een PTA voor Maatschappijwetenschappen nieuwe programma Docentendag NVLM – 17 februari 2017 Yolande Vonhoff, pilotdocent havo Lars van der Bruggen, pilotdocent vwo Han Noordink, SLO

Vertrekpunt Volledig vernieuwd examenprogramma per augustus 2017 Eerste landelijke examen havo in 2019 en vwo in 2020 Gebaseerd op de concept-contextbenadering Volledig vernieuwde domeinen Hoofdconcepten en kernconcepten Vier contexten (domeinen B t/m E) waarvan drie vastgesteld (CE) en een naar keuze (SE) Vastgestelde contexten zijn verschillend voor havo en vwo

Overzicht hoofdconcepten en kernconcepten Sociologische kernconcepten Politicologische vorming socialisatie acculturatie identiteit cultuur politieke socialisatie ideologie verhouding sociale (on)gelijkheid macht/gezag conflict/samenwerking binding sociale cohesie sociale instituties groepsvorming cultuur politieke instituties representatie representativiteit verandering rationalisering individualisering institutionalisering democratisering staatsvorming globalisering

Contexten voor havo en vwo domein hoofdconcept havo context vwo context B Vorming Samenlevingsvormen (CE) Zelf te bepalen (SE) (bijvoorbeeld: Religie) C Verhouding Maatschappelijke verschillen (CE) Machtsverhoudingen in de wereld D Binding Veiligheid Natievorming en de rol van de staat E Verandering (bijvoorbeeld: Media) De wording van de moderne westerse samenleving

Overige domeinen Domein A Vaardigheden Informatievaardigheden Concept-contextbenadering Onderzoeksvaardigheden Voor vwo: sociaalwetenschappelijke paradigma's. Domein F Analyse sociale actualiteit Domein G Analyse politieke actualiteit

Onderdelen van het PTA Onderdelen van het schoolexamen Te bestuderen stof per onderdeel Toetsvorm of opdrachtvorm Gewicht Moment van afname Tijdsduur Herkansbaar of niet

Overwegingen Hoofdconcepten en kernconcepten Actualiteit wanneer / hoe leer je die aan? Actualiteit wanneer komt dit aan de orde? Onderzoeksvaardigheden hoe leer je die aan / wanneer pas je ze toe?

Hoofdconcepten en kernconcepten Stapsgewijze opbouw - per domein / context opgebouwd - bij behandeling laatste domein / context volledig of… Als startmodule - begin leerjaar 4 - met kleinere contexten

Actualiteit Overwegingen Ruimte voor politieke en sociale actualiteit Mede afhankelijk van verkiezingen Verschil tussen havo (politiek of sociaal) en vwo (beiden) Met regelmaat of in een of enkele blok(ken)

Onderzoeksvaardigheden Op terugkerende tijdstippen of.... In één uitgebreid blok aan de orde

Variant 1 hoofd- en kernconcepten koppelen aan de context Domein F en G: na elk domein een actualiteit onderzoeken, passend binnen het hoofdconcept met bijbehorende kernconcepten en de geleerde onderzoeksvaardigheden (tijdens dat domein).

Variant 2: hoofd- en kernconcepten opbouwend Cumulatief koppelen aan context. Synthese bij domein hoofdconcept verandering Domein F en G: na elk domein een actualiteit onderzoeken, passend binnen het hoofdconcept met de tot dan toe geleerde kernconcepten en onderzoeksvaardigheden.

Variant 3 A. start: hoofd- en kernconcepten en kleine illustratieve contexten Andere contexten dan de voorgeschreven contexten gebruiken

Variant 3 B. vervolg: vier contexten met alle relevante kernconcepten. Keuze om het hoofdconcept sterker aan te zetten of alle hoofdconcepten evenveel. Onderzoeksvaardigheden aanleren in deel A en een verdieping in deel B. Domein F en G kan na ieder inhoudelijk domein toegepast worden.

Voorbeelden van PTA’s in de praktijk havo - Stanislascollege, Delft / Yolande Vonhoff vwo - Ichthus Lyceum, Driehuis / Lars van der Bruggen

PTA havo 4 2016-2017 maat & maw T1 T2 T3 T4 Introductie kc´s Portfolio Wat is maat Rechtsstaat 1-3 Prinsjesdag Rechtsstaat Verzorgings- staat Parlementaire democratie Pluriforme samenleving MAW Introductie kc´s Sociale ongelijkheid Portfolio Verandering & onderzoek Democratisering Rationalisering Globalisering Vorming Politieke socialisatie Ideologie SE 1 Binding Sociale cohesie Cultuur Groepsvorming

PTA havo 4 2016-2017 maw Stofomschrijving 1 Periode Stofomschrijving Weging per deel Periode gewicht 1 Toets Introductie concepten Portfolio (huiswerk) opdrachten 3 2 Toets Verandering (massamedia) Onderzoek naar een maatschappelijk of politiek verschijnsel*). Toets Vorming PO: actualiteit 4 SE1 Binding, staat en samenleving **) *) Met de begrippen: betrouwbaarheid, validiteit, representativiteit van onderzoek zoals dat in de media gepresenteerd wordt. Formuleren van een onderzoeksvraag / hypothese / stelling die onderzoekbaar is en herkennen van afhankelijke, onafhankelijke en interveniërende variabelen.  ** Het cijfer van deze toets telt voor 15% mee als schoolexamencijfer (SE1) in 5 havo

PTA havo 5 2017-2018 maatschappijwetenschappen SE2 SE3 SE4 PO Verandering & Vorming Verhouding Binding PO-IPP Politiek onderzoek Weging: 2 Duur: 90’ Weging: 1

MAW PTA nieuwe stijl vwo Ichthus Lyceum 4 VWO 2016 - 2017 PTA   wk onderdeel tijd vorm PTA rapport slu 1A 41 Bezoek Volkenkunde Museum (handelingsdeel) i.s.m. CKV deelname - 6 uur 48-50 PO domein B: religieproject presentatie 5% 20% 8 uur 1B 4 Domein B: Vorming, context religie 100 schriftelijk met open vragen 4 uur 2A 7 Bezoek Dolhuys Haarlem (handelingsdeel) i.s.m. WO  deelname 2B 27 Domein D: Binding, context Natievorming en de rol van de staat 10% 25% 10 uur Totaal 4V: (20%)

5 VWO 2016 – 2017 PTA wk onderdeel tijd vorm PTA rapport slu 1A 44 Toets hoofd- en kernconcepten 100  schriftelijk 5% 15% 8 uur 1B 45   Domein G – Verkiezingen VS debat 6 uur 4 Portfolio kernconcepten - schriftelijk 10% 10 uur 2A 13 Excursie Tweede Kamer (handelingsdeel) deelname 2B 14-16 Domein F: Analyse van sociale actualiteit: veldwerk in de wijk (sociale ongelijkheid) vrij 20% 27 Domein E: Verandering, context Wording van de westerse moderne samenleving + Domein D: Binding, context Natievorming en de rol van de staat 120 schriftelijk met open vragen 30% Totaal 5V 40%

6 VWO 2016-2017 PTA wk onderdeel tijd vorm PTA rapport slu 1A 44 Toets onderzoeksvaardigheden 100 schriftelijk 10%   4 uur 45 Domein G – Verkiezingen VS debat 1B 48 Excursie Brussel Europees Parlement en int. organisaties (handelingsdeel) 10 uur 2 Internationaal Crisisspel Syrië rollenspel 5% 4 Domein C – Verhouding, context: Machtsverhoudingen in de wereld 120  schriftelijk 20% 2A 9 Bezoek DWDD & Pauw (handelingsdeel) - deelname 5 uur 11 Domein G – Verkiezingen NL 12 Toets contextkennis 13 Film Festival (vrijdagmiddag 31 maart)  deelname Totaal 6V: 40% Totaal: 100%

klas dag activiteit duur 4vMAW donderdag 13 oktober Museum Volkenkunde i.s.m. LBS hele dag donderdag 8 december Werkmiddag religieproject na 12.25u   dinsdag 14 februari Dolhuys Haarlem i.s.m. WO 5vMAW dinsdag 31 januari Den Haag Eerste en Tweede Kamer vrijdag 31 maart Film Festival ‘s avonds donderdag 13 april Veldwerkdag De Wijk i.s.m. WIS 6vMAW woensdag 30 november Brussel Europees Parlement week 9 Bezoek DWDD en Pauw Alle groepen MAW woensdag 9 november All American Breakfast (verkiezingen VS) ‘s nachts Alle leerlingen BB dinsdag 14 maart Scholierenverkiezingen Alle leerlingen Ichthus woensdag 12 juli Edukans Actiedag 4hMAW donderdag 6 oktober Dolhuys Haarlem middag woensdag 1 maart Nog overleggen met AK Werkdag MAW de wijk in samenwerking met AK donderdag 18 mei OBA Amsterdam Nieuwsreporter ochtend of middag 5hMAW week 6 dinsdag 8 november Den Haag 4vMA burgerschapsdagen 4x

Informatie Website www.maatschappijwetenschappen.slo.nl Digitale handreiking schoolexamen www.handreiking-se-maatschappijwetenschappen.slo.nl Coen Gelinck c.gelinck@slo.nl Han Noordink h.noordink@slo.nl