Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen
1970-nu post- modernisme moderne tijd existen- tialisme protest- generatie na WO II modernisme expressio- nisme nieuwe zakelijkheid interbellum fin de siècle impressio- nisme naturalisme Tachtig symbolisme neo- romantiek eeuw- wisseling romantiek realisme 19e eeuw classicisme verlichting 18e eeuw renaissance 16e en 17e eeuw middel- eeuwen Literatuurgeschiedenis - periodes
Renaissance Middeleeuwen Klassieke oudheid Wedergeboorte schoonheidsidealen klassieke oudheid de term “Middeleeuwen”
Middeleeuwen - periodisering Vroege Middeleeuwen ( ) orale letterkunde Hoge Middeleeuwen ( ) circa 1170: Hendrik van Veldeke eerste hoofdkenmerk: theocentrisme tweede hoofdkenmerk: ridderlijk karakter Late Middeleeuwen ( ) derde hoofdkenmerk: het burgerlijke
Middeleeuwse kaarten ge-oriënt-eerd
Feodale stelsel of leenstelsel: een middeleeuws rijk was geen centraal geregeerde staat maar verzameling min of meer onafhankelijke staatjes
Middeleeuwse kunst architectuur: ronde bogen en massieve muren met kleine vensters en zware steunberen; sobere aankleding schilderkunst: vooral wandschilderingen en miniaturen architectuur: luchtiger gebouwd – hoge spitse bogen en gewelven, grote ramen; rijk gedecoreerd met beeldhouwwerken schilderkunst: Jan van Eyck en Hiëronimus Bosch Romaanse stijl ( ) Gotische stijl ( )
huwelijksbed met zijn rode gordijnen, symbool van de liefdesdaad schoenen met houten zool en sandalen, huwelijkscadeau of symbool van respect voor geheiligde ruimtes hondje, symbool van trouw en liefde sinaasappels, symbool van de onschuld, tijd vóór de zondeval appels, symbool van de verleiding van de kennis en de zondeval brandende kaars bij daglicht, symbool van de huwelijksvlam of het oog van God Het huwelijk van Giovanni Arnolfini en Giovanna Cenami
Jan van Eyck was hier 1434 Jan van Eyck en een jonge man, beide getuigen van het huwelijk
Vóór uitvinding boekdrukkunst: manuscripten (scriptorium) na uitvinding boekdrukkunst (circa 1450 – Gutenberg): eerst wiegendrukken of incunabelen ( ) lijken veel op handschriften na 1500 boeken die steeds meer lijken op de huidige
Transscriptie: Januarius Jaers dach Octava sinte steuen Octava sinte iohan Octava alder kinder Vigilia Dertien dach Ysidorus confessoer Severinus confessoer Julianus martelaer Pouwels heremijt Igunius paeus Saturus martelaer Octave dartiendach Ponciaen martelaer Maurus abt Getijdenboek van de Meester van Catharina van Kleef Januari Nieuwjaarsdag Octaaf St.-Stefanus Johannes de evangelist Onnozele kinderen Vigilie Driekoningen Isidorus van Sevilla Severinus van Norivum Julianus Paulus van Thebe Paus Hygunus Satyrus Octaaf Driekoningen Pontianus van Spoleto Maurus
Heilige Isidorus van Sevilla ( ), beschermheilige internet (sinds 2001) Aan hem hebben we de eerste 'database' ter wereld te danken: een encyclopedie in twintig delen Originum sive etymologiarium libri
een monnikenwerk verrichten een lans voor iemand breken de meesterproef afleggen geestelijkheid adel burgerij Standenmaatschappij
geestelijkheid adel burgerij geestelijke letterkunde legenden, heiligenlevens, geestelijk toneel ridderlijke letterkunde ridderromans, abele spelen burgerlijke letterkunde didactische literatuur, rederijkers
Kenmerken middeleeuwse literatuur gemeenschapskunst veelal anoniem meestal in rijmvorm
Geestelijke letterkunde legenden Beatrijs, Theophilus heiligenlevens geestelijk toneel Mariken van Nieumeghen
Hoogte miniatuur: Aantal regels5 Aantal zinnen3 Beatrijs is een Maria -legende: 5 letters 3 klinkers drie-eenheid 5 regels initiaal zinnen
Ridderlijke letterkunde Voorhoofse romans Frankische of Karelromans ridderidealen vooral kracht en moed, onderwerpen veelal oorlog en feodale (on)trouw Karel ende Elegast (ca. 1200) Hoofse romans Keltische of Arturromans ridder meer verfijnd, ‘hoffelijk’ figuur die zich niet uitsluitend met vechten bezighoudt De jeeste van Walewein en het schaakbord (ca. 1200)
ridderroman vóórhoofs hoofs Karelroman of Frankische roman oosters klassiek Keltisch Tristan en Isolde-roman Arthurroman Graalroman Soorten ridderromans
Burgerlijke letterkunde didactische literatuur Van den vos Reynaerde (13e eeuw) Jacob van Maerlant rederijkersliteratuur rederijkerskamers, 16e eeuw
Reinaert die de weerloze Cuwaert het credo leert
Einde Reynaert: acrostichon Bi Gode, ic dart u wel raden!” Isengrijn sprac toten beere: ‘Wat sechdire toe, Brune heere?’ ‘Ic ligghe in den rijseren Lievre dan hier in den yseren. Laet ons toten coninc gaen Ende sinen pays daer ontfaen.’ Met Fyrapeel datsi ghinghen Ende maecten pays van allen dinghen Vergelijk Wilhelmus, beginletter elke strofe: BIWILLEMEBIWILLEME WILLEM VAN NASSOV
Jacob van Maerlant, Der naturen bloemen
Jacob van Maerlant, Spieghel historiael
Middeleeuws toneel abele spelen Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemerken, Vanden winter en vanden somer rederijkerstoneel Mariken van Nieumeghen (ca. 1500)