisatie en de gebruikelijke normen en regels gelden minder sterk Men is op zoek naar leiding, informatie, een vijand, sensatie etc. INTERACTIE Co-presence en directe onderlinge beïnvloeding Massa bestaat uit vele kleine groepjes: maar dat is niet zichtbaar GROOTTE & TIJD Groep heeft beperkte duur en een redelijke, maar onbepaalde omvang Al vanaf 10 personen; Meestal is het na eén nachtje slapen over

Een raadselachtige ziekte Mass psychogenic illness (MPI) is the collective occurrence or self-report of physical symptoms in the absence of an identifiable pathogen MPI wordt door journalisten en andere leken aangeduid als: Massahysterie Collectieve hysterie Uitbarsting Stress

Enkele publicaties over MPI Dancing mania (1450) Hysterische besmetting in kloosters en scholen Sick building syndrome Allerlei scares Voor insecten, ziekteverwekkers, chemische substanties, hekserij, geneesmiddelen, technische fenomenen (flikkerende schermen) Nog enkele voorbeelden Oncontroleerbare schokken bij 21 meisjes inVientiane (1999) 57 personen onwel op vliegveld Melbourne (2005) Honderden kinderen worden net als soap-sterren in “Morangos com Acucar” behoorlijk onwel (2006) Maleisische meisjes in paniek door geesten (2008) 30 bankmedewerkers naar hospitaal in Dallas (2009)

Diagnostische criteria voor MPI Vaak meerdere symptomen (NB helft is self report): Hoofdpijn, duizeligheid, toevallen, flauwvallen, gapen, beven Maagklachten, misselijkheid, braken, benauwdheid Huiduitslag, jeuk, pijn, allergische reacties, hoesten Moeheid, uitputting, depressie, dwanglachen, (dwang)voorstellingen Altijd meerdere gevallen tegelijk Er is steeds een ‘triggering accident’, vaak geur Treedt plotseling en acuut op na ‘sense making’ Treft voornamelijk vrouwen (>70%) Treft relatief dikwijls jonge mensen Besmetting loopt via sociale netwerken Vaak in groeperingen of organisaties met stress Snel en spoorloos herstel, zeker na aftransport

Model van uitbreiding van gedrag (Chaos model) Be- Trok- kenen STERKTE STIMULUS

Processen bij MPI Modelling/ Nabijheid (plaats en sociaal) Response expectancy Suggestie Arousal Geruchtvorming/sense making Positiviteits aspecten Men kan belang hebben bij verzuim (scholieren!), of bij mogelijke claim, men kan slachtofferrol willen benadrukken etc. Publiciteits effecten Media kunnen, afhankelijk van benadering, vriend of vijand zijn. Geef ze iets positiefs om te doen! Men kan zich afvragen of dit alles hysterie mag heten

Een leerzame case

Met dank aan: Martin Eggens (GAGS) Case © 2011 JP van de Sande RuG Hoogeveen, 5 november 2007: Het Kaaimanincident Met dank aan: Martin Eggens (GAGS)

Dierenspeciaalzaak exotische dieren

Melding om 16.00 uur Eerste informatie Klachten bij slachtoffers Dierenspeciaalzaak exotische dieren Kaaimannen werden ziek en waren dood Ook vogels overleden 4 mensen werkzaam in zaak werden onwel Klachten bij slachtoffers Benauwd, zuurstofbehoeftig Tensiewisselingen (blijkt verwisseling van personen te zijn) Hypothermisch (door hevige ventilatie. Hierdoor gingen ook de vogels dood) Hoofdpijn Moe, suf, willen gaan slapen Rode vlekken en bult op arm, verder geen huidklachten (desinfectant?) Wijde pupillen

achtergrond Resultaten eerste verkenningen: © 2006 JP van de Sande RuG Al eerder aandacht van pers Bedreigingen en ruzies in bedrijf Strafrechtelijk onderzoek opgestart Mogelijkheid van SARS genoemd Resultaten eerste verkenningen: Witte bolletjes in basin AMBU-mensen hebben ook klachten Klachten zeer divers maar geen huidklachten Brandweer meet niets chemisch in lucht. Monsters van water, ontlasting en voeding genomen voor analyse MOD gealarmeerd

Opschaling naar GRIP 2 COPI- ter plaatse bestrijding van bron Behandeling van slo’s OT- tactische advisering naar COPI en BT SCENARIOS Toxicologisch acuut: slo’s stabiel, geen uitbreiding Toxicologisch traag : licht besmettelijk, slo’s neemt toe Biologisch: infectueus, bacterieel of viraal overdraagbaar (NB denk aan incubatietijd!)

Advies GAGS 4 slachtoffers droog ontsmetten Zo snel mogelijk naar ziekenhuis Rest van slachtoffers niet urgent

Situatie om 20.00 uur In quarantaine 4 direct medische hulp 10 geringe klachten (klachten nemen af) 10 geen klachten 77 overigen binnen quarantainegebied Belangrijk: Ook pers in quarantaine Later: 2 persmedewerkers onwel in RTV Drenthe gebouw

Situatie om 22.00 uur: Onveranderd Quarantaine om 23.30 uur opgeheven 23 mensen gedecontamineerd en naar UMCG vervoerd 2 mensen RTV Drenthe ook naar UMCG Via pers circuleert de naam nitroaniline Tijdens transport naar UMCG klachten vrijwel verdwenen Metingen door MOD in dierenzaak en in bloed van mensen leveren niets op (COHb, Methemoglobine)

Vragen nav case Hoe zou u zich voelen als bevelvoerende in zo’n geval? © 2011 JP van de Sande RuG Hoe zou u zich voelen als bevelvoerende in zo’n geval? Bij wie komt de zwarte Piet terecht? Was de opschaling terecht? Was de quarantaine terecht? Op welk moment kwam er enige helderheid in het gebeuren? Waarom niet eerder? Hadden de ‘slo’s’ middelen tot beïnvloeding situatie? Konden ze op een of andere wijze zelfredzaam zijn? Hoe kunnen we met technische middelen snel MPI diagnosticeren?

conclusies

HERHALING: Diagnostische criteria voor MPI Vaak meerdere symptomen (NB helft is self report): Hoofdpijn, duizeligheid, toevallen, flauwvallen, gapen, beven Maagklachten, misselijkheid, braken, benauwdheid Huiduitslag, jeuk, pijn, allergische reacties, hoesten Moeheid, uitputting, depressie, dwanglachen, (dwang)voorstellingen Altijd meerdere gevallen tegelijk Er is steeds een ‘triggering accident’, vaak geur Treedt plotseling en acuut op na ‘sense making’ Treft voornamelijk vrouwen (>70%) Treft relatief dikwijls jonge mensen Besmetting loopt via sociale netwerken Vaak in groeperingen of organisaties met stress Snel en spoorloos herstel, zeker na aftransport

Fysiek is altijd psychisch is altijd fysiek Enkele overwegingen Crisis geeft chaos en onvoorspelbaarheid. Communicatie gaat minder goed. Rationele vs. emotionele informatieverwerking (Petty & Caccioppo) In crisis is neiging tot monocausaal denken groot Uitvoerenden met publieks taak zullen geen goede waarnemers zijn (hoge spanning & hoge cognitieve belasting) Inzet ervaren observatoren is daarom aan te raden (Zijn alle GAGS dat?) Door veranderingen in toestand bij te houden (sitrap) wordt aanpassing aan ontwikkelingen mogelijk. Te strakke voorbereiding maakt deze aanpassingen moeilijk (cf WTC ramp New York) Maak dus uitvoerenden zoveel mogelijk autonoom Het publiek begrijpt MPI niet: ziekteinzicht is pijnlijk En bedenk: Fysiek is altijd psychisch is altijd fysiek

Wat moet gebeuren? © 2011 JP van de Sande RuG Aan de hulpverlenerskant speelt de Wet van Pleuris danig mee. Probeer daarom zoveel mogelijk om de verantwoordelijken heen te werken MPI valt aan patienten niet simpel uit te leggen, dus ook niet proberen Verwijdering en individualisering doen wonderen Placebo effect kan gebruikt worden (bijv koud water) Geruststelling moet liefst gebeuren door figuur met gezag in groep of magische symboliek (denk aan witte jas!) Men dient ook in eigen kring beducht te zijn voor MPI Houdt afstand! Laat u niet meeslepen in de heftige emoties die spelen

Eigenlijk nog lang niet Dit is Eigenlijk nog lang niet het einde

Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder  Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk …   

DE WIJDERE CONTEXT © 2011 JP van de Sande RuG WE LEVEN IN VERTECHNOLOGISEERDE EN PROTOCOLLISERENDE MAATSCHAPPIJ Er is dus veel kennis: specialisatie Kan een niet specialist eigenlijk wel iets nuttigs weten van een specialistisch onderwerp? (de visie van de specialist vernieuwt zich elke 10 j.) Ziet op u zelven: Van uw vak weet u meer dan wie ook. Van wat niet uw vak is weet u evenveel als elk ander Betekent dit dat u geen meningen kunt hebben en geen actie kunt ondernemen buiten uw vakkennis? Zure zaak voor alle amateur bezigheden, zoals opvoeding, gezinsfinanciën, de kookkunst, hulp aan vrienden, sexualiteit, organisatie feestjes, schatzoeken in de duinen, EHBO, stemmen,trauma-opvang, kortom, het hele leven

Wat zijn zinnige vragen? © 2011 JP van de Sande RuG Kan door ingrijpen experts (of overheid, geadviseerd door experts) de situatie beter worden dan zonder? JA Kan door ingrijpen publiek de situatie beter worden? In vele gevallen wel, namelijk wanneer voor hulpverlening niet veel specialistische kennis nodig is Bij MPI zijn de betrokken hulpverleners vaak niet met adequatere kennis uitgerust dan het publiek Toch denkt het publiek wel dat dat zo is Volgens Thomas zullen ze zich dus braaf onderwerpen (Things that people believe to be real, are real in their consequences) En dan?

vredesorganisatie en oorlogsorganisatie Opleidingen lang Selectie op bestuurlijke capaciteiten Carrière gebaseerd op foutvermijding Doelen langere termijn Democratische instelling en leiderschap Zorg voor correcte procedures Sancties voor relatief kleine afwijkingen Rivaliteit tussen diensten Professionalisering Preparatie Opleidingen kort Selectie op inspiratie en enthousiasme Carrière gebaseerd op prestaties Doelen korte termijn Autoritaire instelling en leiderschap “Cutting the red tape” Polarisatie in sancties Overkoepelend doel reduceert rivaliteit Improvisatie Veerkracht

© 2006 JP van de Sande RuG