Roerige economische tijden.. Begrijpen we het nog wel? Eindelijk economische groei! Arnoud W. A. Boot Universiteit van Amsterdam Lelystad 27 september 2016

Zijn economen behulpzaam? Economie en wetmatigheden Schumpeter: “ het [vak economie] zal eindelijk dezelfde dienst voor de economische politiek opleveren als de theoretische natuurkunde voor de werktuigbouw.” Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Uit evenwicht…. Grote verschuivingen in de wereldeconomie -> China??? Technologische revolutie Geopolitieke spanningen Onvrede van de burger, populisme, vertrouwen… En… Euro… Verzwakte financiële sector Monetaire onevenwichtigheden Home-made problemen-> woningmarkt, pensioen… En verandering van de samenleving: eigen initiatief!! Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Korte agenda Fundamentele zaken – Geo-politieke verschuivingen – Technologie – Monetair/financiële wereld zit klem Nederland…. En Flevoland… Vooruitzichten Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Verschuivingen in de wereld- economie, ook eerder gezien... China – in de 18e eeuw de grootste economie in de wereld (7 keer groter dan het VK... ) Het sloot de grenzen toen de Industriële Revolutie uitbrak…. In de 200 jaar tot 1950 negatieve economische groei – Engeland plus 500%... Wereldeconomie is geen zero-sum game… Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Wie wordt het grootst?

Maar wie (blijft) het rijkst?

Financieel systeem zit klem Het financieel systeem ontbreekt een anker Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

En…. Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Trial & error… Grote veranderingen en verschuivingen gaan altijd schoksgewijs… Bestaande ‘instituties’ zijn ingericht op stabiele omgeving – Mensen zijn ook eigenlijk instituties… kunnen slecht omgaan met veranderingen… Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Onzekerheden fact of life… Fundamentele verschuivingen in de wereldeconomie leiden tot moeilijk grijpbare onzekerheden en risico’s…  Donald Rumsfeld, oud Amerikaanse minister van defensie – unknown unknowns… Maar verschuivingen zorgen ook dat kaarten opnieuw worden geschud…. En dat biedt kansen Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Maar we zijn uiterst sterk land: self- inflicted pain… Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016 December 2012: consumenten- vertrouwen in Nederland -/-32% Spanje -/-29% EU -/-15%

Financiële afhankelijkheid consumenten Nederland Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016 Source: CPB (2012) Assets Debts Key challenge: financialization of society – how to reduce dependence and vulnerability vis-a-vis financial sphere?

Olympisch kampioen pensioenen? Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Sterktes/zwaktes Nederlandse economie Nederlandse economie fundamenteel ijzersterk… Ja, maar bouw voort op onze kracht: dynamiek en aanpassingsvermogen -Arbeidsmarkt oudere werknemers -Dynamiek onderwijssysteem… -Meer risicodragend vermogen in de maatschappij (Her)evalueer onze rol in de wereld… Waar zijn de groeimogelijkheden? Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Miljoenennota 2017 Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

BBP -1,1-0,21,421,7 Consumptie huishoudens -1,20,31,81,31,8 Investeringen -6,2-3,93,26,25,03,8 Koopkracht -1,9-1,31,31,12,81 Werkloosheid 5,87,37,46,96,2 Arbeidsinkomensquote 78,479,178,777,178,1 Saldo lopende rekening 10,2 8,5 8,78,2 EMU saldo -3,9-2,4-2,3-1,9-1,1-0,7 CPB: Macro Economische Verkenningen 2017

Focus op ondernemerschap nodig… Waar komt gebrekkige doorgroei van Nederlandse ondernemingen vandaan? Schuldverslaving helpt niet. Risicodragend vermogen key – Geeft ook focus op langere termijn Hoe ondernemerschap te stimuleren? Wat bepaalt groeipotentieel Nederland, en Flevoland? – Marges van beleid – Rol onderwijsinstellingen Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Realiteit… Kracht van een economie wordt uiteindelijk bepaald door verdiencapaciteit – Niet door berg geld… Pensioen bij gratie van de werkenden  Economische groei sleutel… Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016

Peace of mind??? In the long run we are all dead Roerige economische tijden Arnoud W.A. Boot september 2016