Hoor/werkcollege week 5: straffen Criminologie Minor WIGK Hoor/werkcollege week 5: straffen

Overzicht College: Penologie: een introductie Geschiedenis van de straf in Nederland + actuele ontwikkelingen Gevolgen van detentie op daders Toepassing

Lesdoelen Centrale doelstelling   De student kan met behulp van penologische theorieën en inzichten analyses maken omtrent straffen en daarover zelf een onderbouwde mening vormen. Subdoelen Student is in staat het Nederlandse strafklimaat te plaatsen in een historische context en kan zo beter betekenis verlenen aan de huidige strafrechtelijke mogelijkheden en ontwikkelingen in Nederland. Student demonstreert aan de hand van voorbeelden dat hij de verschillende strafdoelen uit de penologie een plaats kan geven in de huidige praktijk. De student reflecteert op zijn (voor)oordelen ten aanzien van straf en kan aan de hand van penologische inzichten hier argumenten bij bedenken en toepassen op casuïstiek. Student gebruikt de verschillende straftheorieën om effectieve strafmodaliteiten te bedenken voor verschillende praktijksituaties.

Code rood: de doodstraf Uit onderzoek blijkt dat 32% van Nederland vóór invoer van doodstraf is… Wat vind jij? Wat is het doel van deze straf? Code rood: doodstraf

Penologie: een introductie Penologie: afgeleid van het Latijnse woord poena (straf) en het oud Griekse woord Poinè (schadevergoeding/zoengeld) Penologie is deelgebied van de criminologie dat empirisch onderzoek doet naar de aan burgers opgelegde straffen (door de strafrechter + OM) wegens het plegen van strafbare feiten. Echter ook aandacht voor reacties op gedrag dat niet strafbaar gesteld is: 12- problematiek Welk doel heeft strafrecht volgens jou?

Strafdoelen Absolute theorieën: vergelding (straf is het doel) Oog om oog, tand om tand (verleden) Herstel van rechtsorde Leedtoevoeging ter vereffening Wat vind je van deze benadering?

Strafdoelen 2 Relatieve theorieën: generale en speciale preventie Doel: straf is middel Generale preventie: afschrikken van anderen Speciale preventie: recidive voorkomen bij daders Onschadelijkmaking Afschrikking individuele dader Resocialisatie Herstel Stelling: strafrecht draait om de dader, het slachtoffer hoort daarbuiten te blijven. In Nederland: verenigingstheorieën Combinatie van strafdoelen: maatschappij krijgt genoegdoening en wordt beschermd, de dader wordt onschadelijk gemaakt.

Code rood: doodstraf

Middeleeuwen (500 – 1500) Stammensamenleving  steden (Rond 1200 na Chr.) Christendom in plaats van Germaanse goden: God is centrum van alles en staat centraal in het wereldbeeld Straf wordt publieke aangelegenheid = bescherming v/d stad Straffen waren wreed en gericht op wraak.

Late Middeleeuwen Aan het einde van de Middeleeuwen krijgt straf een andere functie: wraak maakt plaats voor criminaliteitsbestrijding. Straffen dienden afschrikwekkend te zijn: doodstraf en lijfstraf = generale preventie! Bij lijfstraffen: spiegelen aan de misdaad Ook statusverschillen t.a.v. straf: mensen nog ongelijk

17e en 18e eeuw: Verlichting en revolutie Onder invloed van de Verlichting en de Franse revolutie vindt er een breuk plaats met het verleden: De mens is rationeel en heeft een vrije wil (niet God, maar de mens staat centraal) Alle mensen zijn gelijk Beccaria: Straffen waren onnodig wreed en daarom: Wel vergelding, maar gematigd straffen en niet strenger dan nodig is (proportioneel) Zekerheid van straf is belangrijker (pakkans vergroten) bij voorkómen criminaliteit

Gevolgen verlichting voor straffen in Nederland: 19e eeuw Ideeën van Beccaria belangrijke invloed op Nederlandse straf in de 19e eeuw: Humanisering van de straf: geen dood- en lijfstraf meer Daad was uitgangspunt: gelijke straffen voor iedereen Generale preventie werd belangrijk Maar in 19e eeuw waren gevangenissen alles behalve humaan  eenzame opsluiting. Nieuwe gevangenismodel vanuit de VS geïmporteerd in 1851: Pennsylvania model: eenzame opsluiting + panopticon

Straffen in Nederland: 20e eeuw Aan het eind van de 19e eeuw werd langzaam duidelijk dat de starre, gelijke straffen en de tucht door isolement gedachte niet werkten. Aandacht meer verlegd naar speciale preventie Gevangenen verbeterden niet, werden soms gek Niet iedere misdadiger is hetzelfde: psychopatenwetgeving Na WO II een echte doorbraak: Eenzame opsluiting werd verlaten Differentiatie in strafregimes Resocialisatie kerndoel van de straf Maakbaarheid van de samenleving

Straffen in Nederland: eind 20e, begin 21e eeuw Verharding strafklimaat vanaf de jaren ‘70: Criminaliteit stijgt en overheid start met specifieke veiligheidsprogramma’s. Repressie wordt dan belangrijker dan preventie. Vergelding en beveiliging van de samenleving als strafdoel komen op voorgrond. Leidt tot grote toename van gevangeniscellen: Nederland enige Westerse land dat vanaf jaren ‘70 tot halverwege jaren ‘90 van de 20e eeuw een vergelijkbare groei kende in de gevangenispopulatie als de VS T.o.v. 1995 is de gevangenispopulatie in 2003 met 37% gestegen. Na Engeland en Wales is dit het hoogste % van Europa Ontwikkeling tot +/- 2005: Sinds 1996 verdubbeling van cellen voor jeugdigen, verzesvoudiging van cellen voor vreemdelingen

Strafklimaat vandaag…?

Soorten straffen

Maatregelen TBS PIJ ISD Plaatsing in psychiatrisch ziekenhuis Onttrekking aan het verkeer Betalen aan de staat Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel Schadevergoeding Doel: herstellen van de oude toestand of beveiliging van de maatschappij.

Jeugd Kinderen onder 12 kunnen niet vervolgd worden Jeugdstrafrecht (12 – 18) Draait om (her)opvoeding en is gericht op terugkeer HALT

Laatste 10 jaar…. Laatste jaren is er cellenoverschot. Dit is onder meer gekomen door: vervroegde vrijlating, meer op 1 cel, versobering regime, scheiding civiel (OTS) en strafrechtelijk (detentie, PIJ) bij jeugd  Maar ook door zoektocht naar alternatieven, bijv: Taakstraf: verdubbeling van werk en leerstraffen, maar effectiviteit? Voorwaardelijke veroordelingen Geldboete Elektronisch Toezicht Thuisdetentie

Toekomst?  Criminaliteit daalt, maar toch weer repressieve beweging:

Effectiviteit van straffen: heeft het allemaal wel zin? Absolute theorie: vergelding en leedtoevoeging? Relatieve theorie: Generale preventie: afschrikking? Speciale preventie: Incapacitatie (vastzetten), onschadelijkmaking? Resocialisatie? Effecten op recidive? Volkert van der Graaf (5.20 – 13.42)

Gevolgen van detentie Prisonisatie of institutionalisering: Afhankelijkheid van het gevangenisregime Ongezond wantrouwen jegens mensen Moeilijk uiten van emoties en sociale contacten onderhouden Lage eigendunk, weinig zelfvertrouwen Post traumatische stress a.g.v. Trauma’s in gevangenis

Opdracht Welke straf leg jij deze daders op? Lees het document, vorm een oordeel en bespreek in tweetallen jullie straf. Bespreking volgt erna klassikaal.

Het kan ook anders: Bastoy Noorwegen Holland Doc: Bastoy

Conclusie Door de eeuwen heen zijn straffen in Nederland steeds humaner geworden. Echter wel golfbewegingen te zien over de tijd  nu wat meer repressief Vraagtekens zetten bij de effectiviteit van straffen in het Nederlandse strafrecht. Evaluatie: hoe kijk je nu tegen straffen aan?

Volgende week: Preventie