Vernieuwing leerplan – op zoek naar een quasi- experimentele setting Marc van der Meer Keynote voor ‘OOG voor het MBO’ Amersfoort 23 juni 2016 Marc van der Meer, 23 juni 20161

Met plezier werken in het MBO ?  Neem bijvoorbeeld de casus van …. - Lange adem - Gerenommeerd onderzoek - Publieksversie - kennisdeling Marc van der Meer, 23 juni 20162

Professioneel kapitaal: De arbeidsorganisatie van de school  Organisatiekapitaal  Wie neemt welke besluiten?  Gedelegeerde verantwoordelijkheid: Het team centraal  Sociaal kapitaal  Samenwerking in de beroepskolom (vo-mbo-hbo-wo)  Bedienen ‘superdiverse’ populatie studenten naar volume, niveau, ontwikkelbaarheid  ‘Verbindende leerarchitectuur’ - samenwerking school met bedrijf  Menselijk kapitaal  Medewerkers en hun potentieel  Het expliciet maken van pedagogisch/didactische visie. (Bron: Hargreaves en Fullan, 2012; E.Klatter en M. van der Meer, 2016) Marc van der Meer, 23 juni 20163

Pragmatische en experimentele onderwijsbenadering (John Dewey, 1916).  Dewey’s denkbeelden over participatie zijn niet alleen zijn bedoeld om duidelijk te maken hoe mensen leren door deelname in sociale processen  Participatie draagt de mogelijkheid in zich een specifieke vorm van leren te genereren, namelijk die vorm van leren die leidt tot een transformatie van ideeën en emoties en tot het begrijpen van hen die deelnemen.  Pas dan ontstaat een gedeelde of gemeenschappelijke visie. Marc van der Meer, 23 juni 20164

Outline  1. De kwalificatiestructuur in ontwikkeling: er gebeurt van alles  2. Dilemma’s voor instellingen- standpunt MBO Raad  3. Inquiry en experimenteel bestuur  Slot: ‘public value’ scorecard Marc van der Meer, 23 juni 20165

Vernieuwing leerplan  Focus op vakmanschap (2011)  Brieven Bussemaker (de preek, de stok en de wortel).  IHKS  MBO 2025  Campagne vmbo-mbo Marc van der Meer, 23 juni 20166

MBO Twee hoofdlijnen 1. Hoe bereiden we de studenten voor op een veel dynamischer arbeidsmarkt in 2025? 2. Hoe kunnen studenten soepel door de doorlopende leerlijnen in de beroepskolom vmbo-mbo-hbo en daarmee hun persoonlijk portfolio blijven opbouwen? Achtergronddocument:  Top down met bottom-up  Speed of change  Experimentele benadering

De race van Tinbergen Marc van der Meer, 23 juni 20168

Per saldo twee agenda’s: Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt (Bron: M. van der Meer, MBO naar 2025) Onderkant: onderwijszorgstructuur -VMBO-MBO -Toenemende entree-eisen, jeugdwerkloosheid, baanverlies -De startkwalificatie als begin of eindpunt (RMO, 2013)? Bovenkant: onderwijs als bouwblok voor innovatie -Smart industry (NL) of ‘Industrie 4.0 (Dld) -Commissie innovatie zorgberoepen (Kaljouw/ Kervezee) -Doorlopende leerlijn mbo-hbo-wo (vgl. Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland) Marc van der Meer, 23 juni 20169

Voetnoot: Skills en kwalificaties  ‘Kwalificaties’: Set van vaardigheden, kennis en attitude (continentale definitie)  ‘Skills’ (Angelsaksisch): het vermogen om kennis en vaardigheden in te zetten  Verschuiving werkzaamheden:  Upgrading (D.Oesch- Occupational change in Europe, 2013).  Interpersoonlijke skills, belang niet-cognitieve vaardigheden  Flexibiliteit, wendbaarheid en responsiviteit gevraagd Marc van der Meer, 23 juni

Landelijke beleidsinitiatieven  Nationaal scholingsfonds (Motie-Lucas): belang intersectorale mobiliteit (februari 2016).  Frank Kalshoven: geef iedereen die geen hogere opleiding heeft genoten, alsnog scholingsrecht (april 2016)  Plan NRTO: ontwikkel open bestel, ontwikkel postiniteel leerrecht van 10 jaar (voorjaar 2016)  Vraag: waar leg je de grens? Bij MBO-4? AD? HBO-bachelor? HBO-Master? Marc van der Meer, 23 juni

Triple Helix: Regionale initiatieven  De aanpak van regionale krimp in Groningen, Zeeland en Limburg.  Techniekpact (en Zorgpact) kent regionale aanpak. Scholen willen aansluiten bij het ecosysteem van bedrijven. Maar vraagarticulatie is ongelijk.  Gemeenten, zoals Amsterdam en Rotterdam, Eindhoven en Tilburg, ontplooien in toenemende mate eigen initiatieven voor kwaliteit van het onderwijs en leerloopbaan van jongeren.  In de agrarische sector hebben de aoc’s een landelijke dekking. Hier is sprake van opwaartse druk op beroepen en functies. Kunnen deze zelfstandig blijven bestaan of is verticale integratie met HAS nodig? (Zie: M. van der Meer en L.Nieuwenhuis, 2016) Marc van der Meer, 23 juni

Curriculum logistiek (Bron: L.Nieuwenhuis) 0: trendwatching & co-innovatie 2: regulier beroepsonderwijs 1: training en consult 4: train de achterblijvers

Onderzoek Innovatie Wie coördineert? Overheid Markt Professie Marc van der Meer, 23 juni

Verschillende werkprocessen a. initieel, b. postinitieel en c. innovatie  Meestal verschillende professionals, interne capaciteiten en organisatie  Je moet kruisbestuiving organiseren  Betekent dat andere regelgeving? Ja, hybride organisatie hebben verschillende verantwoordingsmechanismen, en dus ook verschillende governance vraagstukken.  Maar dat is politiek ingewikkeld: open eind proces, zekerheden en routines moet je ook elders zoeken.

2. MBO Raad: enkele uitgangspunten De term ‘certificaten’ is begrip voor alle onderwijstrajecten buiten het reguliere, initiële onderwijs. De enige uitzondering geldt wettelijke beroepsvereisten, door vakdepartementen bepaald, in het initiële onderwijs. Die mogen als enige wel certificaat heten. (Reguliere) studenten die niet een diploma (kunnen) verwerven stromen nu en in de toekomst uit met een schoolverklaring en niet met een setje certificaten. Keuzedelen: Keuzedelen moeten nog over de hele linie ingevuld worden met goed onderwijs en examens. Daar heeft de sector voorlopig nog de handen vol aan. Het is denkbaar dat, mits zelfstandige arbeidsmarktrelevantie, een aantal van die keuzedelen de titel ‘certificaat’ mogen en kunnen krijgen, bedoeld om toegepast te worden voor alles buiten het initiële onderwijs en te hanteren door zowel private als publieke aanbieders (in contractonderwijs) Onderdelen van regulier kwalificatiedossier: Ten aanzien van ‘kerntaken en werkprocessen’ is terughoudendheid geboden: deze reguliere onderdelen van een kwalificatie hangen nauw met elkaar samen en zijn niet zomaar op te splitsen in certificaten; doe je dat wel, dan is een hele reeks bezwaren van toepassing Als (zoals STC en ook andere scholen dat soms doen) er bijvoorbeeld toch opleidingen modulair voor volwassenen worden aangeboden en geïnspireerd zijn door stukjes uit de kwalificatiedossiers, dan is dat prima, maar dan moeten we bewaken dat daar het goedkeurend stempel op komt van bedrijven en branches en NIET van de overheid. NLQF (niveau van certificaten): is punt van aandacht: dat geeft geen overheidsstempel op de civiele waarde van een certificaat, maar wel in termen van het niveau van een gevolgde opleiding richting een certificaat. Is het bijvoorbeeld een post-hbo niveau of een post mbo-3-module, etc.?

KD diploma kerntaken en werkprocessenkeuzedelen examencommissie diploma Wat betekent dit voor certificaten? Certificaat is een wettelijk erkende verklaring van een onderwijsinstelling. Deze verklaring stelt dat een specifiek onderdeel van een wettelijk erkende kwalificatie met succes is behaald Certificaten zijn bedoeld voor post-initieel onderwijs school verklaring

KD diploma kerntaken en werkprocessenkeuzedelen certificaat experimenten vraagfinanciering HO modularisering vraagoriëntatie maatwerk MBO2025

KD diploma kerntaken en werkprocessenkeuzedelen certificaat ? Gevaren: bomen-bos: transparantie geboden chaos rond vrijstellingen/EVC calculerend gedrag van studenten en private aanbieders, leidend tot verstoring van level playing field Engelse toestanden: werkgevers krijgen sollicitanten over de vloer met wisselende setjes certificaten

KD diploma kerntaken en werkprocessenkeuzedelen balans civiele waarde diplomapropositie voor maatwerk in mbo voor volwassenen heldere systematiek bewakennieuwe opties voor volwassenen bieden systeem niet teveel verstorenantwoord op politieke druk essentieel: bewaken van post-initieel karakter van certificaten

certifi caat KD diploma kerntaken en werkprocessenkeuzedelen certifi caat 1.impact assessment optie: specifieke stukjes uit kerntaken en werkprocessen, te definiëren door sectorkamers, kunnen ook als certificaat worden gezien; moet dan persé gegoten worden in keuzedeel van 240, 480 of 720 uur, want apart te examineren en onafhankelijk van reguliere curriculum te beschrijven

certifi caat KD diploma kerntaken en werkprocessenkeuzedelen certifi caat

Afronding inleiding  Professioneel kapitaal  Inquiry  Experimenten  Conclusies Marc van der Meer, 23 juni

Inquiry- Dewey/ Sabel  Charles Sabel stelt: het meest kansrijk is een aanpak die aansluit bij de functionele vraagstukken, niet een hiërarchische aanpak. Er moet een zelfcorrigerend systeem komen. Dus niet unilateraal bestuur maar onderling afstemmend en lerende opstelling van de overheid.  De overheid: wordt een ‘bemiddelend overheid’ en ook ‘voorwaardenscheppende overheid‘Dat vergt van de overheid het verspreiden van goede voorbeelden, sturen op samenwerking in de beroepskolom.  Dewey kiest procesmatige aanpak waarin doelen en middelen in iteratieve verhouding staan. Het resultaat hiervan is dat het probleem transformeert en nieuwe handelingsmogelijkheden ontstaat. Marc van der Meer, 2 juni

4 pitches- quasi-experimenteel design onderwerpcasuscontrast-casus ZorgLeren in de praktijk ?? GeneriekMBO-2 ?? TechniekAanpassing techniek ?? GeneriekRegelvrije zone ?? Marc van der Meer, 2 juni

Marc van der Meer, 23 juni

Lessen co-makership  Aanleiding voor samenwerking vooral gevoeld op strategisch niveau. Maar op uitvoerend niveau moeten de meeste aanpassingen worden gedaan.  Docenten moeten studenten anders begeleiden. Van docenten worden aangepaste werktijden gevraagd en aansluiting bij de praktijk.  De aanvankelijke belangstelling van bedrijven voor samenwerking is niet altijd overeenkomstig met de participatie van bedrijven.  Als scholen samenwerken met bedrijven (in wat voor rol dan ook) moeten ze meer ondernemend zijn. De vraag is of ze dat willen en zo ja, in hoeverre. (Bron: Smulders, Hoeve, Van der Meer, ecbo)  PBT: In Centra of Expertise gebeurt veel, maar leven lang leren ontwikkelt zich maar moeizaam (Bron: Dynamiek onderweg, 2014). Marc van der Meer, 23 juni

Conclusies  Kruisbestuiving nodig  Quasi-experimentele opzet nodig  Dit veronderstelt ‘bewust vertrouwen’  OH: kennisverspreiding, beschermen van het stelsel  Scholen: ‘Public value scorecard’ Marc van der Meer, 23 juni

Dank voor uw aandacht!   Marcvandermeer.org  Marc van der Meer, 23 juni