Hersenletsel en dan weer meedoen. Wat bepaalt de toekomst Hersenletsel en dan weer meedoen? Wat bepaalt de toekomst? Sandra te Winkel en Maureen Stam

Wat is Niet Aangeboren Hersenletsel? Letsel in de hersenen dat niet voor of tijdens de geboorte is ontstaan, maar op een later moment een breuk in de levenslijn heeft veroorzaakt (traumatisch en niet traumatisch) 19.000 kinderen met traumatisch hoofdletsel op SEH per jaar. 80 % licht NAH. 50 % kinderen onder 5 jaar. Wie heeft er wel eens een kind met NAH behandeld? Traumatisch: ongeval, mishandeling. Niet-traumatisch: CVA, tumor. Gevolgen zijn heel divers afhankelijk van plaats en ernst hersenbeschadiging !

Beloop NAH Normale ontwikkeling NAH

Meest voorkomende klachten bij NAH Bewegingsproblemen (kracht minder, verminderde sturing) Cognitieve problemen (leerproblemen) Moeite met onderhouden van sociale contacten en initiatief nemen hierin (door verkeerd interpreteren, niet aanvoelen) Ontremming (in emoties, gedrag, blijven hangen) Anders (letterlijk!) interpreteren van taal en soms taalbegrip Slaapproblemen Vermoeidheid en hoofdpijn Vooral ook onzichtbare klachten!!! Rest in hand out

Beloop bij kinderen met NAH Eerste 3 maanden: afwachten herstel Eventueel: - FT /ET in eerste lijn om herstel te ondersteunen. - begeleiding vanuit eigen school om op te bouwen - soms psycholoog 1e lijn voor verwerking

Beloop bij kinderen met NAH Na 3 maanden geen volledig herstel: Bij twijfel: signaleringslijst Revalidatiebehandeling : Repareren: synapsen en netwerk kun je sturen Compenseren Aanpassen en accepteren Advies school, gezin, wonen, extra begeleiding

Hoe bekijken we wat er aan de hand is binnen Merem? Beoordeling focale spasticiteit en gangbeeld Diagnostiek bewegingsvaardigheden/mobiliteit Beoordeling praktische vaardigheden Diagnostiek communicatie en taal (Neuro)psychologisch onderzoek Observatie gedrag en cognitie Beoordeling coping/ draagkracht gezin Disciplines benoemen

Behandeling binnen Merem bij NAH Verbeteren functionele vaardigheden in motoriek, taal Behandeling cognitieve problemen (strategieën aanleren, aanpassing externe omgeving) Aanleren verdeling belasting en belastbaarheid Begeleiding kind bij verwerking (evt EMDR) Begeleiding en voorlichting van ouders Begeleiding broertjes/ zusjes in omgaan met kind met NAH in het gezin

In welke vorm gebeurt dat binnen Merem? Semiklinische behandeling (2-4 dagen/ week met pedagogisch klimaat) in Huizen (okt/nov Hilversum) Poliklinische revalidatiebehandeling (losse afspraken) in Huizen, Almere en Lelystad. Vorm hangt af van belastbaarheid, mate van cognitieve klachten en gedragsproblemen.

Vervolg na revalidatie Terugkeer naar school: Uitleg aan (reguliere) school! Ambulante begeleiding, indien nodig speciaal onderwijs (mytylschool) Begeleiding in het gezin: mogelijkheid tot hulpvraaggerichte begeleiding thuis (oa wijkteam, gezinsbegeleiding NAH) Ontlasting gezin nodig? O.a. logeeropvang , buddy Controle bij revalidatiearts poliklinisch gaat door! (in Huizen, Almere, Lelystad)

Fasen van zorg, samenwerking! School/ DKP/ passend ow Acute fase Herstelfase Participatiefase Thuis begeleiding loge-ren Graag denken we samen met onze ketenpartners in deze regio na over goede afstemming en wederzijds contact ten behoeve van de kinderen met NAH en hun gezin! Nu illustratie van de klachten bij NAH aan de hand van een casus en uitleg hoe wij tot diagnose en behandelplan komen. Therapie 1e lijn Buddy?

Een revalidant aan het woord

Puzzelen door de psycholoog (en team!) Wat valt op tijdens therapie, in de huiskamer, tijdens testen, in gesprekken (kind, ouders) Zijn opvallendheden consistent? Kunnen de resultaten verklaard worden door een (kinder)psychiatrische diagnose of een leerprobleem? Zijn de gevonden resultaten (en het verhaal) passend bij NAH?

Puzzelstukjes Neuropsychologisch onderzoek Cognitieve ontwikkeling: mentale proces van het opslaan, verwerken, terughalen en toepassen van kennis en informatie Voorwaarden: aandacht, geheugen en cognitie Op zoek naar de context

Cognitieve problemen Aandacht en concentratiestoornissen Geheugenproblemen Langzamer in denken en doen – mentale traagheid Moeite met planning en overzicht Orientatieproblemen in tijd, plaats en persoon Waarnemingsstoornissen Moeite met hanteren voorwerp - apraxie

Neuropsychologisch onderzoek Afgestemd op leeftijd Intelligentieonderzoek Taken op het gebied van aandacht, geheugen, planning, waarneming Landelijke testbatterij

Leerproces Leerproces in stappen Complexiteit neemt toe Elke leeftijd eigen eisen en problematiek “growing into deficit”

Ontwikkeling gaat in stapjes Ontwikkelingsdomeinen van kinderen hebben ieder hun eigen curve. Taal Motoriek Sociaal-emotioneel Cognitie Growing into deficit uitleggen!

Diagnostiek in bredere context Kijken naar – Nog meer puzzelstukjes: Functioneren nu en voor het ongeluk Onderwijs Gezinsfactoren Verwerking bij revalidant en systeem Onderzoeksresultaten altijd in bredere context plaatsen! Zo komen we tot een (beschrijvende) diagnose en daarna een bij het kind en gezin passend revalidatieplan

Verschil puberteit/ NAH? Moeite met plannen/organiseren Moeite met het herkennen van emoties Heftige emoties ervaren Roekeloosheid (geen inzicht) Weinig leereffect/feedback Constant aanwezig / blijvend Puberteit Moeite met plannen/organiseren Moeite met herkennen emoties Heftige emoties ervaren Roekeloosheid (wel inzicht) Wel leereffect/feedback Niet altijd aanwezig Verdwijnt in de loop van ontwikkeling

Wat bepaalt dan de klachten/ gevolgen in de toekomst? Niet of er op de CT direct wat te zien was Een beetje of er schade is op een MRI Maar vooral: Of er sprake is van emotionele- of gedragsproblemen Of een kind zich aan kan passen aan veranderingen Of er sprake is van een steunend systeem Of er sprake is van voldoende leercapaciteit En dus niet: MRI afwijkingen… hoewel wel indicator van ernst van het letsel

Kinderen met NAH hebben soms moeite met onderhouden van sociale contacten en initiatief nemen Gedragsproblemen zijn vaak een uiting van andere (cognitieve)problemen! Bij een knik in ontwikkeling, denk aan NAH! Licht letsel kan forse gevolgen hebben

Vragen? Sandra te Winkel Maureen Stam Telefoon: 035 – 69 29 600 Kinderrevalidatiearts Orthopedagoog/ GZ-psycholoog Telefoon: 035 – 69 29 600 E-mail: swinkel@merem.nl mstam@merem.nl

Ter afsluiting…. Hoop…. en uitkomst…. Welkom bij afsluitend “hapje en drankje” Graag evaluatie formulieren invullen & inleveren Alle mogelijke opmerkingen zijn welkom! En dus niet: MRI afwijkingen… hoewel wel indicator van ernst van het letsel