Spelling & Dyslexie 2 week 6 08-06-2017

Wat gaan we vandaag doen? 1. Opdracht referentiekader taal 2. Opdracht artikelen spellingssystematiek 3. Hoofdlijnen spellingssystematiek

Doelen 1. Je weet globaal de verdeling van de onderdelen van spelling in het referentiekader. 2. Je weet wat klankzuivere en klankambigue woorden zijn. 3. Je weet wat allofonen, homofonen, homografen en morfemen zijn.

Doelen 4. Je weet welke vier principes de basis vormen van de Nederlandse spelling. 5. Je weet waarin beginnende en gevorderde spellers verschillen v.w.b. spellingprincipes. 6. Je weet waarom homofone werkwoordsvormen zo vaak verkeerd geschreven worden en wat een hulpmiddel hiertegen kan zijn.

1. Opdracht referentiekader taal Drietallen Antwoorden erbij 10 minuten

Wat gaan we vandaag doen? 1. Opdracht referentiekader taal 2. Opdracht artikelen spellingssystematiek 3. Hoofdlijnen spellingssystematiek

2. Opdracht artikelen spellingssystematiek werkvorm experts: eerst de eigen uitwerkingen vergelijken (8 min.) antwoorden erbij (5 min.) dan in gemengde drietallen bespreken (7 min.)

Wat gaan we vandaag doen? 1. Opdracht referentiekader taal 2. Opdracht artikelen spellingssystematiek 3. Hoofdlijnen spellingssystematiek

Spelling - inleiding Nederlands: alfabetische spelling. 26 letters voor ca. 40 klanken: lastig. Fonologisch vs. fonetisch: - hoed want: hoeden - dus spelling op -d = fonologisch - je hoort een -t (dus fonetische vorm zou hoet zijn)

Spelling - inleiding 4 spellingprincipes: 1. beschaafde uitspraak: 1 klank = 1 teken - maar: geen strikt fonetische spelling! - klankzuivere woorden

Spelling - inleiding 4 spellingprincipes: 2. gelijkvormigheid: dezelfde woorden/ woorddelen op dezelfde manier - 1 hoed, want 2 hoeden - niet consequent: 1 huis, maar 2 huizen (en niet *huiz)

Spelling - inleiding 4 spellingprincipes: 3. analogie: woorden op dezelfde manier gevormd = op dezelfde manier geschreven - hij baadt, want hij loopt

Spelling - inleiding 4 spellingprincipes: 4. etymologie: herkomst woorden blijft zichtbaar in spelling - rouw/rauw - laat ontwikkeling van taal zien

Spelling - inleiding Spelling dus abstract: - klankzuivere woorden volgen principe 1: beschaafde uitspraak - maar principe 2, 3 en 4 (gelijkvormigheid, analogie, etymologie) zijn abstracte vormen Beginnende speller: fonetisch spellen. Gevorderde speller: informatie over woorden nodig.

Spellingstrategieën Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is, is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel.

Spellingstrategieën Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre… - Waarom kun je dit lezen? Hele woordbeeld, dus directe leesstrategie (niet meer decoderen).

Spellingstrategieën Spellingstrategieën: direct vs. indirect direct: - geautomatiseerd - eindpunt van een leerproces (in principe voor elk woord) - maar: werkwoordsvormen horen hier niet bij!

Indirecte spellingstrategieën 1. fonologische/auditieve strategie: klankzuivere woorden - eerst woord in klanken en dan letter aan klank koppelen - dan clusters: -aai, sch-, -isch

Indirecte spellingstrategieën 2. visuele/woordbeeldstrategie: geheugen - door etymologie van onze taal homofonen: woorden die hetzelfde klinken maar andere spelling hebben (rouw/rauw) - leenwoorden ook niet te beredeneren (prostitué/dictee, kwestie/quarantaine) - mentaal lexicon bevat ook: uitspraak, betekenis, context, gebruikswaarde e.d.

Indirecte spellingstrategieën 3. Regelstrategie - bv. 1 raam, 2 ramen (klinker wordt enkel) - bv. 1 bom, 2 bommen (medeklinker wordt dubbel) - bv. werkwoorden: elke keer opnieuw bepaald bepaalt de plek van het woord de regel en dus de goede vorm

Indirecte spellingstrategieën 3. Regelstrategie - regels leren = abstract, want veronderstelt inzicht - voor spelling ook veel verschillende regels - goed nadenken over didactiek: zie tips in artikel

Indirecte spellingstrategieën 4. analogiestrategie: vergelijken - 'dorpsstraat' vanwege 'dorpsplein' - lastig: zelf uitmaken of een woord hoort bij een bepaald voorbeeldwoord

Indirecte spellingstrategieën 5. hulpstrategie - geheugensteuntje: kofschip, ezelsbruggetje ('onmiddellijk') - opzoeken: woordenboek, Groene Boekje, e.d.

Spellingsstrategieën Werkwoorden: homofone vormen lastig meest frequente vorm voorkeur niet problematisch voor begrijpelijkheid tekst, wel maatschappelijk label

Vuistregels onderwijs Juist spellen maar voor klein deel kwestie van inzicht + redeneren, vooral automatiseren + geheugenkennis. Dus: gebruik regels die alleen maar duidelijk zijn (en gebruik meer analogieregels, 'kapstokwoorden').

Vuistregels onderwijs Differentiëren: wat heeft een leerling nodig? 'Wat voor een klas als geheel een probleem is, moet dus klassikaal behandeld worden.' Digitaal laten werken (bv. Socrative of via methode) geeft mogelijkheden om leerlingen in eigen tempo te laten werken, jij ziet (later) de knelpunten en kunt die klassikaal behandelen. Zelf laten nakijken.

Vuistregels onderwijs Hulpmiddelen gebruiken: waarom wil je dat leerlingen goed kunnen schrijven? Als ze vroeg oefenen met hulpmiddelen, dan drempel lager om zelf te gebruiken. Kritisch zijn op bv. spellingcontrole van Word: homofonen, samenstellingen e.d. niet goed.

Vuistregels onderwijs Spelling = competentie: product van weten, kunnen en willen. 'Spellinggeweten'. (taalbeschouwing) Spelling integreren in schrijven: wanneer schrijf je nou losse woordjes? Geen losse letters laten invullen.

Werkwoordspelling Scriptie Munting: noemt 2 spellingprincipes, er zijn er 4. Maar bij werkwoorden lastig: 'schrijven wat je hoort' werkt niet. Leerlingen geneigd om hoogfrequente vormen te gebruiken: regels toepassen.

Werkwoordspelling Regels steeds toepassen tijdens het schrijven: belasting werkgeheugen. Algoritmekaart manier om denkstappen uit werkgeheugen te halen.

Wat gaan we vandaag doen? 1. Opdracht referentiekader taal 2. Opdracht artikelen spellingssystematiek 3. Hoofdlijnen spellingssystematiek

Doelen 1. Je weet globaal de verdeling van de onderdelen van spelling in het referentiekader. 2. Je weet wat klankzuivere en klankambigue woorden zijn. 3. Je weet wat allofonen, homofonen, homografen en morfemen zijn.

Doelen 4. Je weet welke vier principes de basis vormen van de Nederlandse spelling. 5. Je weet waarin beginnende en gevorderde spellers verschillen v.w.b. spellingprincipes. 6. Je weet waarom homofone werkwoordsvormen zo vaak verkeerd geschreven worden en wat een hulpmiddel hiertegen kan zijn.

Volgende week dyslexie in het vo en mbo - prevalentie van dyslexie op het vo - gevolgen voor het leren op het vo - signalering en doorverwijzing op het vo - oorzaken late signalering op het mbo (3 soorten studenten met leesproblemen/dyslexie) - prevalentie van dyslexie op het mbo - verschil tussen maatwerk, compenserende en dispenserende faciliteiten - drieslag taal - screening op het mbo   materiaal lezen op Wikiwijs week 7: Dyslexieprotocol vo en Dyslexieprotocol mbo bijbehorende opdrachten maken (let op: omvangrijke documenten, goed kijken welke delen je moet gebruiken)