Dementie Delier Depressie Gerben Jansen Casemanager Dementie Pauline Nijboer Verpleegkundig specialist i.o.

Dementie (concept CBO-richtlijn 2014) Cognitieve of gedragsmatige (neuro psychiatrische) symptomen die: Interfereren met dagelijks functioneren. Duidelijk afgenomen zijn ten opzichte van eerder niveau van functioneren. Niet verklaard worden door een delier of depressie. Gediagnosticeerd zijn op basis van anamnese en hetero-anamnese en een objectieve cognitieve beoordeling (bedside cognitieve screeningstesten of neuropsychologisch onderzoek). Cognitieve beperking laten zien in tenminste 2 van de volgende domeinen: Vermogen om nieuwe informatie op te slaan en te onthouden. Redeneren en uitvoeren complexe taken, inschattingsvermogen. Visuospatiële functies. Taalfuncties. Gedrag en persoonlijkheid.

Verschillende vormen van Dementie Ziekte van Alzheimer Vasculaire dementie Lewy Body dementie Fronto Temporale dementie

Behandeling Dementie Niet medicamenteus Omgangsadviezen Beweging Dagtherapie (dagbehandeling) Cognitietraining Voeding ? Medicamenteus Cholinenestaresse-remmers (vertragen eiwitophopingen in de hersenen)

Omgangsadviezen dementie Sluit aan bij de veranderende beleving Zorg voor een vaste dagindeling Regelmatig rusten Prikkel de zintuigen Ondersteun het gevoel van tijd Regelmatig bewegen Praten en begrip tonen Informeer de omgeving Vertel het de (klein)kinderen Voorkom een gevoel van falen Pas de communicatie aan Zoek passende activiteiten Veiligheid bewaren Denk aan uzelf!

Delier(NHG-standaard delier 2014) Delier is een veelvoorkomende (tijdelijke) ernstige psychiatrische stoornis, als gevolg van onderliggende lichamelijke oorzaken en wordt gekenmerkt door: Plotselinge veranderingen in het bewustzijn Verstoringen in het dag- nachtritme Een snel ontstaan Veranderingen in de cognitie en/of hallucinaties – wanen Wisselende adequaatheid

Typen Delier Er bestaan twee verschijningsvormen van een delier: De hyperactieve-hyperalerte vorm die gekenmerkt wordt door (soms extreme) onrust, een verhoogd bewustzijn, plukkerigheid en angst met of zonder hallucinaties en wanen. De hypoactieve-hypoalerte vorm die zich vooral uit in apathisch teruggetrokken gedrag ( het zogenaamde stille delier). Een gemengde vorm, waarbij beide verschijningvormen elkaar afwisselen, wordt veel gezien bij ouderen.

Gevolgen Delier Een ongunstige prognose met betrekking tot: volledig herstel levensverwachting opnames in zorginstellingen cognitieve achteruitgang Het risico op langdurig persisterende symptomen is hoger bij patiënten met ook andere ziekten erbij (zoals dementie), een ernstig delier en een hypoactief delier.

Luxerende factoren Een infectie (urineweg (katheter) of longontsteking Medicatie Ondervoeding, uitdroging of alcoholmisbruik Het juist stoppen met alcohol, nicotine of drugs hersenbloeding of hersentumor/metastase Pijn; urineretentie of obstipatie; fractuur/operatie Immobiliteit of beperkende maatregelen Gehoor of visusbeperking Slaaptekort Omgevingsverandering (bijvoorbeeld door ziekenhuisopname)

Prodromale verschijnselen Niet zichzelf voelen Plots verward, moeite met het begrijpen van hetgeen er gebeurt en gezegd wordt; minder oogcontact; staren Slapeloosheid Rusteloosheid Enige desoriëntatie Verlies structuur/orde in kleding, bed, kast waarnemingsstoornissen

Omgangsadviezen bij Delier Benader iemand altijd op een geruststellende, rustige manier. Maak oogcontact praat vriendelijk en langzaam maak gebruik van korte, duidelijke zinnen stel korte, eenduidige vragen en wacht op antwoord loop, beweeg en handel rustig sla niet met deuren en voorkom harde plotselinge geluiden ben je bewust van je mogelijk bedreigende houding of aanwezigheid, voorkom die door jezelf ‘kleiner’ te maken

De vijf s-en: Structuur aanbieden (structuur en ritme behouden) Stimuleren (iemand zo mogelijk dingen zelf laten doen) Sociaal contact verhogen (contact met anderen stimuleren, maar doseren om overprikkeling te voorkomen) Situeren in tijd en ruimte (voldoende licht, klok binnen gezichtsveld, kalender, foto’s van thuis bekijken) Safety (gevaarlijke voorwerpen uit de buurt, let op dat iemand niet kan vallen etc.)

Depressie, richtlijn depressie addendum ouderen, 2008 Minstens twee weken bijna elke dag, 5 van de volgende symptomen aanwezig zijn: Sombere stemming Verlies van belangstelling en interesse Veranderde eetlust Problemen met slapen Gejaagd of geremd gedrag Vermoeidheid en verlies van energie Gevoelens van waardeloosheid of onterechte schuldgevoelens Gedachten aan dood Verminderde concentratie

risicofactoren depressie Het hebben van meerdere chronische ziekten Het ondervinden van functionele beperkingen Het gevoel weinig greep op het eigen leven te hebben Een klein sociaal netwerk en weinig sociale steun Recent weduwe/weduwnaar De aanwezigheid van enkele depressieve klachten Vrouw zijn Meer dan 4 risicofactoren -> 50% kans op depressie Speciaal bij ouderen: Slaapstoornissen en in voorgeschiedenis psychiatrische ziekte

Behandeling depressie Stepped care…. Zelfhulp / e-health (kleur je leven.nl) Beweging Leefstijladviezen: plannen van plezierige act. Deelnemen aan sociale activiteiten Medicamenteus Psychotherapie

Nieuwe ontwikkelingen, nov. 2013, Trimbos 50-60% van de ouderen met depressie geneest na behandeling; Echter..de andere helft ontwikkelt een recidiverende depressie en 21 % leeft in een depressie -> preventie! Meer onderzoek naar stadiering Meer onderzoek naar hersenstimulatie m.b.v. computergames Mini-interventies (kortdurende groepscursussen) Zorgketen van depressie Personalised medicine (psychologisch) Invoeren van het zorgprogramma (zonmw) “doen bij depressie” zorgt voor een daling van het aantal depressies in verpleeghuizen met minimaal een kwart

Omgangsadviezen bij een depressie stel de persoon regelmatig gerust Toon respect en probeer vooral te luisteren Neem serieus, niet betuttelen en niet direct oplossingen zoeken Accepteren dat iemand weinig “presteert”; evenwicht tussen aansporen en ontzien is moeilijk; Mogelijk samen iets doen? Probeer iemand bij sociale act. te betrekken Praten over vroeger is vaak fijn Geef iemand complimenten Probeer afspraken over rusten te maken Zorg voor voldoende eten en drinken

Film Delier Depressie

NHG standaard juli 2013 Delier Dementie Depressie Begin Acuut (in uren) Sluipend Geleidelijk beloop Symptomen fluctueren (meestal ‘s avonds/ ‘s nachts) Langzaam progressief Dag schommelingen Bewustzijn en aandacht Gedaald bewustzijn met gestoorde aandacht In beginstadium bewustzijn en aandacht ongestoord Bewustzijn goed en aandacht goed (wel concentratie vermindering en interesseverlies) Oriëntatie Gestoord Gestoord progressief Geheugen KTG gestoord KTG & LTG gestoord Geheugen intact Hallucinaties en wanen Doorgaans aanwezig (vluchtig en inhoudelijk niet complex Doorgaans afwezig in beginstadium Bij klein aantal patiënten (psychotische depressie) Slaap Meestal normaal voor de leeftijd Altijd gestoord slaap/waakritme Vaak gestoord

Je vraagt aan een patiënt of hij Sinterklaas heeft gevierd en hij antwoordt dat het hem niet interesseert. Waar denk je dan het eerste aan: Aan een delier, dementie of depressie?

Je vraagt aan een patiënt of hij Sinterklaas heeft gevierd en hij antwoordt: “Is het al december?”. Waar denk je dan het eerste aan: Aan een delier, dementie of depressie?

Waar denk je het eerste aan: Aan een delier, dementie of depressie?

Vraag De 80-jarige mevrouw Hendriksen is onlangs haar man verloren. Sindsdien krijgt ze dagelijks thuiszorg. De verpleegkundigen en verzorgenden merken dat mevrouw apathisch, somber en vergeetachtig is. Waar denk je het eerste aan: Aan een delier, dementie of depressie?

Waar denk je het eerste aan: Aan een delier, dementie of depressie?

Dank je wel voor jullie aandacht! Vragen?