Verkenning van ambitie, veranderopgave en invoeringsstrategie Omgevingswet Omgevingstafel IJmond Hilde Donker Annemieke van Brunschot 10 november 2016

Aanzetten tot denken in kansen en mogelijkheden: Wat zie je zelf als opgaven in de fysieke ruimte? Wat voor oplossingen zie je die voorheen onmogelijk leken?

Opbouw Deel I Doel en bedoeling van de Omgevingswet Deel II Verkenning ambitie, veranderopgave en invoeringsstrategieën Deel III Verdieping invoeringsstrategieën aan de hand van een casus

Deel I Doel en bedoeling Omgevingswet

Verbeterdoelen Omgevingswet Samenhangende benadering beleid, besluitvorming en regelgeving Inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak Bestuurlijke afwegingsruimte Versnellen en verbeteren besluitvorming Maatschappelijke doelen Omgevingswet: met het oog op duurzame ontwikkeling, het in onderlinge samenhang: bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit en doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter vervulling van maatschappelijke functies De wet laat ruimte voor het realiseren van activiteiten van burgers en bedrijven en maakt het realiseren van internationale, nationale, regionale en lokale beleidsdoelen mogelijk. Het is een zo eenvoudig mogelijke wet, met zo min mogelijk administratieve en bestuurlijke lasten. De Omgevingswet kent 4 verbeterdoelen die in essentie meer ruimte geven in het omgevingsrecht. Verbeterdoelen: Het vergroten van de inzichtelijkheid, de voorspelbaarheid en het gebruiksgemak van het omgevingsrecht; Het bewerkstelligen van een samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving in beleid, besluitvorming en regelgeving; Het vergroten van de bestuurlijke afwegingsruimte door een actieve en flexibele aanpak mogelijk te maken voor het bereiken van doelen voor de fysieke leefomgeving; Het versnellen en verbeteren van besluitvorming over projecten in de fysieke leefomgeving. Veranderopgave met nadruk op multidisciplinaire karakter, vragend om integraliteit en samenwerking: bedoeling van de wet, gekoppeld aan de verbeterdoelen Hoe sta je zelf in de verandering: noodzaak is minder financieel, meer existentieel: externe urgentie is minder groot dan op sociaal domein: hoe sta je tegenover de maatschappelijke veranderingen die vragen om een andere manier van werken tussen gemeente en gemeenschap: gezien de tijd tot inwerkingtreding en de afwezigheid van een bezuinigingsopgave is het mogelijk en noodzakelijk om daar zelf een intrinsieke keuze in te maken

Juridisch en inhoudelijk Meer dan een wet Manier van werken Digi-talisering Juridisch en inhoudelijk Stelselherziening is meer dan een wet: Juridisch spoor: Omgevingswet: integratie van 24 wetten in z’n geheel (o.a.Tracéwet, Wet natuurbescherming, Wet milieubeheer)en 2 wetten gedeeltelijk (Monumentenwet en de Woningwet) Van 120 naar 4 AMvB’s (Omgevingsbesluit, Besluit kwaliteit leefomgeving, Besluit activiteiten in de leefomgeving, Besluit bouwwerken leefomgeving) + bijbehorende Min. Regelingen Invoeringsregelgeving Digitalisering (wat is nodig om de wet in werking te laten treden: Toegankelijke kwalitatief goede informatie over de leefomgeving en de regels die daar gelden) en de stip op de horizon de Laan van de Leefomgeving….. Een digitale laan met informatiehuizen (lucht, water, bouw etc) die gegevens aanleveren aan initiatiefnemers, bevoegde gezagen en belanghebbenden De wet is één, de effecten ervan hangen af van de manier waarop er door de uitvoeringspraktijk mee gewerkt wordt

Veelomvattend vraagstuk Politiek-bestuurlijk vraagstuk en Juridisch vraagstuk en Beleidsvraagstuk en Organisatievraagstuk en Samenwerkingsvraagstuk en Participatievraagstuk en Procesvraagstuk en Informatiekundig vraagstuk en Dienstverleningsvraagstuk en HRM-vraagstuk en...

Andere manier van werken Integraal werken Gebiedsgericht werken In regionale samenwerking In samenwerking met de samenleving Op basis van een andere verhouding en verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en samenleving Om de verbeterdoelen te bereiken, vraagt de wet om een andere manier van werken: (meer) Integraal: alle inhoudelijke beleidsdomeinen, maar ook de ondersteunende domeinen van informatievoorziening, dienstverlening, juridische zaken, werkprocessen, communicatie etc (meer) Gebiedsgericht: redeneren vanuit de maatschappelijke opgaven in het gebied (meer) In (keten)samenwerking in de regio: met andere gemeenten, waterschappen, provincie, ODs, VR, GGD/GHOR (meer) In samenwerking met de samenleving: met organisaties, bewoners en ondernemers, zowel als initiatiefnemer of belanghebbende bijeen concreet project als als betrokkene bij de fysieke leefomgeving (bijv bij een omgevingsvisie)

Deel II Verkenning ambitie, veranderopgave en invoeringsstrategieën

Veranderopgave Meer/anders integraal werken Meer/anders gebiedsgericht werken Meer/anders in regionale samenwerking Meer/anders in samenwerking met de samenleving Om de verbeterdoelen te bereiken, vraagt de wet om een andere manier van werken: (meer) Integraal: alle inhoudelijke beleidsdomeinen, maar ook de ondersteunende domeinen van informatievoorziening, dienstverlening, juridische zaken, werkprocessen, communicatie etc (meer) Gebiedsgericht: redeneren vanuit de maatschappelijke opgaven in het gebied (meer) In (keten)samenwerking in de regio: met andere gemeenten, waterschappen, provincie, ODs, VR, GGD/GHOR (meer) In samenwerking met de samenleving: met organisaties, bewoners en ondernemers, zowel als initiatiefnemer of belanghebbende bijeen concreet project als als betrokkene bij de fysieke leefomgeving (bijv bij een omgevingsvisie)

Ambitie met de wet In welke mate wil je gebruik maken van de ruimte die de wet biedt om anders te werken op het fysieke domein? Hulpvragen: Wat voor gemeente ben je cq wil je zijn? Hoe werk je nu en hoe wil je werken? Wat zijn je politiek-bestuurlijke ambities op het fysieke domein en tav de verhouding gemeente-samenleving? Hoe groot zijn de maatschappelijke opgaven op het fysieke domein? Welke mate van maatschappelijk initiatief is er in de samenleving? Welke andere kaders zijn van belang voor het bepalen van een realistische ambitie: beschikbare middelen, capaciteit, kwaliteit…?  De eerste vraag voor gemeenten is het bepalen van de ambitie met de omgevingswet: in hoeverre wil de gemeente gebruik maken van de ruimte die de wet biedt om anders te werken? Hoe groot is de veranderopgave die de wet met zich meebrengt in de manier van werken van de gemeente?   Om de ambitie te kunnen bepalen, zijn de volgende vragen relevant: Wat voor gemeente ben je cq wil je zijn? Hoe werk je nu en hoe wil je werken? Wat zijn je politiek-bestuurlijke ambities tav het fysieke domein en de verhouding gemeente-samenleving? Hoe groot zijn de maatschappelijke opgaven op het fysieke domein? Welke mate van maatschappelijk initiatief is er in de samenleving? Welke andere kaders zijn van belang voor het bepalen van een realistische ambitie: beschikbare middelen, capaciteit, kwaliteit etc?  Het antwoord op dit soort vragen vormt de basis voor de keuze van het verandertype en daarmee ook voor de passende aanpak van omgevingsvisie en omgevingsplan, de invoeringsstrategie.  Om bepalen welk verandertype en invoeringsstrategie passend is, kan het behulpzaam zijn om de volgende vragen in onderling gesprek te beantwoorden: Wil je de Ow als kans aangrijpen om de werkwijze helemaal te vernieuwen of wil je liever uitgaan van de huidige werkwijze en beleidskaders?  Wil je je vooral op de externe opgaven en actoren in het fysieke domein richten of wil je je in eerste instantie op de eigen organisatie cq kosten en baten richten?  De antwoorden op deze vragen kun je plotten in het assenkruis. Daar hoort dan een bepaalde invoeringsstrategie bij die richting geeft voor het type activiteiten of pilots dat je gaat uitvoeren:

Keuze invoeringsstrategieën Wil je de Ow als kans aangrijpen om de werkwijze helemaal te vernieuwen of wil je liever uitgaan van de huidige werkwijze en beleidskaders? (veranderen – aanpassen) Wil je je vooral op de externe opgaven en actoren in het fysieke domein richten of wil je je in eerste instantie op de eigen organisatie cq kosten en baten richten? (externe – interne focus) Om bepalen welk verandertype en invoeringsstrategie passend is, kan het behulpzaam zijn om de volgende vragen in onderling gesprek te beantwoorden: Wil je de Ow als kans aangrijpen om de werkwijze helemaal te vernieuwen of wil je liever uitgaan van de huidige werkwijze en beleidskaders?  Wil je je vooral op de externe opgaven en actoren in het fysieke domein richten of wil je je in eerste instantie op de eigen organisatie cq kosten en baten richten?  De antwoorden op deze vragen kun je plotten in het assenkruis. Daar hoort dan een bepaalde invoeringsstrategie bij die richting geeft voor het type activiteiten of pilots dat je gaat uitvoeren: Aanpassen: huidige werkwijze als uitgangspunt nemend en daar noodzakelijke veranderingen in doorvoeren Veranderen: schone lei, nieuwe werkwijze ontwikkelen, passend bij de veranderopgave en de ruimte die de Omgevingswet biedt Interne focus: gericht op eigen organisatie Externe focus: gericht op het gebied en de belanghebbenden in dat gebied

Verandertypen Veranderen Interne focus Externe focus Aanpassen II. Calculerend IV. Vernieuwend I. Consoliderend III. Onderscheidend Veranderen Aanpassen Interne focus Externe focus De antwoorden op deze vragen kun je plotten in het assenkruis: Consoliderend: de noodzakelijke wijzigingen conform de Ow invoeren en daarna weer stabiliseren Calculerend: gebruik maken van de ruimte die de Ow biedt waar dat na afweging van baten en kosten aanwijsbaar voordelen oplevert Onderscheidend: gebruik maken van de ruimte die de Ow biedt om in specifieke gebieden het verschil te maken Vernieuwend: maximaal gebruik maken van de ruimte die de Ow biedt om anders te werken Daar hoort dan een bepaalde invoeringsstrategie bij die richting geeft voor het type activiteiten of pilots dat je gaat uitvoeren: Consoliderende strategie: inventariseren welke beleidskaders aangepast moeten worden volgens de Ow.  Calculerende strategie: businesscase maken van de kosten en baten die gemoeid zijn met een nieuwe manier van werken volgens de Ow.  Onderscheidende strategie: een specifiek gebied in de gemeente kiezen en daar gaan experimenteren met (bijvoorbeeld) een omgevingsplan volgens de Ow.  Vernieuwende strategie: een proces (bijvoorbeeld en pilot) opstarten om samen met externe betrokkenen te bepalen hoe de nieuwe werkwijze eruit ziet. 

I. Consoliderend Aanpassen & Interne focus Uitgaan van de huidige situatie Inventariseren wat er moet gebeuren Vakinhoudelijke benadering Projectmatig werken Inhoudelijk projectplan maken

II. Calculerend Veranderen & Interne focus Uitgaan van de nieuwe situatie Analyseren wat daar voor nodig is Impactanalyse en businesscase maken Keuzes maken obv efficiency en effectiviteit Resultaatgericht werken

III. Onderscheidend Aanpassen & Externe focus Uitgaan van de huidige situatie Keuze voor bepaalde gebiedsopgave Experimenteren Leren en doorontwikkelen Opgave- en gebiedsgericht werken

IV. Vernieuwend Veranderen & Externe focus Uitgaan van de nieuwe situatie Focus op mensen in het gebied Proces organiseren om samen te werken Gezamenlijk de veranderopgave verkennen Proces- en mensgericht werken

Perspectief op verandering Welk verandertype heeft je persoonlijke voorkeur? Welk verandertype past bij jouw functie in jouw organisatie? Welke overwegingen heb je daarbij?

Deel III Verdieping invoeringsstrategieën aan de hand van een casus Aan de hand van 2 casussen concretiseren hoe de veranderopgave van de Omgevingswet er in de Hoeksche Waard uitziet En wat dat betekent voor de keuzes die je politiek-bestuurlijk maakt bij de invoering van de wet

Casus 2 Functieverandering in centrumgebied binnen bebouwde kom <<plaatje invoegen>>

Vragen over de casus Wat doe jij vanuit jouw rol anders in deze casus na de komst van de Omgevingswet? Hoe ga je om met belangenafweging en de integrale benadering? Hoe zie je de samenwerking / afstemming met ketenpartners? Wat doe je aan participatie van belanghebbenden? Wat betekent het voor de rollen van college en raad?

Vragen over de casus Verplaats je in de positie van de initiatiefnemer, wat verandert er voor hem door de komst van de Omgevingswet? Welke rol heeft de initiatiefnemer bij de participatie van de omgeving bij de plannen? En ga nu eens in de schoenen staan van de wethouder, wat betekent dit voor hem?

annemieke.vanbrunschot@vng.nl 06 – 83 59 23 20 Bedankt en succes annemieke.vanbrunschot@vng.nl 06 – 83 59 23 20