Euthanasie en Palliatieve sedatie R. Bons Specialist ouderengeneeskunde

Inhoud Medisch handelen rondom het levenseinde Euthanasie Palliatieve sedatie Ethische vragen

Medisch handelen rondom het levenseinde Staken of niet starten van kunstmatige voeding Afzien van behandeling Staken van behandeling Reanimatie Pijn en symptoombestrijding Palliatieve sedatie

Euthanasie Aan iemands leven een einde maken als diegene ernstig ziek is en dat ook blijft. Er is sprake van euthanasie als dit wordt uigevoerd door een arts dan wel tot stand komt middels door de arts voorgeschreven medicamenten.

Wetgeving Euthanasie wet 2002 Wetboek v Strafrecht art293 1 en294 1

Aantallen 2006 zijn er 1900 gevallen gemeld 2009 zijn dit er 2500 Tussen 2003 en 2009 zijn er 22 euthanasie meldingen bij dementerende geregistreerd

Fasering proces Signaleringsfase Besluitvormingsfase Voorbereidingsfase Uitvoeringsfase Evaluatiefase

Signaalfase Verzoek toelichten Geen andere vragen een rol spelen Oplossingen zoeken voor andere vragen Uitleg geven over de procedure Liefst een schriftelijke verklaring Verslaglegging !!!!!

Besluitvormingsfase (zorgvuldigheidseisen) Vrijwillig en weloverwogen Uitzichtloos en ondragelijk lijden Voorlichting m.b.t. situatie Geen andere oplossing Onafhankelijk arts moet worden betrokken Levensbeëindiging moet goed worden uitgevoerd

Voorbereidingsfase Voldoende tijd Afspraken maken met naasten Maak een balans op Begeleiding van naasten

Uitvoeringsfase Alleen arts mag uitvoeren Moet medisch zorgvuldig gebeuren Arts regelt medicijnen Arts blijft aanwezig tot na overlijden Arts meldt overlijden bij gemeentelijke lijkschouwer

Evaluatiefase Hoe is de laatste levensfase verlopen Hoe zijn beslissingen tot stand gekomen Hoe verliep de communicatie Is verslaglegging goed gebeurd Omgang emoties naasten en patiënt Hoe zijn we omgegaan met de eigen emoties

Belang betrokkene Kwaliteit van leven Relationele Financiële Angst Ontluistering

Dementie euthanasie onmogelijk?? Wordt wel gedacht door meeste artsen Gaat om lijden niet om de ziekte Overtuigd van lijden en geen alternatief kunnen bieden Kan alleen als patiënt dit zelf verzoekt Extra zorgvuldigheid (consult psychiater) Nooit door derden!!!!!! Waarde van euthanasie verklaring is beperkt

Principes van een goede dood Weten hoe en wanneer Kunnen controleren wat er gebeurd Waardigheid en privacy Controle over pijn en symptomen Kunnen kiezen waar Emotionele en spirituele steun Bepalen wie er aanwezig zijn Tijd hebben om afscheid te nemen Kunnen gaan als het tijd is

Interviews terminale patiënten Pijnlijk Langdurig Afhankelijk Lijden Last voor anderen Kortademigheid In onvrede met God In de slaap Snel Pijnloos Zonder lijden Vredig Zonder het te weten

Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg is de continue actieve en integrale zorg voor patiënten en hun naasten door een team van hulpverleners op het moment dat medisch gezien geen genezing kan worden verwacht. Centraal staat het verminderen van het lijden en verbetering van de kwaliteit van leven.

Wat is ook palliatieve zorg “Palliatieve zorg,dat is alles wat nog dient te worden gedaan als men denkt dat er niets meer kan worden gedaan” C.Saunders

Palliatieve peilers Respecteert het leven en ziet de dood als normaal proces Verlicht symptomen Heeft niet de opzet de dood te bespoedigen of uitstellen Integreert lichamelijke sociale psychologische en spirituele aspecten Helpt bij het zo lang mogelijk actief blijven Ondersteunt familie en naasten Vergt teamzorg Is te combineren met andere therapieën

Palliatieve sedatie Definitie KNMG :” het opzettelijk verlagen van het bewustzijn in de laatste levensfase” Indicatie 1 of meer niet behandelbare symptomen Voorkomen: Nederland 4-10% alle sterfgevallen 2006 15-60% op unit voor PZ wereldwijd

Wat voelen wij bij sedatie Het niet anders te stillen lijden Het onvermijdelijke De kwetsbaarheid Het soms wel lang moeten duren De twijfel is het lijden nu echt onder controle De onmacht boosheid Waarom De rust de andere stilte de overgang

Toelichting definitie Verlaagt bewustzijn Opzettelijk handelen Laatste levensfase Onderscheid euthanasie

Niet de mate van bewustzijn maar de symptoomcontrole bepaalt de dosering Comfort van het sterven Vormen 1.acuut 2. kortdurend intermitterend 3. continue sedatie Geen kunstmatig vocht bij continue sedatie

Indicaties 1 of meer onbehandelbare symptomen Onaanvaardbare belasting van behandeling Overlijden op redelijk korte termijn verwacht

Besluitvormingsproces Aanleiding Indicatiestelling Overleg met patiënt of vertegenwoordigers

Ethisch vragen Langzame euthanasie Alternatief voor euthanasie Vocht en voeding Sedatie voor existentiële problemen Sedatie op verzoek patiënt zonder onbehandelbaar symptoom

Verschillen palliatieve sedatie en euthanasie Behandeling refractaire sympt Niet altijd overleg patiënt mogelijk Midazolam e.a. Geen verkorting leven subcutaan toedienen Euthanasie Doel is overlijden Alleen op uitdrukkelijk verzoek patiënt Barbituraten en spierverslappers Beëindiging leven Intraveneus of oraal toedienen

Conclusies Geen echt grijs gebied tussen euthanasie en sedatie Euthanasie en palliatieve sedatie even zware beslissing

Vragen / Discussie