Markt-verkenning Zero Emission bussen

Inhoud Facts (Achtergrond en Energievolume) Concessiekalender Systeemkeuze (incl. Overzicht) > Uitdaging Aanvragen per netbeheerder per jaar Doorlooptijden aansluiting Aanbestedingsproces Voorbeeld Aandachtspunten en aanbevelingen Alle gepresenteerde cijfers in deze presentatie betreffen geheel Nederland 2

1. Facts Achtergrond Maart 2016 Bestuursakkoord Zero Emissie Bussen H2-bussen 5100 OV-bussen 32 concessiegebieden 13 OV-autoriteiten (concessieverleners) Systeempilots 3

Nederlandse Energienet 1. Facts Energievolume Warmte Pompen 11 TWh Zonne panelen + 8,5 TWh Elek. koken 1,5 TWh Nederlandse Energienet 105 TWh Wind-molens + 34 TWh E-trucks 4,5 TWh E-auto’s 12-20 TWh E-bussen 0,5 TWh* *5. 130 bussen x 77.000 km/jr x 1,25 kWh/km Ter vergelijking: NS gebruikt 1,4 TWh/jr 4

2. Concessiekalender Aflopende concessies + gerelateerde bussen: Aannames: Concessies kennen een looptijd van 8 jaar; Jaarlijks lopen concessies af, waarna aanbesteding plaatsvindt; Bij elke concessiewissel worden alle bussen vervangen; Eerste realisaties / projecten E-bussen lopen al, zal alleen maar toenemen. Prognose aantal ZE-bussen:

3. Systeemkeuze Er zijn verschillende technische opties: Depot charging -> Flex mogelijkheden Opportunity charging Mix Charging Er zijn verschillende laadtechnieken Kabel Pantograaf up Pantograaf down Trolley 2.0 Nog geen standaardisatie

3. Systeemkeuze Depot Charging Gevraagd vermogen in MW Eigenschappen Depot Charging: Grote accupakketten (>300kWh); Laden op remise (aanname 1 remise = 30 bussen = 2 MVA); Laden tussen 20:00 en 5:00 u, hoge gelijktijdigheid maar er zijn wel flexmogelijkheden

3. Systeemkeuze Opportunity Charging Gevraagd vermogen in MW Eigenschappen Opportunity Charging: Kleine accupakketten (<100kWh); Laden op (eind) haltes (aanname = 1 pantograaf = 5 bussen = 600 KVA) Overdag laden; geringe gelijktijdigheid Hoge vermogens (>300kW) gedurende korte periodes; geen flexmogelijkheid.

3. Systeemkeuze Mix Charging Gevraagd vermogen in MW Eigenschappen Mix Charging: Accupakketten (100-200kWh); Laden op remise (1MVA) én (eind)haltes (3x225A); Zowel ‘s nachts laden als overdag (bij)laden, Laden overdag minder kritisch, spits mijden; Gemiddelde vermogens (< 450kW) gedurende korte periodes;

3. Systeemkeuze Overzicht Gevraagd vermogen in MW N.B. grafiek gaat uit van 100% gelijktijdigheid

4. Aantal aanvragen per netbeheerder per jaar Aannames: Mix charging 1 remise per 30 bussen; 1 opportunity charger per 5 bussen 11

5. Doorlooptijden aansluiting Doorlooptijden laadinfra lang door: Veel verschillende partijen bij besluitvorming Locaties met grote druk op openbare ruimte Nieuwe materie voor procedures en vergunningen Aanpassing energie infrastructuur (is kern van het probleem netbeheerders) 12

6. Aanbestedingsproces Vervroegen Gevolg: Imagoschade en Rework damagecontrol Vervroegen Helpen met opstellen PVE Lange doorlooptijd 13

7. Voorbeeld Rotterdam 104 buslijnen Vervoerders : RET (258 bussen), daarnaast streekvervoer o.a. Connexxion en Arriva Haltes waar de meeste unieke lijnnummers langskomen Heat map met mogelijke locaties voor opportunity charging 14

8. Aandachtspunten en aanbevelingen Belangrijk in zo’n vroeg mogelijk stadium aan tafel bij OV- autoriteiten Aanbestedingsondersteuning Inzicht in en advisering over netimpact gevraagde Heat map opstellen Laadlocaties in overleg bepalen Inzicht verschaffen in netimpact Inrichten congestiemanagement PQ-effecten monitoren en mogelijkheden slimladen exploiteren 5-10 maanden beschikbaar tussen gunning aanbesteding en live-gang voor realisatie laadinfrastructuur (incl. netaansluitingen) Meedoen tweede fase marktdialoog (CROW) Adviseren t.a.v. splitsing vervoersdienst en exploitatie laadinfra Adviseren t.a.v. interoperabiliteit e-bussen en vrachtwagens 15