Grofwild beheer Jacht

Wild en Grofwild Wild volgens de wet: 5 soorten haas (Lepus europaeus), haas: van 15 oktober tot en met 31 december; fazant (Phasianus colchicus), fazantenhaan: van 15 oktober tot en met 31 januari; fazantenhen: van 15 oktober tot en met 31 december; wilde eend (Anas platyrhynchos),wilde eend: van 15 augustus tot en met 31 januari. konijn (Oryctolagus cuniculus) konijn: van 15 augustus tot en met 31 januari; houtduif (Columba palumbus) houtduif: van 15 oktober tot en met 31 januari; Ree: verschilt per provincie, maar in het algemeen worden de bokken in de zomer bejaagd (vanaf 1 mei tot en met september) en de geiten in de winter (vanaf januari tot en met half maart) Damhert: 1 augustus t/m 15 februari Wild zwijn: 1 juli t/m 31 januari (buiten de Veluwe en Meinweg jaarrond) Edelhert: 1 augustus t/m 15 februari Grofwild is verouderd begrip nu: grote vrijlevende hoefdieren Wisent ? Edelhert (Cervus elaphus) Het Ree (Capreolus capreolus) Damhert (Dama dama) Wilde zwijn (sus scrofa) Moeflon (Ovis gmelini musimon)

Jacht in Nederland https://www.youtube.com/watch?v=13i5t7Fs_68

Vrij bejaagbare soorten haas (Lepus europaeus), haas: van 15 oktober tot en met 31 december; fazant (Phasianus colchicus), fazantenhaan: van 15 oktober tot en met 31 januari; fazantenhen: van 15 oktober tot en met 31 december; wilde eend (Anas platyrhynchos),wilde eend: van 15 augustus tot en met 31 januari. konijn (Oryctolagus cuniculus) konijn: van 15 augustus tot en met 31 januari; houtduif (Columba palumbus) houtduif: van 15 oktober tot en met 31 januari;

Schade bestrijding Een van onderstaande redenen moet van toepassingen zijn om schade bestrijding toe te kunnen passen: Volksgezondheid en openbare veiligheid. Veiligheid van het vliegverkeer. Schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren. Schade aan flora en fauna. Schade en overlast door steenmarters aan (on)roerende zaken. Schade door vossen aan hobby vee. Dierenwelzijn van grote hoefdieren. Schade van konijnen en vossen aan sportvelden en industrieterreinen. Populatiebeheer van grote hoefdieren. Overlast van zoogdieren op begraafplaatsen. Word bepaald door Faunabeheereenheid Jacht wordt vrijgegeven door Provincie. Voorbeelden: Bever in Limburg https://www.rtlnieuws.nl/nederland/te-veel-overlast-bevers-limburg-mogen-afgeschoten Ganzenbestrijding in Schiphol https://www.youtube.com/watch?v=w2044adu9uc

Waar zit grofwild in Nederland? Ree ? Edelhert ? Damhert: Veluwe (Deelerwoud m.n., kleine populatie Veluwezoom, aparte populaties in N. & Z. Holland en Zeeland. In Friesland en Flevoland beginnen populaties. Moeflon : NP de Hoge Veluwe, Amsterdamse waterleidingduinen Wild Zwijn: Veluwe , Meinweg (~meta-populatie grensstreek, van Drenthe tot Zuid Limburg) , meer..... ( ~ ‘nulstandgebieden’ ) Ree zit overal in Nederland ook de wadden. Edelhert populatie zit Veluwe en Oostvaardersplassen. Daarbuiten nulstandgebieden.

Verantwoord Grofwildbeheer Definitie “Verantwoord Grofwildbeheer; ecologische draagkracht Met inachtneming van belangen grondgebruikers Populaties duurzaam in stand houden Doelstanden Gebied is: ‘open’ of gesloten’ wildbaan ‘open’. Soms op eigendommen van particulieren / derden. Open of gesloten wildbaan raster om de wildbaan. Hoge veluwe voorbeeld.

Variabel raster (zwijnkerend + ...  Totaal raster Geen wild kan raster passeren. Edelhert , Ree zouden hier over kunnen. Waarom staat dit raster bescherming landbouwgrond. Of jonge wildakker. Variabel raster (zwijnkerend + ... 

Ecologische draagkracht  Wat is ecologische draagkracht?  Logistisch groeimodel  Natuurlijke dichtheden in Nederland? Gebied N herten N per 100 ha Veluwe (alg)   2-10 Veluwe – Noord (overall) 2 Veluwe – Zuid (overall) 6 Deelerwoud 50-60 (* alleen edel 25-30) NP Hoge Veluwe 150-200 3-4 Oostvaardersplassen 3300 40 Gemeente Arnhem 20-50 Oost-Europa (grote boscomplexen) 1-10 (* rol predatie en wintersterfte groot/groter)

Ecologische draagkracht Hoe bepaal je ecologische draagkracht in het veld? Successie (ruimtelijk / temporeel /mate van sturing ~bosbouw) Voedselrijkdom bodem (Veluwe versus polder) Dekkingsmogelijkheden Vitaliteit van individuele dieren (~ ‘aanspreken’) Populatie-opbouw; Groeimodellen & Teltechnieken Dichtheid onafhankelijke factoren Weer / seizoen / recreatie Dichtheidsafhankelijke factoren Voedsel, intraspecifieke stress, territoriumgrootte, ziekte

Logistische groei = exponentiele groei = logistische groei Doelstand Veluwe: 2-10 d/100 ha DS << K Praktijk: 4-20 d/ha  Lokaal soms veel hoger als dieren in roedels leven Dit kan komen door een mast jaar

Belangen grondgebruikers Welke grondgebruikers? Grondeigenaren (incl pachters) met een voedselproductiedoelstelling Particuliere grondbezitters (huiseigenaren) binnen een gebied (‘enclaves’ ~ exclosures) Vroeger (m.n.) : houtproductie Infrastructuur (wegen en weggebruikers) Toeristen Jagers ( ~belanghebbende?)

Belangen grondgebruikers

Valwild Alle wild wat niet door jacht is gedood

Waarom jacht?  Voorkomen, mitigeren e/o compenseren schade productiegewas  Voorkomen van schade aan prive-eigendommen  Voorkomen van overlast cq gevaar  Verkeersveiligheid  Toerisme / ‘wildzichtbaarheid’  Houtproductie (schade aan bomen valt buiten Jachtfonds!)  Jachtbelang ?  Vanwege belangen is doelstand normaliter lager dan ecologische draagkracht. Schade claims worden behandeld door de faunebeheereenheid. Deze organisatie valt onder de provincies

Open maken bos tbv wildzichtbaarheid ( Landgoed Petrea, GL) Recreatie

Mening over wild in Nederland Groot Wild Enquête Natuurmonumenten december 2013 Hoe willen we omgaan met grofwild?   40.000 ingevulde exemplaren 69 % Tegen preventief doden van dieren vanwege verkeersveiligheid. Eerst andere maatregelen nemen (hekken; lagere snelheden). 57 % Idem vanwege landbouwschade; financiële compensatie is hier aanvullend een eerste oplossingsrichting 84 % Voor verbinden van natuurgebieden middels ecoducten; meer zichtbaarheid creeren om kansen op wild zien te vergroten. (* mensen wllen ook dat dieren actief verplaast worden ten tijde van voedselgebrek; dat staat wat haaks op het natuurlijk laten migreren via ecoducten) 67 % Voor afschot van dieren die ernstig lijden door voedselgebrek; dit type afschot liever dan preventief afschot. Dode dieren laten liggen. 50 % Bijvoederen in winter is goed Opmerkelijk: meerderheid wil dat dieren overgeplaatst worden als er ergens teveel zijn (* Zuid-Afrika-model.......)

Populatiebeheer grofwild Uitgangspunten qua draagkracht en aantallen: Uitgaande van draagkracht (ecologisch en maatschappelijk verantwoord) Afschot = Zomerstand - Doelstand Welke kennis is nodig Kennis van demografie (leeftijdsopbouw) en sexratio. Kennis van reproductiefactor Kennis van relatieve en absolute vitaliteit van dieren  “AANSPREKEN” Kennis van aantallen : alles of steekproef?

Populatiebepalingen (tellen) Soorten Tellingen: 1. Schemertellingen in en om nabij foerageerplaatsen (‘wildakkers”) of kunstmatige lokvoerlokaties.( is sinds 4-10-2017 weer toegestaan) 2. Evt. aangevuld met schijnwerpertellingen; alleen in open terreintypen. 3. Webcams bij ecoducten als aanvulling (* heeft ook recreatieve meerwaarde ) 4. wat is haalbaar? Insteek is alle dieren waarnemen en daarmee populatie schatten. Dus geen steekproef zoals igv lijntransect-tellingen. Echter: alle dieren tellen is onmogelijk in bosrijke situaties. Resultaat: o.b.v. jaarlijkse tellingen kun je trends aangeven, geen absolute aantallen. Lokvoer/ lokgeluiden of lokdieren zijn sinds 4-10-2017 weer toegestaan volgens een wijzinging in NBW http://www.nojg.nl/lokvogels-akoestische-middelen-en-lokvoer-vanaf-4-oktober-toegestaan-bij-de-jacht-beheer-en-schadebestrijding

Wild tellen is tijdrovend...... Rendier (gokje )buitenland

Afschotvolume in Nederland Hoe groot is het absolute afschot in Nederland, per jaar? Ree: 10.000-15.000 Edelhert: 1000-2000 Damhert: 250-500 Moeflon: 200 Wild Zwijn : 1500 – 5.000 (* grote fluctuaties hangen samen met aanwassnelheid; is bij wild zwijn het groots) Mast jaar zorgt voor groter fluctuatie in deze standen.

Jacht versus natuurlijke predatie ; populatieregulatie Ten aanzien van: Prooidierselectie (24/7). Homeostasis (evenwicht in populatieomvang) Ruimtelijke bewegingen prooidieren; effect op successie “Optimal prey selection”. Wildzichtbaarheid en kuddevorming (~ vluchtgedrag dan wel groepsgewijze verdediging) groep herten in wei over hek://www.droomplekken.nl/nieuws/grote-groep-herten-steekt-weg-over-op-de-veluwe.html ; Predatie zorgt dat prooidieren zich gaan ophouden in: (1) het grensgebied van predatorterritoria of (2) urbane gebieden (Canada!) Wolf print.

Jacht proactief of reactief inzetten? (1) actief sturingsinstrument (klassieke beheersjacht ) (2) afschot ter voorkoming van onnodig lijden (3) geen afschot? (2)/(3) --> Oostvaardersplassen-casus   Igv (1) : N max < K  “pro-actief beheer” (zie volgende sheet) Igv (2) : N max als oscillerende ‘golf’  N max > K  “vroeg reactief beheer” Ethische vraag: Zoeken we de draagkracht op binnen een gesloten wildbaan of gaan we (net) onder de draagkracht zitten? (m.a.w. geen afschot, afschot van noodlijdende dieren of preventief afschot)

Logistische groei = exponentiele groei = logistische groei Doelstand Veluwe: 2-10 d/100 ha DS << K Praktijk: 4-20 d/ha Lokaal soms veel hoger als dieren in roedels leven Max groei: N = 0,5 * K Als DS = 0,5 * K  veel afschot noodzakelijk.

Wettelijk kader Natuurbeschermingswet is leidend vroeger flora en fauna wet Niet vangen, doden, verstoren en verontrusten Exoten : terreineigenaar maakt 1-op-1 afspraken met min economische zaken of? provincie Ontheffing voor actieve populatieregulatie van grofwild kan, igv: (1) volksgezondheid , (2) openbare veiligheid (incl verkeersveiligheid), (3) schade aan gewassen,bossen en vee , (4) schade aan flora en fauna Toegevoegd bij algemene maatregel van bestuur: -voorkomen en bestrijden van onnodig lijden dieren. -Populatiebeheer o.b.v. draagkracht of schadehistorie. Afspraken tegewoordig met provincie die bepaald doelstanden. Dit doet de faunabeheereenheid. Er kan actieve populatieregulatie ( extra afschot) plaatsenvinden als 1 tm 4 voorkomt wordt bepaald door gedeputeerde staten.

Onnodig lijden? Stadsrand Enschede ( https://www.tubantia.nl ) Hek te hoog voor het ree en deze kwam vast te zitten. Wat is de beste oplossing?

Provincie, FBE, WBE GS (Provincie)  keurt faunabeheerplannen en samenstelling FBE goed Keert uit o.b.v. wildschaderegeling uitvoeren (Faunafonds) FBE (Faunabeheereenheid) maakt faunabeheerplan bestuurlijk samenwerkingsverband van belanghebbenden Taken FBE:  Beheer van diersoorten  Voorkomen en bestrijden van belangrijke schade WBE (Wildbeheereenheid) samenwerkingsverband jachthouders in zeker gebied sterk uitvoeringsgericht. Minimaal 5000 hectare (* vereist tbv grofwildjacht)

Jacht in de praktijk Uitgangspunten voor een professionele jachtpraktijk (“weidelijke jacht”) 1 Zorg voor rust 2Streef naar zekerheid 3Handel naar gevoeligheid 4Houdt rekening met omgevingsfactoren

Hoofdvormen jacht met geweer: Aanzitjacht Bersjacht Lokjacht Ondersteuning met lokvoer Bewegingsjacht met meerdere jagers (Druk / Drijf / Bewegingsjacht ) Gebruik van honden ( o.a. zweethonden) Lokjacht mag weer sinds 4-10-17 was sinds 1-1-2017 verboden in NBW

Aanzitjacht Jager op vaste plek Via hoogzit, grondzit of natuurlijke aanzitplaats. Wilde dieren worden niet verstoord (los van het schoteffect) --> mits gedragsregels goed nageleefd:  Welke zijn dat allemaal? Positief in relatie tot wildzichtbaarheid Veel gebruikt bij TBO’s . 1 Zorg voor rust 2Streef naar zekerheid 3Handel naar gevoeligheid 4Houdt rekening met omgevingsfactoren

Bers- en lokjacht Bersjacht - (zo weinig mogelijk! ) lopend door jachtveld vooruit kunnen denken tijdstip dag, windrichting Blatt”-jacht reeen lokken met fluitje (“fiep”) “Burlen/mahnen “ imiteren om bronstige herten te lokken

Lokvoer gebruiken bij jacht Ter verhoging effectiviteit afschot, in zo kort mogelijke periode. Vooral effectief voor zwijn. Alleen lokvoer toegestaan tbv tellingen of in afschotperiode (heeft voeren buiten deze periodes zin>?) Bij voorkeur lokplaatsen op routes van daginstanden naar vaste foerageerplekken. Goed verspreiden op afschotlokatie  waarom? Voerautomaten: ja of nee? Regelmatig andere lokplaasten kiezen , om evt gewenning aan jachtonrust te voorkomen.

Vaak inzet van honden (staanders, zweethonden etc.) . Bewegingsjacht / drukjacht Met grote groepen jagers bersen (bv in lijn) ; vaak met 2 groepen, drijvers en aanzitters. Vaak inzet van honden (staanders, zweethonden etc.) . Is bij aanzitjacht niet functioneel, wel evt bij bersen. Functie van zweethonden?

Wanneer in het jaar bejaagbaar van het Ree? Wettelijke perioden zijn afwijkend! Voor ree geldt bv start jachtseizoen tussen 15/11 en 31/12 , en dan eindigend op 1 maart Mbt hert: In augustus zijn herten nog standvastig , voorafgaand aan bronst , en goed bejaagbaar Tijdens bronst vooral kaalwild en jongere, niet-deelnemende mannen schieten.   jan feb mrt apr mei jun Jul aug sep okt nov dec Reebok x R: jaarlingen Reegeit+kalf Wild zwijn Big Overloper x Keiler Zeug Edelhert Damhert Moeflon Veel daglengte Veel actieve dieren

Verplichte zaken jager Geldige jachtakte Geldige verklaring van grondgebruiker voor betreden terrein Ontheffing voor specifiek afschot, als onderdeel van een beheermaatregel (zie faunabeheerplan FBE/WBE). Deugdelijk wapen met richtkijker en wettelijk goedgekeurde munitie: 5,6 mm / 980 Joule trefenergie voor ree 6,5 mm / 2200 Joule voor overige 4 In geval van geschoten dier: Loodje, verstrekt door faunabeheerder van de TBO. Alle kenmerken te velde vastleggen: vitaliteit dier (incl. geweikenmerken) , gewicht, gebit. Digitaal afboeken binnen 24 uur (* daar is een provinciaal bestand voor) Naam poelier aangeven. Te velde ontweiden z.s.m. (i.v.m. ziektes) ...... een stroper heeft andere regels...... Welke zijn dat Geldige jachtakte Geldige verklaring van grondgebruiker voor betreden terrein Ontheffing voor specifiek afschot, als onderdeel van een beheermaatregel (zie faunabeheerplan FBE/WBE). Deugdelijk wapen met richtkijker en wettelijk goedgekeurde munitie: 5,6 mm / 980 Joule trefenergie voor ree 6,5 mm / 2200 Joule voor overige 4 In geval van geschoten dier: Loodje, verstrekt door faunabeheerder van de TBO. Alle kenmerken te velde vastleggen: vitaliteit dier (incl. geweikenmerken) , gewicht, gebit. Digitaal afboeken binnen 24 uur (* daar is een provinciaal bestand voor) Naam poelier aangeven. Te velde ontweiden z.s.m. (i.v.m. ziektes) ...... een stroper heeft andere regels......

Rituelen en “weidelijkheid” Jargon “zweten”, “zitten van herten” , “aanspreken”, “weidelijkheid” : enkele weidelijkheidsbeginselen: Geen afschot van eerstejaars hertenkalveren Geen afschot van zogende moederdieren. Aanspreken – vaktermen qua benamingen wild zoals… Weidelijk – Het eervol, vakkundig en verantwoordelijk omgaan met de natuur. Zweet – Bloed van ziek of aangeschoten wild. Zweetspoor – Spoor van druppeltjes bloed of sporen van poot geuren of verandering van grond structuur Sleepspoor – Spoor getrokken door wild door een bos of veld Wissel – Spoor waar regelmatig wild loopt. Koud wild – Wild wat al in de koeling heeft gelegen voor les doeleinde. Warm wild – Wild wat net geschoten is en dus nog warm is. Bouw – Hol van een vos. Leger – Rustplaats van een haas. Een post – wachtplaats van een jager in het veld tijdens een drijfjacht Drijfjacht – door een gevormde linie van drijvers en honden, die het wild opjagen naar of langs de posten. Drijvers – lopende linie van honden, voorjagers en jagers. Nazoek – Het (aan)geschoten wild zoeken d.m.v. een hond. Breuk – Als een jager een ree, edelhert of wild zwijn heeft geschoten, wordt

Ethiek jacht Mag beheers jager plezier beleven aan de jacht ? Trofee-jacht? Afschot laten liggen? Denk aan: - Kringloop nutriënten & biodiversiteit Karkassen jaarrond of tijdelijk (dus ook jacht jaarrond of tijdelijk? ) Reebout op je bord Exoten ; afschieten?  Rustgebieden = afschotgebieden?

Versnipperde populaties & wildviaducten Nut en noodzaak van wildviaducten en ecotunnels: Fragmentatie / eilandtheorie Habitat-diversiteit / migratie Verbinden deelhabitats als voedselrijke graasgronden en uitgestrekte rustgebieden; ecologische verbindingszones   Waar liggen ze? (Woeste Hoeve (A50) , Terlet (A50) , Harm van de Veen, Tolhuis (A50; NO Veluwe) , Hoog Buurlo (A1), Hulshorst (A28) , Jac P Thijsse (A12) , Ecotunnel Middachten (A348) Wat is het ecologisch principe erachter? (eiland theorie / EHS / metapopulaties) Alternatieve oplossingen?

Recente ontwikkelingen Inzet op hogere doelstanden : Meer wildzichtbaarheid ; vraagt ‘slim’ jagen qua ruimtelijke aanwezigheid ; vraagt regulatie ‘toeristen’ ; stress-reductie Meer trekbewegingen, dus verkeerslachtoffers? meer afschot (pro-actief dan reactief beheer) ? ( DS = 0,5 * K !) Loslaten doelstanden : N max wordt K  ethische discusssie mbt afschot Omvorming naar natuurlijker bos : Verbeterde voedselomstandigheden in leefgebieden -> dieren spreiden meer en bewegen minder (* tellen wordt lastiger). Dus ook afschot via aanzitjacht met lokvoer steeds lastiger. Mast jaar

Experiment Deelerwoud Algemeen principe NM : “geen jacht tenzij” Periode 2001-2012 de jacht volledig stopgezet. Afschaffen gastjagers (= plezierjagers) , zelf jagen Doelen: (1) meer wildichtbaarheid, (2) meer zelfregulatie , (3) vrienden met buren Noodzaak voor transparantie  externe toetsing en monitoring (INBO) . Beeld na 10 jaar : Minder schuwheid / maar ook concentratietoename in daginstanden Toename aantal damherten van ca . 60 naar ca. 300 (op ca. 1230 ha) Toename aantal edelherten van ca. 60 naar ca. 300 (idem) -> 25 ind/100 ha Sexratio M/V van >> 1 naar << 1 (* verklaring ? ) Gewichts- en grootte afname dieren Afname reproductie ( smaldieren : 0 ; hindes : 1 kalf per 2 jaar ) Overige natuur; niet achteruit qua biodiversiteit (planten , vlinders ) Klagende “buren” (TBO’s)   Wat zijn de plannen van NM anno 2014? Ledenraadpleging heeft invloed Experiment doorzetten naar ca. 1000 ha VZ toe te voegen aan de 1230 ha DW. Als compensatie: randzones met hoge jachtdruk 2016 een bufferzone ingesteld om omliggende landbouwgrond te berschermen. Hoger wildstand. Wat gebeurt er als NNN af is met dit gebieden en Oostvaarderplassen?

Einde deel 1

Bronnen: http://www.nojg.nl/lokvogels-akoestische-middelen-en-lokvoer-vanaf-4-oktober-toegestaan-bij-de-jacht-beheer-en-schadebestrijding HVHL