VERRUIMING GEMEENTELIJK BELASTINGGEBIED ?! Pijler Financiën PMG, 12 april 2017 Robbert Verkuijlen, coördinator Gemeentefinanciën en Belastingen VNG

VNG-ledenvergadering: “ Het gemeentelijk belastinggebied wordt uitgebreid door een keuze te maken uit de beschikbare alternatieven.Tegelijkertijd wordt een aantal ‘kleinere’ belastingen opgeheven. De totale belastingdruk stijgt niet door een navenante verlaging van de rijksbelastingen.” Ledenvergadering 2012, allerlei bijeenkomsten en rapporten

Aandelen overheidslagen in uitgaven (Bron: https://vng Van alle overheidsbestedingen komt meer dan een kwart voor rekening van gemeenten.

Slechts een klein deel van de belasting- en premieopbrengst gaat naar gemeenten (Bron: rapport Adviescommissie Financiële ruimte voor gemeenten) Niet naar 26%; Beleidsvrijheid<> omvang

Vier sporen: Meer ruimte voor belastingen op lokaal niveau Meer ruimte voor investeringen. Meer ruimte binnen de financiële verhoudingen. Meer ruimte door het verleggen van geldstromen. Hierna: voornamelijk belastingen, zie evt. sheet 18 t/m 20 voor andere sporen

SCHUIF VAN RIJKSBELASTINGEN NAAR GEMEENTELIJKE BELASTINGEN Band tussen bepalen en betalen (democratie) Sturingsmogelijkheden eigen beleid Opvang verdeelongelijkheden Nu: belastinginstrument onmogelijk: 1% bijsturing in begroting is 10% bijsturen in belastingen (hefboom) (Meer werkgelegenheid) Van Den Haag naar burger; band tussen bepalen en betalen; van zakgeld naar (bij)baan

Actuele Aanleiding 2015 Rinnooy Kan: VNG formuleert ijkpunten 2015 belastingherziening 2016 bouwstenen kabinetsbrief 20160624 2016 verkiezingsprogramma’s - 2017 Kabinetsformatie Invoering in 2019    3. Stap drie zou kunnen zijn de concrete invulling/implicaties: - hoeveel meer lokale belastingen nodig? Wat is substantieel? - betekent verruimen ook dat je moet vereenvoudigen? - is koppeling tarieven aanvaardbaar - als het gemeentefonds navenant krimpt, hoe vang je dat gat goed op?

Ijkpunten VNG Een groter belastinggebied is geen doel op zich, maar dient om de band tussen bepalen, betalen en verantwoorden te versterken.  Het moet gaan om een substantiële uitbreiding.      De horizontale, democratische verantwoording waarborgt verantwoorde heffing. Limitering van de opbrengsten via rijksregelgeving past daar niet bij.  Geen verhoging van de lastendruk. Uitbreiding van de gemeentelijke belastingen is onlosmakelijk verbonden met een navenante verlaging van de rijksbelastingen (mogelijk gemaakt door een verkleining van het gemeentefonds).  Voor de belastingbetaler is de herziening zo veel mogelijk inkomensneutraal. Koopkrachteffecten moeten worden geneutraliseerd. Dit vereist maatregelen van het Rijk. Voor de belastingbetaler moet zichtbaar zijn dat er sprake is van een verschuiving en geen verhoging. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van Rijk en gemeenten.  Vereenvoudiging door afschaffen kleinere heffingen is mogelijk voor zover er sprake is van aanvaardbare financiële gevolgen op gemeentelijk niveau.  IJKPUNTEN RIJK: KOOPKRACHTNEUTRAAL INKOMENSVERDELING INTACT GEEN INKOMENSPOLITIEK TOTALE LASTENDRUK GELIJK GEEN EENZIJDIGE AFWENTELING GOED UITVOERBAAR

Waar hebben we het over Kabinet én Rinnooy Kan Substantiële verschuiving - €4 miljard- door: Verlaging belastinginkomsten Rijk op arbeid; Corresponderende verlaging Gemeentefonds Invoeren ingezetenenbelasting (Her)invoeren bewonersOZB Andere instrumenten? (Breed, makkelijk uitvoerbaar, zichtbaar) 2.Vervolgens de vraag: hoe? Wat is daarvoor nodig? Dan krijg je vragen/stellingen over - 2a. vereist dat "zichtbaarheid"? Het "de blauwe enveloppe duidelijk in beeld" mechanisme. Taxation in your face. - 2b. vereist dat "transparantie"? Burgers meer inzicht geven in de bestedingen - 2c. Vereist dat "inspraak"? Meer zeggenschap over hoe lusten en lasten worden verdeeld - 2d. Vereist dat "verevening"? Zijn lokale verschillen die hierdoor kunnen ontstaan aanvaardbaar

Waar hebben we het over 2 Vereenvoudiging door afschaffen kleinere heffingen: reclamebelasting, hondenbelasting, forensenbelasting (apart punt: precario leidingen) Kabinet: koppeling tarieven verschillende heffingen Bekostiging handhaving HONDENBELASTING, FORENSENBELASTING, VERMAKELIJKHEDEN, PRECARIO ONDERGRONDS, RECLAMEBELASTING Niet alleen: meer, meer, meer (argumentatie niet overal overtuigend)

Kunnen we hier mee uit de voeten? burger; gemeenten; vrijheid HONDENBELASTING, FORENSENBELASTING, VERMAKELIJKHEDEN, PRECARIO ONDERGRONDS, RECLAMEBELASTING

Thema 1 burger Impact voor individuele burgers CPB: ingezetenenheffing koopkrachtneutraal (verhoging algemene heffingskorting)<0,1% OZB: kleine effecten (verlaging eerste 2 schijven inkomstenbelasting)<0,3% Van onzichtbaar naar zichtbaar Kunnen we hier mee uit de voeten? Burger, gemeenten, vrijheid

Thema 1 Aantal huishoudens 7,7 miljoen Aantal 18+ 13 miljoen Woningwaarde 1.569.786 mln ingezetenenbelasting € 2 miljard = € 260 per huishouden of € 154 per inwoner 18+ ozb € 2 miljard = 0,063% * (gemiddelde woz-waarde van) €219.000 = € 276 per woning Voor arme bejaarde eigenaren in een duur huis. Het gaat hier om in het algemeen vaak om woningen met een overwaarde. Oplossing – die nu ook al bij rijksbelastingen wordt gekozen: mogelijkheid geven om bedrag niet direct te innen, maar pas wanneer het vermogen vrijkomt (bij verkoop of overlijden) Voor arme bejaarde huurders van een duur huis (populair geworden volkswijken): voor degenen die alleen AOW krijgen is kwijtschelding vaak mogelijk.

Thema 2 Uitname uit Gemeentefonds Nu: algemene uitkering = ca. 16 miljard Straks: algemene uitkering = ca. 12 miljard Hoe vul je die uitname in? Per gemeente 25% van algemene uitkering Gerichte uitname gekoppeld aan nieuwe belastingcapaciteit Gerichte uitname gekoppeld aan bepaalde taken (beleidsvrijheid) Kunnen we hier mee uit de voeten? Burger, gemeenten, vrijheid

FINANCIËLE FLEXIBILITEIT Geluisterd: vertaald in ijkpunten; RFV, studiegroep begrotingsruimte Een uitbreiding van het lokale belastinggebied met 4 miljard betekent bezien vanuit de gemeentelijke belastingen nagenoeg een verdubbeling. (de voornaamste heffing de ozb, brengt nu 3,9 miljard op). De uitruil tussen uitbreiding van het lokale belastinggebied en een kleiner gemeentefonds is vanwege de grote hoeveelheid medebewindstaken niet onbeperkt mogelijk. Er moet ook op landelijk niveau een relatie blijven bestaan tussen betalen en bepalen. Als het Rijk in grote mate bepaalt (medebewind) dient zij ook voor adequate betaling te zorgen via gemeentefonds of doeluitkeringen.   Gemeentelijke belastingen dienen ter bekostiging taken waarover de gemeenten min of meer autonoom kunnen beslissen en mogen niet dienen voor de bekostiging van medebewindstaken. Om een indicatie te geven van de omvang van de autonome taken kunnen we kijken we naar de clusterindeling binnen de algemene uitkering. Heel schematisch(grote stappen snel thuis) kan gezegd worden dat bij de clusters cultuur en ontspanning, bestuur en algemene ondersteuning, infrastructuur en gebiedsontwikkeling veelal sprake is van autonome taken van gemeenten. Een totaal bedrag van € 9,5 miljard. Aannemende dat er in de overige clusters ook nog wel autonome taken zijn vertegenwoordigd en dat het belastinggebied ook een bufferfunctie dient te hebben voor het opvangen van tegenvallers zou er uitgaande van de filosofie van “betalen en bepalen in één hand” ruimte zijn voor een gemeentelijk belastinggebied van maximaal € 13 tot € 15 miljard.

Variant Impact voor individuele gemeenten Per gemeente 25% van algemene uitkering Gemeenten met hoge uitkering uit GF (per inwoner) leveren meeste in (en hebben misschien wel meeste nodig….) Gerichte uitname (1) Gekoppeld aan de nwe belastingcapaciteit per gemeente Bewoners OZB WOZ-waarde per gemeente / totale grondslag WOZ in NL (2) Ingezetenenheffing Uitname via maatstaf inwoners (€ 154,58) Gerichte uitname (2) Gekoppeld aan specifieke beleidsveld Bijv. cluster Cultuur en ontspanning

Thema 2 A Ingezetenenheffing Impact voor individuele gemeenten: Theoretisch per volwassene: verhoging heffingskorting = uitname uit gemeentefonds = heffing per inwoner= 154 euro Complicatie: kwijtschelding (+bijstand). A. Heffing gemiddeld naar 160 euro . Bij uitname gemeentefonds rekening houden met maatstaven lage inkomens, bijstandsontvangers, uitkeringsgerechtigden - B. Geen kwijtschelding (burger heeft meer geld) Een door het Rijk op te stellen lastenplaat per gemeente met daarin per gemeente de uitname uit het gemeentefonds en de hoogte van nieuwe heffingen door gemeente indien deze budgetneutraal worden ingevoerd; Een bijsluiter/brief van de ministers van Bzk en Financiën aan de inwoners waarin de schuif wordt uitgelegd; Extra financiële middelen om knelpunten in koopkracht op te lossen (bijvoorbeeld arme bejaarden in een duur huis) Synchroniseren van lastenverlaging rijksbelastingen en lastenverhoging door gemeenten door bijvoorbeeld de lastenverlaging pas in maart te laten ingaan (tegelijk met de gespreid te betalen nieuwe gemeentelijke heffingen)

Thema 2 B OZB Impact voor individuele gemeenten: Uitgangspunt: korting uitkering afhankelijk van waarde Sommetje: totale omvang schuif/ totale grondslag WOZ-waardes woningen in NL en WOZ-waarde individuele gemeente (negatieve verdeelmaatstaf belastingcapaciteit) Vormgeving: 100% verevening voor uitbreiding, rekening houden met kwijtschelding Vraag: het kan neutraal, maar willen we dat eigenlijk wel? Of schuif per cluster (bepaalde taak bekostig je voortaan zelf: a la afval?) Vraag: hoe om te gaan met kwijtschelding

Spreiding belastinginkomsten

Opbrengst belastingen 2016 € miljoen Aantal 2016 OZB alle 3.237 Parkeer 152 675 Toeristen 304 189 Precario Ca 250 195 Forensen 149 30 Roerende zaak 59 2

Opbrengst belastingen 2016 € miljoen Aantal gemeenten 2016 Reclamebelasting 124 20 Baatbelasting 60 1 Hondenbelasting 259 62 Afvalstoffen alle 1715 riool 1563

Thema 3 Opheffen kleinere heffingen Macro klein/micro groot Reclamebelasting (uitbreiding BIZ?) Forensenbelasting (samenvoegen met toeristenbelasting??) Hondenbelasting Afwentelen argument? Smeerolie:

Thema 4 Koppeling Geen absolute limiet Koppeling tarieven verschillende OZBen ingezetenenheffing Motief rijk: geen afwenteling op niet-inwoners (Je mag 2x zoveel OZB heffen, maar dit heeft ook gevolgen voor ingezetenenheffing) Vaste verhouding met bandbreedte (niet ingrijpen in huidige verhoudingen) Een eerste conclusie van de ledenbijeenkomsten moet dan ook zijn dat naast comfortmaatregelen voor het Rijk er ook comfortmaatregelen voor de gemeenten noodzakelijk zijn. In het vervolg gaan wij hier op in. Het gehele pakket dient een groter vertrouwen in de gemeenten uit te stralen, en meer verschillen tussen gemeenten mogelijk te maken. Louter het belastinggebied verhogen is niet wenselijk.

TOETSSTENEN KABINETSFORMATIE ? geen doel op zich, onderdeel versterking van de maatschappelijke democratie. tenminste € 4 miljard die in één keer wordt ingevoerd. Geen limitering van de jaarlijkse opbrengsten inkomensneutraal. (o.a. via smeerolie Rijk) Verschuiving, geen verhoging. (lokale Inzichtelijkheid en compensatie extra kwijtscheldingskosten

TOETSSTENEN KABINETSFORMATIE 2 ? Voor individuele gemeente bij invoering budgettair neutraal, Vereenvoudiging onder voorwaarde Staat niet op zichzelf, verband met: Ontwikkelagenda van de lokale democratie, Belastingherziening op landelijk niveau. Herziening gemeentefonds..