Frans literatuuronder-wijs in 4 VWO in vier lessen N.M. Kam: literatuur in 4 VWO, 2015 - 2016; verwerkt van Martijn Koek

Een raadsel… als ik wil veeg ik de smeerkaas van mijn bril om ….. te zien aan de horizon Lucebert

Een raadsel… als ik wil veeg ik de smeerkaas van mijn bril om ….. te zien aan de horizon Lucebert boterhammen oorlog alles helden honger zonlicht

Literatuuronderwijs in 4 VWO in vier lessen Les 1: kritisch denken met literatuurlezen Les 2: Frans literatuur: Frans Afrikaanse literatuur Les 3: Interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus Les 4: Diepgaande interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus

Plan van de les 1 Les 1: kritisch denken met literatuurlezen 1- waarom literatuur? 2- wat is literatuur? 3- Denkproces oefenen 4- Invullen van learner report

Hogere denkvaardigheid van leerlingen: - Klas: 4 en 5 vwo Vakonderdeel: Literatuur 2. Hoe gaan we het doen? 1. Wat is dat precies? Hogere denkvaardigheid van leerlingen: KRITISCH DENKEN - Wat houdt kritisch denken in? - Welke stappen moeten leerlingen zetten? - Wat is er lastig aan? -Welke activiteiten gaan we doen? -Welke instructiestrategie krijgen jullie? Hoe ga je alleen werken? Hoe gaan jullie samen werken? - Hoe ga ik jullie helpen?

Kritisch denken & literatuur. Soms moet het… Nederlands. Domein Literatuur, niveau 3F: De leerling kan kritisch reageren op maatschappelijke, psychologische en morele kwesties die in het werk worden aangesneden. De leerling kan een kritische tekstkeuze maken. De leerling leert kritisch/reflectief te lezen.

Examen vanaf 4de klas voorbereiden

Examen vanaf de 4de klas voorbereiden

Examen vanaf de 4de klas voorbereiden

Examen vanaf de 4de klas voorbereiden

Kritisch denken & literatuur. Altijd kan het… MVT. Domein E: Eindterm 7: De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met ten minste drie literaire werken. Eindterm 8 (alleen vwo): De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten.

Kritisch denken is: Heel belangrijk!

Kritisch denken is: Heel belangrijk! Creativiteit

Persoonlijke vrijheid Kritisch denken is: Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit

Persoonlijke vrijheid Kritisch denken is: Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Keuzes maken

Persoonlijke vrijheid Kritisch denken is: Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Democratie Keuzes maken

Mensenrechten Persoonlijke vrijheid Kritisch denken is: Democratie Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Democratie Keuzes maken Mensenrechten

Mensenrechten Persoonlijke vrijheid Kritisch denken is: […] education is not just about the passive assimilation of facts and cultural traditions, but about challenging the mind to become active, competent, and thoughtfully critical in a complex world. Martha Nussbaum Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Democratie Keuzes maken Mensenrechten

kritisch leren denken is dus… Heel belangrijk. Ja. & Heel moeilijk?

Maar: wat is kritisch denken dan eigenlijk? The essence of critical thinking is suspended judgment; and the essence of this suspense is inquiry to determine the nature of the problem before proceeding to attempts at its solution. Dewey, 1910

Maar: wat is kritisch denken dan eigenlijk? Purposeful, self-regulatory judgment Facione, 1990 Reasonable reflective thinking focused on deciding what to believe or do Ennis, 2005 Critical thinking is the use of those cognitive skills or strategies that increase the probability of a desirable outcome. Halpern, 2003

Kritisch denken als… DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken?

Kritisch denken als… PROCES Psychologische invalshoek Hoe denken we? Hoe ontwikkel je een denkvaardigheid? DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken?

Kritisch denken als… VISIE & BELEID PROCES Psychologische invalshoek Hoe denken we? Hoe ontwikkel je een denkvaardigheid? DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken? Ideaal VISIE & BELEID

Kritisch denken als… ONDERWIJS VISIE & BELEID PROCES Psychologische invalshoek Hoe denken we? Hoe ontwikkel je een denkvaardigheid? Strijd DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken? Ideaal VISIE & BELEID

Kritisch denken als…strijd? Tegen wat?

Voorbeeld: geef het 1st antwoord dat je direct binnen een paar seconden in je hoofd kwam Is Hanneke een goede leider? Ze is sterk en slim.

Voorbeeld: geef het 1st antwoord dat je direct binnen een paar seconden in je hoofd kwam Is Hanneke een goede leider? Ze is sterk en slim en lui en agressief.

Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 1 Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 1. We zijn geneigd onze beslissingen te baseren op de informatie die we wel hebben. Wat we niet weten laten we doorgaans buiten beschouwing.

Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 2 Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 2. Hoe meer de informatie die we hebben past binnen ons referentiekader (wat we in die bepaalde situatie verwachten), hoe sterker de neiging om die informatie voldoende te achten voor een beslissing.

Theoritical diagram of the process of socialisation Interiorisation of questions Result of questionning Individual Experiments, learnt ↓ Source: Kam, 2015

Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie.

Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie. Terwijl Dewey zei: De essentie van kritisch denken is het uitstellen van het oordeel

Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie. Terwijl Dewey zei: De essentie van kritisch denken is het uitstellen van het oordeel Deze tegenstelling maakt kritisch denken zo moeilijk.

Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie. Terwijl Dewey zei: De essentie van kritisch denken is het uitstellen van het oordeel Deze tegenstelling maakt kritisch denken zo moeilijk. Dus dat is waar we naar toe bewust moeten gaan.

Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8:223-241 Copyright © by Association for Psychological Science

Focus op ‘Learned knowledge’ Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Familiariseren Focus op ‘Learned knowledge’ The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8:223-241 Copyright © by Association for Psychological Science

Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Familiariseren Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren Focus op ‘What is not known or understood’ The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8:223-241 Copyright © by Association for Psychological Science

Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Familiariseren Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren Focus op ‘What is not known or understood’ The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8:223-241 Copyright © by Association for Psychological Science

Literatuur bevat veel van dit soort vreemde ‘stoplichten’ Beeldspraak, onbetrouwbaar perspectief, Immorele personages, open eindes…

Dus… Als we betekenis geven aan een literair verhaal, spreken we Kritische denkvaardigheden en een kritische houding aan

Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde? Welke niet? Beargumenteer je antwoord.

Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde? Welke niet? Beargumenteer je antwoord.

Een vriendin van je krijgt na de lessen over Hoofse Liefde een liefdesbrief met als aanhef ‘Aan mijn Isolde’ en onderstaand citaat. Wat is jouw advies?

WAT ZIJN DE VERSCHILLEN? Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde? Welke niet? Beargumenteer je antwoord. Een vriendin van je krijgt na de lessen over Hoofse Liefde een liefdesbrief met als aanhef ‘Aan mijn Isolde’ en onderstaand citaat. Wat is jouw advies?

MAAR: HOE LATEN WE DAT ZIEN IN DE PRAKTIJK? Wij gaan oefenen

MAAR: HOE LATEN WE DAT ZIEN IN DE PRAKTIJK? DE DIDACTIEK 1. Inleiding in denkproces → Stilstaan bij wat je niet begrijpt 2. Eerst zelf nadenken, dan delen in groepen 3. Klassikaal rapporteren

Stap 1: inleiden in denkproces: stilstaan bij wat je niet begrijpt

Het raadsel… als ik wil veeg ik de smeerkaas van mijn bril om ….. te zien aan de horizon Lucebert boterhammen oorlog alles helden honger zonlicht

Les 2: Frans literatuur: Frans Afrikaanse literatuur

Plan van de les Frans literatuur 19e en 20e eeuw Frans Afrikaanse literatuur Keuze van een Roman Invullen van Learner Reports

Frans literatuur 17, 18, 19e, 20e 21 eeuw Opdracht: . Alleen werken; je ziet een aantal boeken voor je: *Boeken classificeren: 17, 18, 19e, 20 en 21 eeuw *Een kenmerk van de literatuur van de 17, 18, 19e, 20 of 21 eeuw schrijven . Daarna in duo’s dan klassikaal

Sans la littérature Huiswerk → Denken en uitleggen, eigen manier « C'est proprement avoir les yeux fermés, sans tâcher jamais de les ouvrir, que de vivre sans philosopher » Gaston Bachelard Sans la littérature

Frans Afrikaanse literatuur *wat is Afrikaanse literatuur (Af.L) *wat is een kenmerk van de Af.L Opdracht: .Alleen: * 1 keuze uit 8 schrijvers maken *zijn bibliografie zoeken *vertellen waarom je de schrijver hebt gekozen *een roman de schrijver kiezen .Duo’s en klassikaal

Keuze van een Roman Léopold Sédar Senghor (Sénégal) Cheikh Anta Diop (Sénégal) Ahmadou Kourouma (Côte D’Ivoire) Cheikh Hamidou Kane (Sénégal) Mongo Beti (Cameroun) Amadou Hampâté Bâ (Mali) Calixthe Beyala (Cameroun) Alain Mabanckou (Congo Braz) **Invullen van Learner Reports

Les 3: Interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus De leerlingen kunnen lezersvragen stellen. De leerlingen krijgen oog voor de meerduidigheid en de openplekken in het verhaal door zelf vragen creëren en te ontwikkelen

Opdracht 1 Alleen het verhaal lezen → moeilijke woorden of zinnen noteren: 5m

Opdracht 1 Alleen het verhaal lezen → moeilijke woorden of zinnen noteren: 10 m Samen de woorden/zinnen doornemen: 5 m

Opdracht 2 Alleen het verhaal lezen → een samenvatting van 4 t/m 8 zinnen maken (in het NL): 10m

Opdracht 2 Alleen het verhaal lezen → een samenvatting van 4 t/m 8 zinnen maken (in het NL): 10m In duo’s overleggen: 3 m Klassikaal: 5m

Thema’s uit het verhaal Emoties en spanningen: de heldendaden van Saïda volgen filosofie en de thematiek van het werk: De levensmoraal van Saïda en haar conceptie van de liefde het wereldbeeld dat uit het verhaal naar voren komt: een wereldbeeld naar voren dat vergeleken kan worden met die van een puber uit Europa het literaire werk heeft een cultuur-historische context die interessant is om te bespreken en te onderzoeken: de cultuurhistorische context (Aardkundige waarden =landschapsvormen, bodems, ondergrond en processen; Archeologische waarden =overblijfselen (in het landschap) van menselijke activiteiten uit het verleden; Cultuurhistorische waarden = het samenspel van historische landschappen, historisch geografische elementen, monumentale gebouwen en archeologische vindplaatsen die ons iets vertellen over het verleden

Opdracht 3 Het stellen van een lezersvraag: Je kies een van de 4 thema’s Je lees het verhaal nog een keer en stel jezelf vragen die aan je gekozen thema zijn gerelateerd (min = 2 vragen en maxi = 4 vragen) 3. Je moet rechtvaardigen: waarom het thema hebt gekozen Voorwaarden van je vraag/vragen Voor lezersvragen, moet je zelf het antwoord op de vragen willen weten Het antwoord mag niet in het verhaal te vinden

Les 4: Diepgaande interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus Jullie kunnen het verhaal goed interpreteren. jullie kunnen het verhaal in context plaatsen. Jullie leren het principe om zichzelf vragen te stellen Jullie kunnen het verhaal op meerdere manieren interpreteren en uitleggen.

Gisteren gedaan: lezersvragen →→vragen moeten zijn waar je het antwoord niet op weet Hamvragen: dit zijn vragen die de kern van het verhaal raken, waar je lang over kan nadenken, en waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn In duo’s bespreken Klassikaal bespreken Invullen: Learner Report + vragenlijst

Invullen van learner report 1. Vragen over wat je ontdekt heb over hoe dingen zijn, hoe iets werkt, of hoe iets in elkaar zit, feiten, regels, regelmatigheden 2. Vragen over wat je ontdekt hebt aan uitzonderingen: dat sommige dingen anders zijn dan je eerst dacht, dat iets niet zo is of niet zo werkt, dat iets anders gedaan moeten worden dan je dacht. Dingen waardoor je verrast bent. 3. Vragen over wat je ontdekt hebt over jezelf. Inzichten over hoe je bent, hoe je reageert, waarvan je houdt, hoe je het liefst werkt. 4. Vragen over wat je ontdekt hebt aan uitzonderingen over jezelf: dat je niet altijd zo bent als je dacht, dat je dacht dat je altijd zus of zo deed, maar dat dat niet in alle omstandigheden zo blijkt te zijn. Dat je van andere dingen houdt, op een andere manier reageert, of op een andere manier werkt, dan je dacht. Verrassingen over jezelf. Er zijn geen goede of foute antwoorden: het gaat er om wat jij vindt.

Voor lezersvragen, moeten leerlingen zelf het antwoord op de vragen willen weten en; Voor hamvragen, moeten leerlingen helpen om de kern van het verhaal te raken en hen veel aan het denken zetten. Bovendien, moeten die vragen meer mogelijke antwoorden bieden.