Rijkswaterstaat (InfoMil) 1Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht Frits van Arkel 21 juni 2016

Rijkswaterstaat (InfoMil) 2Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 3Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht Doel presentatie: Het zorgen voor passende monitoring van de uitstoot naar de lucht bij de industrie Inhoud: Luchtkwaliteit – algemeen achtergrondinformatie uitstapje naar site van de Europese Commissie Activiteitenbesluit (AB)/ Activiteitenregeling (AR) Afdeling 2.3 AB, artikel 2.8 AB, artikel 3.7 AR Vaststellen van het controleregime in vier stappen Een controleregime bepalen, een voorbeeld Controle door meting

Rijkswaterstaat (InfoMil) 4Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht Waarom?

Rijkswaterstaat (InfoMil) 5Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Luchtkwaliteit algemeen Conventies: KYOTO OSPAR LRTAP Gothenburg protocol Monitoren van de emissies naar de lucht Clean Air Package Componenten, effecten, bronnen, herkomst, (kosteneffectiviteit) van maatregelen. Beschouwen keten.

Rijkswaterstaat (InfoMil) 6Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht Wanneer meten? Indeling van stoffen Welke meetvoorschriften? & Stappenplan

Rijkswaterstaat (InfoMil) 7Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 8Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Afdeling 2.3 Lucht en geur Afdeling 2.3 werkt als een vangnet AB art. 2.3a: reikwijdte Voor IPPC-installaties gelden BBT-conclusies voor, bij monitoring geldt het Activiteitenbesluit wel Monitoringsverplichtingen (art 2.8) de en minimalisatieplicht ZZS gelden altijd.

Rijkswaterstaat (InfoMil) 9Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controleregime Controleregime geldt alleen als er ook een emissiegrenswaarde geldt Bepalen controleregime  4 stappen: Bepalen storingsemissie Bepalen grensmassastroom Bepalen storingsfactor (F) en controleregime Vaststellen controleverplichtingen Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 10Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Vaststellen storingsemissie (stap 1) Ongereinigde emissie. Bij falen van nageschakelde emissiereducerende techniek of procesgeïntegreerde maatregel (g/uur) Vergunde massastroom (g/uur) Toegestane massastroom (g/uur) = debiet (m 0 3 /uur) * concentratie (g/m 0 3 ) Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 11Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controleregime, grensmassastroom (stap 2) Grensmassastroom: relevantiedrempel  bepaald of emissiegrenswaarde geldt Grensmassastroom staan in tabel 2.5 van het Activiteiten Besluit Voor S en sO: 200 g/uur  artikel 2.5 lid 2 AB Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 12Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controleregime, storingsfactor (stap 3) Storingsfactor: Beoordelen van het effect bij het wegvallen van een emissie reducerende techniek Storingsfactor F = storingsemissie / grensmassastroom Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 13Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controleregime (stap 4) Storingsfactor FControleregimeControlevormen F < 30ERP’s categorie B 3 < F < 301Meting eenmalig + ERP’s cat. B 30 < F < 3002Meting 1 x per 3 jaar + ERP’s cat. B 300 < F < Meting 1 x per jaar + ERP’s cat. B Bij sterke fluctuaties: controleregime 4 F > 30004Continue meting of ERP’s cat. A of Meting 2 x per jaar + ERP’s cat. B Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 14Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Emissierelevante parameter (ERP) Categorie A ERP's: kwantitatief beeld van emissie Bedrijf legt relatie van ERP met de emissie goed vast Bijvoorbeeld totaal VOS in plaats van specifieke verbinding Categorie B ERP's: indruk werking techniek/proces Geeft een indicatie van de emissie Bij de controlevorm ERP toont het bedrijf aan: welke ERP's het bedrijf gebruikt binnen welke grenzen van de ERP het bedrijf voldoet Bijvoorbeeld drukval over een membraan 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 15Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Oefening bepalen controleregime Een bedrijf vangt stof af met een elektrostatisch filter. Concentratie voor het filter: 900 mg/Nm3 Emissiegrenswaarde: 5 mg/Nm3 Afgasdebiet: Nm3/uur De storing duurt minimaal een uur en het proces schakelt niet automatisch af. Grensmassastroom is 200 gram/uur. Bepaal controleregime volgens stappenplan Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 16Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Oefening bepalen controleregime ANTWOORDEN Concentratie voor het filter: 900 mg/Nm3 Emissiegrenswaarde: 5 mg/Nm3 Afgasdebiet: Nm3/uur Ongereinigde massastroom: 900 x / 1000 = g/uur Toegestane massastroom: 5 x / 1000 = 250 g/uur Storingsemissie: – 250 = g/uur Grensmassastroom: 200 g/uur Storingsfactor: / 200 = 224, dus controleregime 2 Dit is meting 1x per 3 jaar en het continu bewaken van ERP's categorie-B. Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 17Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controle door meting Meting door een geaccrediteerde meetinstantie. Afwijking mogelijk via maatwerkbesluit (art 2.8 lid 6) Meting voldoet aan geldende standaarden –lijst in art 2.22 lid 2a AR Meetplaats: representatief monster conform NEN-EN Omrekenen meetresultaten naar standaardcondities  metingen van referentiegrootheden nodig Bedrijfsomstandigheden tijdens metingen representatief voor normale bedrijfsvoering Meetduur afzonderlijke meting: drie deelmetingen van half uur Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 18Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Meetonzekerheid Meetinstantie rapporteert de meetonzekerheid of hanteert standaard waarde. Met de meetonzekerheid mag rekening worden gehouden volgens artikel 2.23 AR. Maximale meetonzekerheid: 20 – 40%  de meetonzekerheid wordt berekend als percentage van de grenswaarde Meetonzekerheid neemt af bij toename van het aantal deelmetingen. De meetonzekerheid delen door √aantal deelmetingen Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 19Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controleplan Niet verplicht, wel praktisch Een controleplan bestaat uit De bepaalde controlevorm en frequentie Kwaliteitsborging continue meetapparatuur Meetplan Frequentie werkzaamheden van onderhoud en inspectie Organisatie van onderhoud en inspectie Hoe en wat registreert het bedrijf over onderhoud en inspectie Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 20Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Meetplan Conform NEN-EN  meetplan aanwezig voor start van iedere meting Een meetplan bevat: Meetplaats en in hoeverre deze voldoet aan eisen De te gebruiken meetnormen Kwaliteitsborging van uitvoerder van afzonderlijke metingen Tijdstip en tijdsduur afzonderlijke metingen Bedrijfsomstandigheden waarbij meetinstantie de meting uitvoert Meetonzekerheden van uit te voeren metingen Verwerking, registratie en beschikbaarheid meetgegevens en meetrapportage Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 21Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Rapporteren en bewaren meetgegevens Rapportage moet voldoen aan NEN Afzonderlijke metingen: Representatieve omstandigheden, datum en tijd meting andere van belang zijnde gegevens over bedrijfsvoering Continue metingen: Perioden van opstarten, stilleggen en andere perioden van niet-normale bedrijfsvoering moeten te identificeren zijn in rapportage Bewaartermijn minimaal 3 jaar Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 22Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht Monitoring een must Betrouwbaarheid Vertrouwen

Rijkswaterstaat (InfoMil) 23Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 24Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Oefening Toetsing afzonderlijke meting Een bedrijf vangt stof af met een elektrostatisch filter. De emissiegrenswaarde is 5 mg/Nm3. De meetonzekerheid van een stofmeting is 30 %. Er is een afzonderlijke meting uitgevoerd met de volgende resultaten: Deelmeting 1 = 5,6 mg/Nm3 Deelmeting 2 = 5,1 mg/Nm3 Deelmeting 3 = 4,7 mg/Nm3 Wat is de meetonzekerheid van 3 deelmetingen in mg/Nm3? Voldoet het bedrijf? Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 25Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Oefening - ANTWOORDEN Emissiegrenswaarde is 5 mg/Nm3; meetonzekerheid 30 %. Deelmeting 1 = 5,6 mg/Nm3 Deelmeting 2 = 5,1 mg/Nm3 Deelmeting 3 = 4,7 mg/Nm3 Meetonzekerheid van 3 deelmetingen: 30% x 5 = 1,5 mg/Nm3  1,5/√3 = 0,9 mg/Nm3 Voldoet het bedrijf? Ja Gemiddelde concentratie: (5,6 + 5,1 + 4,7)/3 = 5,1 mg/Nm3 Te toetsen waarde: 5,1 – 0,9 = 4,2 mg/Nm3 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 26Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Overzicht: waar staat wat Activiteitenbesluit Afdeling 2.3 Lucht en geur ZZS, Emissie-eisen, vrijstelling, afwijken via maatwerk, geur, meten H5: asfaltmenginstallatie, clausinstallatie, glycolfornuizen, op- en overslag vloeistoffen (>150 m 3 ) waar VOS emissies vrijkomen Bijlage 2: KE-methodiek Bijlage 3: lijst stuifgevoelige stoffen Activiteitenregeling Afdeling 2.6: ZZS Afdeling 2.7: meten H5: asfaltmenginstallatie, op- en overslag vloeistoffen (>150 m 3 ) waar VOS emissies vrijkomen Bijlage 12: stoffenlijst Bijlage 13: lijst MTR waarden Bijlage 14: procedure vaststellen MTR 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 27Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Indeling stoffen (1 van 4) 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht Anorganische stoffen StofcategorieStofklasse Grensmassastroom (g/uur) Emissiegrenswaarde (mg/Nm 3 ) sA sA.10,250,05 sA.22,50,5 sA.3105 gA gA.12,50,5 gA.2153 gA gA gA

Rijkswaterstaat (InfoMil) 28Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Indeling stoffen (2 van 4) 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht Organische stoffen StofcategorieStofklasse Grensmassa stroom g/uur Emissiegrenswa arde mg/Nm 3 gO gO gO gO sO ≥ 200 <

Rijkswaterstaat (InfoMil) 29Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Indeling stoffen ( 3 van 4) 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht Zeer zorgwekkende stoffen StofcategorieStofklasse Grensmassastro om Emissiegrenswa arde ZZS ERS20 mg TEQ/jaar 0,1 nanogram TEQ/Nm 3 MVP10,15 g/uur0,05 mg /Nm 3 MVP22,5 g/uur1 mg /Nm 3

Rijkswaterstaat (InfoMil) 30Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Wanneer emissiemetingen? (4 van 4) 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht Totaal stof StofcategorieStofklasse Grensmassa stroom g/uur Emissiegrenswa arde mg/Nm 3 SS ≥ 200 <

Rijkswaterstaat (InfoMil) 31Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit sommatiebepaling 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 32Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Nationale wetgeving Activiteitenbesluit en Activiteitenregeling Toezicht H3 en H4 activiteiten AB: voldoet bedrijf aan verbod of registratieverplichtingen? AR: past bedrijf voorgeschreven maatregel op juiste manier toe Bij geen of alternatieve erkende maatregelen  toetsen aan afdeling 2.3 Toezicht afdeling 2.3 Activiteitenbesluit Artikel 2.5: emissiegrenswaarden Controle vaak met meting Controleregime volgt uit tabel 2.8 Activiteitenbesluit 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 33Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Controleregime, afzonderlijke metingen Afzonderlijke metingen Representatieve bedrijfsvoering Drie deelmetingen, afhankelijk van emissiepatroon Relevante parameters bepalen (Temperatuur, Vochtgehalte et cetera) Omrekenen naar standaardcondities 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 34Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Mogelijkheden voor maatwerk Art 2.7 lid 8: controleren van emissies Art 2.7 lid 9: onderhoud/controle van een emissiebeperkende techniek Art 2.8 lid 4: meetcontrolevorm Art 2.8 lid 6: accreditatieplicht (ontheffing) 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 35Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Overzicht: waar staat wat Activiteitenbesluit Afdeling 2.3 Lucht en geur ZZS, Emissie-eisen, vrijstelling, afwijken via maatwerk, geur, meten H5: asfaltmenginstallatie, clausinstallatie, glycolfornuizen, op- en overslag vloeistoffen (>150 m 3 ) waar VOS emissies vrijkomen Bijlage 2: KE-methodiek Bijlage 3: lijst stuifgevoelige stoffen Activiteitenregeling Afdeling 2.6: ZZS Afdeling 2.7: meten H5: asfaltmenginstallatie, op- en overslag vloeistoffen (>150 m 3 ) waar VOS emissies vrijkomen Bijlage 12: stoffenlijst Bijlage 13: lijst MTR waarden Bijlage 14: procedure vaststellen MTR 21 juni 2016 Monitoren van de emissies naar de lucht

Rijkswaterstaat (InfoMil) 36Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Correctie voor de zuurstofconcentratie 21 juni 2016 C = zuurstofconcentratie (mg/m 3 ) C m = concentratie bij de actuele zuurstofconcentratie in droog rookgas (mg/m 3 ) O s = zuurstofconcentratie (%), omgerekend naar bepaald volumepercentage, bijvoorbeeld 3% [volumeprocent zuurstof] en 6% bij kolen. O m = de actuele zuurstofconcentratie in volume% betrokken op droog rookgas die is vastgesteld tegelijkertijd en op dezelfde plaats in de installatie als waar C m is gemeten. C m en O m moeten over hetzelfde tijdsinterval zijn gemiddeld 21 = zuurstofpercentage in droge lucht. De theoretische waarde is 20,94

Rijkswaterstaat (InfoMil) 37Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Concentratie parts per million (ppm) naar (mg/m 3 ) 21 juni 2016 C = concentratie bij standaard druk en temperatuur [mg/m 0 3 ] M = molecuulmassa van de betreffende component [g/mol] C v = concentratie [ppm] 22,4 = molair volume [l/mol] van een ideaal gas bij 273 K en 101,3 kPa Voor NO x is aangenomen dat het aandeel NO in de atmosfeer wordt omgezet in NO 2. Voor omrekening van de stikstofoxidenconcentratie wordt daarom gebruik gemaakt van de molecuulmassa van NO 2 van 46 g/mol.

Rijkswaterstaat (InfoMil) 38Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Correctie voor het vochtgehalte 21 juni 2016 C concentratie in droog rookgas C m concentratie gemeten in het natte rookgas C w waterdampgehalte [volume%] van het natte rookgas

Rijkswaterstaat (InfoMil) 39Ozon en F-gassen regelgeving Rijkswaterstaat (InfoMil) Toezicht lucht in het Activiteitenbesluit Algemene gaswet p V = n RT p = druk [Pa] V = volume [m 3 ] n = hoeveelheid gas [mol] R = gasconstante 8,31 [J/(K.mol)] T = temperatuur [K] 21 juni 2016