De macro-economie van langdurige stagnatie Prof. dr. Bas Jacobs VNO-NCW 16 september, 2016

Punch lines Economie herstelt, … maar zwaar beschadigd door Grote Recessie (hysterese) … en herstel is zwak in zowel nationaal als historisch perspectief Risico – geen voorspelling – op langdurige stagnatie met lage groei, lage inflatie, lage rentevoeten en meer bubbels Stagnatie is een beleidskeuze: monetair, budgettair en fiscaal beleid moeten worden ingezet Beleidsadvies: verhoog investeringen, verlaag besparingen, repareer balansen

Nederlandse economie permanent beschadigd Bronnen: CPB (2016) CEP, CPB (2016) k-MEVCPB

Economisch herstel uiterst zwak in internationale vergelijking Bron: OESO (2016)OESO

Economisch herstel zwak ook in historische vergelijking Bronnen: CPB (2016) CEP, CPB (2016) k-MEV, CBS (2015) StatlineCPB CBS

Nog altijd forse onderbesteding Bronnen: CPB (2016) MLT, IMF (2016) WEO, OESO (2016) EOCPBIMFOESO

Inflatie in Nederland en Eurozone chronisch laag Bron: CBS (2016)CBS

Inflatieverwachtingen tuimelen omlaag Bron: Financial Times (2016)Financial Times

Lange-termijnrentevoeten historische dieptepunten Bronnen: DNB (2016) en ECB (2016)DNBECB

Schuldafbouw niet gelukt Bronnen: CPB (2016) k-MEV, CBS (2016)CPBCBS

Samenvatting Zwak herstel Vraag kleiner dan aanbod Sterke deflatoire druk Rentevoeten extreem laag Schuldafbouw niet gelukt Vraag: hoe kan dit? Antwoord: economie van de liquiditeitsval

Macro-economische aanpassing: normaal 0 Investeringen Besparingen Rente

Het macro-economische probleem Liquiditeitsval: nul/effectieve ondergrens rentevoeten mensen houden vermogen in geld aan als rentes negatief worden Gevolg: rentevoeten kunnen niet meer hun rol spelen om macro- economisch evenwicht te bereiken

Macro-economische aanpassing liquiditeitsval Rente 0 Investeringen Besparingen Spaaroverschot

Economie van de liquiditeitsval Economie herstelt niet automatisch! desinflatie (deflatie) stagnatie (recessie) → Langdurige stagnatie = (semi-)permanente liquiditeitsval Zonder macro-economisch beleid, twee ontsnappingen: golven van optimisme ‘bubbels’ Beter: monetair, budgettair en fiscaal beleid repareer financiële architectuur

Monetair beleid Nulondergrens: QE (‘geld drukken’) doet niets als inflatieverwachtingen niet stijgen Onconventioneel beleid alleen effectief als ECB (quasi-) begrotingsbeleid voert voorwaarts commitment / hogere inflatiedoelstelling ECB monetaire financiering = permanente QE = ‘helikoptergeld’

Begrotingsbeleid Stop schuld-en-boeteverhalen Pas Stabiliteits- en Groeipact aan doelstelling tekort circa -3% gulden financieringsregel nog beter: schaf SGP af en maak bankenunie af Publieke investeringen onderwijs, onderzoek, R&D, energietransitie, (dijken)infrastructuur, etc.

Fiscaal beleid Belastinghervormingen/verlagingen Verschuif lasten van arbeid naar kapitaal kapitaalrendement te hoog, lonen te laag Stop fiscale ondersteuning eigen huis en pensioen Symmetrische behandeling VV en EV vennootschapsbelasting Vermogenswinst/aanwasbelasting voor sparen, beleggen, onderneming, eigen huis en pensioen

Repareer financiële architectuur Hypotheken Banken Pensioenen

Conclusies Risico – geen voorspelling – op langdurige stagnatie met lage groei, zeer lage rentevoeten zeer lage inflatie en hysterese Mogelijkheid: economisch herstel door optimisme en bubbels Stagnatie niet onvermijdelijk, maar een beleidskeuze begrotingsbeleid kostte ca. 6% bbp grote permanente schade Wereld pas weer ‘normaal’ bij overbesteding en inflatie minder sparen, meer investeren ook: kortere balansen, minder financieel risico Orthodoxie blijft vijand van het goede, ook nu het wat beter gaat

Dank u wel! Meer informatie? Homepage: Jacobs, Bas (2016), "Langdurige Stagnatie? Je Gaat het pas Zien als Je het Door Hebt", Economisch Statistische Berichten, 101, (4741), Langdurige Stagnatie? Je Gaat het pas Zien als Je het Door Hebt Lukkezen, Jasper, Bas Jacobs en Clemens Kool (2015), "Macro-economie bij Balansproblemen en in de Liquiditeitsval", CPB Achtergronddocument, 3 november 2015, Den Haag: CPB.Macro-economie bij Balansproblemen en in de Liquiditeitsval