Duurzame Leefomgeving binnen SmartwayZ Duurzame Leefomgeving binnen SmartwayZ.NL Leerplatformsessie - Verduurzaming MIRT 15 december 2017 Loes Bonnemayer Coördinator Duurzame Leefomgeving SmartwayZ.NL

Er is onlangs een animatie gemaakt die uitlegt wat de huidige stand van zaken is van SmartwayZ.NL en de deelopgaven Animatie: https://youtu.be/iXtfXG1T-8Y

SmartwayZ.NL SmartwayZ.NL gaat vanaf juli 2016 voor het vlotste, slimste en meest robuuste mobiliteitsnetwerk van Nederland en misschien wel van Europa

InnovA58 als aanjager voor Duurzame Leefomgeving Thema’s DOELEN (min) AMBITIES (max) Optimale-LCC bij aanleg en onderhoud 20% LCC- kostenbesparing voor regulier Beheer en Onderhoud 30% LCC-kostenbesparing voor regulier Beheer en Onderhoud Energie neutrale weg Een reductie in het gebruik van fossiele brandstoffen van 30% in de aanlegfase (30% reductie CO2 footprint ten opzichte van huidige gebruikelijke bouwwijze) én volledig energieneutraal Beheer en Onderhoud Een reductie in het gebruik van fossiele brandstoffen van 100% in de aanlegfase (100% reductie CO2 footprint ten opzichte van huidige gebruikelijke bouwwijze) én volledig energieneutraal Beheer en Onderhoud Circulaire Economie InnovA58 stimuleert en implementeert innovaties die er in resulteren dat het project circulair wordt in aanvoer en afvoer van materiaalstromen in de realisatie-, beheer en onderhoudsfase. InnovA58 stimuleert en implementeert innovaties die er in resulteren dat het project circulair wordt in aanvoer en afvoer van materiaalstromen in de realisatie-, beheer en onderhoudsfase en het uitwerken van een circulair ontwerp van de hele weg en in het bijzonder van de knooppunten en kunstwerken. Minder Milieuhinder ‘Saldo 0’- benadering op voor mens en natuur kritische locaties Nieuwe diensten langs weg Één VZ per rijrichting met nieuwe diensten C-ITS/ Smart mobility i.r.t. Smartwayz.nl Condities grootschalig C-ITS/ Smart mobility experimenten Algehele mobiliteitsverbetering A58 en op aansluitende trajecten En: Voldoen aan kwaliteitseisen (o.a. veiligheid) Internationaal imago van ‘voorbeeld’ en ‘innovatief’ qua aanpak

Waarom ook duurzame leefomgeving? ... een aantrekkelijke woon- en leefomgeving waar het prettig wonen, werken en recreëren is .... ...we streven naar minder milieuhinder en betere lucht- en ruimtelijke kwaliteit ... ...waar we kunnen dragen we wel ons steentje bij! ...

Rol van het programma Hier staan we nu: Hier willen we naar toe: Alleen InnovA58 heeft doelstellingen m.b.t. duurzame leefomgeving opgesteld en werkt aan programmering in beperkt living lab InnovA58 Er is sprake van beperkte afstemming en kennisuitwisseling tussen InnovA58 en N279 en A67 Hier willen we naar toe: Ambitie uitstralen en aansluiten bij “Parijs” klimaatakkoord, kabinetsbeleid en provinciaal bestuursakkoord Meerwaarde van programma optimaal benutten door gezamenlijk commitment en coördinerende rol van SmartWayZ.NL op Duurzame Leefomgeving

SmartwayZ.NL ladder voor Duurzame Leefomgeving Verminderen van de vraag naar mobiliteit (relatie met bereikbaarheid, ruimtelijke inrichting van het gebieden en de lokale economische structuur) 1 Smart & Green mobility waar het kan … Verschuiven van de modaliteit van autokilometers naar meer duurzame middelen (naar fiets, openbaar vervoer en gedeeld autogebruik) 2 Vergroenen van de mobiliteit (efficiënter en schoner) door inzet van duurzame en innovatieve techniek en slim en zuinig gedrag 3 Verkenning en planfase: duurzaamheid als onderdeel van integrale gebiedsontwikkeling, en daarbij pro-actief zoeken naar meekoppelkansen met maatschappelijke opgaven in het gebied 4 Ontwerpfase: een duurzaam ontwerp van de weg, kunstwerken en gerelateerde objecten, het verkennen van alternatieve varianten en de inzet van innovatieve technieken 5 Voorbereiding uitvoering: ruimte bieden voor inzet van duurzame, circulaire materialen, en middelen in de aanbesteding waarbij beheer, onderhoud en sloop integraal wordt meegenomen 6 Realisatie: duurzame uitvoering met minimale hinder, lage impact op de leefomgeving en beperkte CO2 uitstoot …en duurzame ingrepen in de infrastructuur waar het nodig is 7 Exploitatie: duurzame wijze van beheer & onderhoud van de weg en efficiënt en schoon gebruik door weggebruikers mogelijk maken 8 Sloop: duurzaam hergebruik van kunstwerken, objecten en materialen mogelijk maken bij einde van de levensduur van de weg. 9

Scope van thema Duurzame Leefomgeving Ambitie SmartwayZ.NL Indicator voor doelen binnen de SmartwayZ.NL-deelopgaven Smart & Green mobility Verlagen van de CO2-uitstoot van het mobiliteitssysteem door Smart maatregelen met een groen effect Gerealiseerde CO2-besparing in het totale mobiliteitssysteem van de regio van -20% in 2020 en -50% in 2030. Maximaal benutten van kansen voor beperking van het negatieve effect van mobiliteit op de leefomgeving; lucht, geluid en hinder. Energieneutrale infrastructuur Infrastructuur die minimaal in de eigen energievraag voorziet door duurzame energie op te wekken Het energieverbruik van de infrastructuur bij aanleg, beheer en onderhoud is neutraal, dat wil zeggen dit wordt gecompenseerd door de opwekking van duurzame energie op/langs de weg Maximaal benutten van mogelijkheden voor meerdere functies, zoals geluidschermen en energieopwekking en de inzet van verweesde gronden voor energie-opwekking Circulair ontwerpen en bouwen in de GWW Duurzaam materiaalgebruik in de keten en over de gehele levenscyclus van de infrastructuur Economie zonder afval, dat wil zeggen dat de primaire grondstoffen en materialen herbruikbaar zijn bij sloop en dat lokale en biobased materialen worden ingezet - waar mogelijk - in een gesloten grondbalans en materialenkringloop Ambities duurzame leefomgeving op Rijksniveau Ambities duurzame leefomgeving provinciaal bestuursakkoord

Voorbeeld op programmaniveau passend in scenario 3: coördineren Duurzame leefomgeving - energieneutraal op basis van projectinformatie InnovA58 Ambitie Experiment n Volledig energieneutraal beheer en onderhoud (CO2 neutrale footprint) De technische mogelijkheden voor energie-opwekking worden benut Er staat een degelijk functionerend governancemodel voor exploitatie van energie Experiment 2 Realisatie energieneutraal snelwegtraject binnen SmartWayz (A67/A2) Experiment 1 Governancemodel voor energie-opwekking en levering door RWS Vertrekpunt Projecteigenaar: InnovA58 Financiering: n.t.b. Timing: 2018 Locatie: n.t.b. (op basis definitief wegontwerp) Hypothese: 50% reductie van energieverbruik door verlichting is mogelijk door combinatie van LED en dimmen Methode: praktijktest op delen van de A58 Stakeholders: wegbeheerder RWS, bouwbedrijven, omwonenden en weggebruikers Succescriterium: gemeten lager energieverbruik t.o.v. referentie + positief oordeel wegbeheerder, weggebruikers en omwonenden Externe validatie: nieuwe RWS standaard in aanlegtrajecten Op en rondom de weginfrastructuur zijn volop kansen voor de opwekking van duurzame energie, oa voor zonne-energie op geluidschermen en geleiderails. Het electriciteits-verbruik, met name verlichting, kan oa met LED beperkt worden Eventuele voettekst

Energieneutrale infrastructuur InnovA58 NIBE studie naar potentieel voor opwekken duurzame energie en besparen op en langs de A58 = haalbaar Uitwerking A58 als Energiecorridor i.s.m. Tilburg en Eindhoven N279 Workshop geweest op 21/11 om combinatie van energie-opwekkende en geluidswerende maatregelen te verkennen

Circulair ontwerpen en bouwen InnovA58 Circulaire Infra Community opgezet i.s.m. Smartwayz en De Bouwcampus 21/9 bouwstenen 2/11 concretisering nu uitwerking subthema’s N279 Sluit aan bij InnovA58 overleg over circulair Het project “Zonneweg A37” laat zien hoe energieopwekking in het snelweglandschap van de A37 kan worden ingepast én hoe zonne-energie met kleine aanpassingen in ‘het groene boekje voor snelweggrammatica’ een logisch, veilig en efficiënt onderdeel wordt van het Nederlandse snelwegnetwerk

Smart & Green mobility Mobility Market voor A2 Weert-Eindhoven Sturen op CO2 besparing als 2e indicator naast spitsmijdingen 3 aangrijpingspunten benoemd om smart & green mobility uit te werken Smart Logistics Inzet op de N279  Het project “Zonneweg A37” laat zien hoe energieopwekking in het snelweglandschap van de A37 kan worden ingepast én hoe zonne-energie met kleine aanpassingen in ‘het groene boekje voor snelweggrammatica’ een logisch, veilig en efficiënt onderdeel wordt van het Nederlandse snelwegnetwerk

3 Aangrijppunten voor smart & green mobility Kunnen we maatregelen selecteren die naast een betere doorstroming ook een positief effect hebben op duurzame leefomgeving; geluid, lucht en leefbaarheid? 1. selectie van maatregelen Kunnen we ‘green’ inzetten als argument in de communicatie over maatregelen om de intrinsieke motivatie van gebruikers die noodzakelijk is voor gedragsverandering te triggeren? 2. gebruikerscommunicatie in de uitvoering om gedragsverandering Kunnen we naast spitsmijdingen nog een groene indicator (bijv. CO2 besparing) toevoegen die de waarde van slimme maatregelen breder maakt? 3. monitoring van effecten het idee is hiermee te starten bij de Mobility Market op de A2 Weert-Eindhoven

We gaan ervoor! Programma-niveau Ambitie vaststellen Samenhangend en innovatief portfolio van duurzame maatregelen opzetten Smartbox uitbreiden met maatregelen voor duurzame leefomgeving Inspireren van de deelopgaven, verbindingen leggen en ‘van elkaar leren’ faciliteren Deelopgaven Omgevingswijzer toepassen Ladder toepassen Doelen mbt duurzame leefomgeving opstellen