Valkuilen

VALKUILEN 1. Zuiver redeneren 2. Redeneerfouten 3. Manipuleren met cijfers 4. Hoax

1. ZUIVER REDENEREN 1. Alle mensen zijn sterfelijk. 2. Socrates is een mens. 3. Dus: Socrates is sterfelijk. Dit is een klassiek voorbeeld van een zuivere redenering.

1. ZUIVER REDENEREN Zuivere redeneringen komen in de praktijk niet zoveel voor. In teksten vinden we meestal redeneringen van een ander type. Hierbij is het niet altijd even eenvoudig om de beweringen en argumenten te herkennen en te zien van waar de conclusie komt. Om dergelijke teksten te beoordelen op hun kwaliteit gebruik je het best de hulpvragen ‘waarom?’, ‘wat?’, ‘wie?’, ‘wanneer?’, ‘waar?’. http://mediatheekinformatievaardig.weebly.com/5-hulpvragen.html Een zuivere of logische redenering volgt de wetten van de logica: 1. Stelling 2. Waarneming 3. Conclusie http://mediatheekinformatievaardig.weebly.com/kritisch-denken.html

2. REDENEERFOUTEN Om de lezer te overtuigen, worden er vaak bewust of onbewust ongeldige argumenten gebruikt of redeneerfouten gemaakt. Let op dat je zelf geen drogredenen gebruikt in je betoog!

REDENEERFOUTEN Stelling omdraaien Op de man spelen Oorzaak en gevolg omwisselen REDENEERFOUTEN Cirkelredenering Valse vergelijking Wisselende betekenissen Generalisering Onterecht beroep op autoriteit

DE STELLING OMDRAAIEN Voorbeeld: Studenten die geslaagd zijn, hebben veel gestudeerd. Arne studeert veel. Arne zal dus slagen Definitie: je conclusie wordt niet bewezen door je stelling of waarneming De stelling werd omgedraaid: wie veel studeert, zal slagen Overzicht redeneerfouten

OP DE EMOTIES SPELEN Voorbeeld: Jij bent bijzonder slecht geplaatst om erover te oordelen hoe studenten met uitstelgedrag geholpen kunnen worden. Jij dient immers zelf nooit je taken tijdig in. Definitie: persoonlijke aanval om de geloofwaardigheid van de tegenstander in vraag te stellen Overzicht redeneerfouten

CIRKELREDENERING Voorbeeld: Q: Waarom blijven de kerncentrales langer open? A: Omdat er te weinig werd geïnvesteerd in alternatieve energie. Q: Waarom werd er te weinig geïnvesteerd in alternatieve energie? A: Omdat de kerncentrales nog energie kunnen produceren. Definitie: “Het is zo omdat het zo is“, de bewijsgrond wordt ten onrechte als bewezen aangenomen. Overzicht redeneerfouten

WISSELENDE BETEKENISSEN Voorbeeld: Ik pas in mijn pyjama. Mijn pyjama past in mijn koffer. Ik pas in mijn koffer. Definitie: wisselende betekenis van het begrip ‘Passen in’ heeft hier twee verschillende betekenissen Overzicht redeneerfouten

VALSE VERGELIJKING Voorbeeld: Het is belachelijk dat er zo’n streng anti-drugsbeleid is. Alcohol kan je wel overal krijgen. Definitie: appels met peren vergelijken. Je vergelijkt twee zaken die niets met elkaar te maken hebben. Overzicht redeneerfouten

GENERALISERING Voorbeeld: In Keulen werden vrouwen lastig gevallen door mannen van vermoedelijk Arabische afkomst. Zie je nu wel dat al die moslims geen respect hebben voor vrouwen. Definitie: informatie die betrekking heeft op een klein aantal gevallen, veralgemenen. Overzicht redeneerfouten

OORZAAK EN GEVOLG OMWISSELEN Voorbeeld: Kinderen gedragen zich steeds gewelddadiger. Dat komt door al die agressieve computerspelen. Definitie: je probeert een verband te leggen waar er geen is. Het is niet bewezen dat het spelen van agressieve computerspelen leidt tot gewelddadig gedrag. Overzicht redeneerfouten

ONTERECHT BEROEP OP AUTORITEIT Voorbeeld: een gezonde levenswijze en gezonde voeding zijn de beste wapens tegen kanker. Dat vindt immers ook Barack Obama. Definitie: een beroep doen op de autoriteit van iemand die geen expertise heeft op dat terrein Barack Obama is geen autoriteit op het gebied van kankerpreventie of -bestrijding. Overzicht redeneerfouten

3. MANIPULEREN MET CIJFERS In de media wordt vaak gegoocheld met cijfers. In de ene krant staat dat de werkloosheid daalt met 2,5% maar in de andere dat de jongerenwerkloosheid en langdurige werkloosheid zijn gestegen met 4,4%. Het hangt er dus van af hoe je het bekijkt en interpreteert. Belangrijk is om het hele plaatje te bekijken en de cijfers in de juiste context te zien. Werkloosheid bij allochtonen blijft stijgen, De Standaard, 2 augustus 2016

GRAFIEKEN Ook grafieken worden veel gebruikt in de media omdat ze in één beeld veel informatie vatten. Maar ook grafieken kunnen verwarrend zijn: Teveel informatie waardoor niet meer duidelijk is wat de belangrijkste informatie is Geen x/y-as zodat verhouding niet klopt Verouderde informatie of geen tijdsindicatie Percentages vergeten … Handtassendiefstal stijgt met 300% volgens de grafiek maar eigenlijk zijn dat maar 3 feiten. Door het ontbreken van een x/y-as is het moeilijk de cijfers te vergelijken. Meer criminaliteit tijdens voorbije zomer in Mechelen, De Standaard, 14 januari 2016

VOORBEELDEN CIJFERS BREXIT DIESELGATE IVAGO DE MORGEN

BREXIT De politici in Engeland die uit de EU wilden stappen, beloofden om 350 miljoen pond te spenderen aan gezondheidszorg. Een dag na hun overwinning moesten ze al toegeven dat ze dit niet kunnen waarmaken. http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/brexit-350-million-a-week-extra-for-the-nhs-only-an-aspiration-says-vote-leave-campaigner-chris-a7105246.html Voorbeelden cijfers

DIESELGATE In 2015 kwam aan het licht dat autobouwers zoals Volkswagen gesjoemeld hadden met de emissiewaarden van hun dieselauto’s. De resultaten waren vervalst en leken zo veel beter dan ze echt waren. http://www.knack.be/nieuws/auto/dieselgate-bij-volkswagen/groupement-normal-613529.html Voorbeelden cijfers

IVAGO In het magazine van Ivago (juni 2016) lijkt het volgens de grafiek alsof het restafval sinds 2012 gehalveerd is. Als je echter de y-as bekijkt, zie je dat die afgeknipt is bij 130 kg. Het restafval is dus wel gedaald sinds 2012 maar niet zo drastisch als de grafiek suggereert. Voorbeelden cijfers

DE MORGEN In dit voorbeeld uit De Morgen (6 januari 2014) is de rode cirkel meer dan 3 keer groter dan de blauwe terwijl dit volgens de cijfers maar 1,84 keer is. Hierdoor lijkt het verschil veel groter dan het in werkelijkheid is. http://www.maartenlambrechts.be/de-morgen-goochelt-met-ballen/ Voorbeelden cijfers

4. HOAX/BROODJE AAP VERHALEN Een hoax is een bericht dat zich voordoet als waar maar dat eigenlijk geheel of gedeeltelijk fout is. Soms gaat het slechts om een grap, maar er kunnen ook ernstige gevolgen aan verbonden zijn. Zo kan het gebruikt worden om informatie te verzamelen of om je op te lichten. https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/hoaxes

VOORBEELDEN HOAX Nessie Ikea Facebook What’s app

NESSIE Een van de bekendste voorbeelden van een hoax is het monster van Loch Ness. In 1934 verscheen deze bekende foto. Hoewel de makers al snel toegaven dat de foto niet echt is, zijn er tot op de dag van vandaag mensen die erin geloven. Voorbeelden hoax

IKEA Voorbeelden hoax

FACEBOOK Een klassieker: Facebook zou je gegevens niet bewaren als je dit bericht deelt. Dit is niet waar! https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/hoaxes/hoaxpostmetverklaringvanprivacyopfacebook Voorbeelden hoax

WHAT’S APP Hier krijg je de waarschuwing dat "WhatsApp verlopen is" en dat een "update" nodig is via een link. Het gaat hier om een poging tot oplichting: de link verwijst niet naar de officiële website van WhatsApp zelf, maar wel naar een nepsite die lijkt op WhatsApp in naam en layout. https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/fraude Voorbeelden hoax