Groepsprocessen Overzicht hoofdstuk 6 Handboek voor leraren Groepsvorming

Overzicht presentatie wat is voor de docent een aantrekkelijke groep? normen en cohesie groepsvorming en basisbehoeften Maslow groepsproces in vijf fasen forming, storming, norming, performing en adjourning hoe breng je de onderlinge verhoudingen in kaart? observeren en sociogram pesten Handboek voor leraren Groepsvorming

Een aantrekkelijke groep voldoet aan een aantal voorwaarden: positieve normen grote cohesie (samenhang) van de groep Handboek voor leraren Groepsvorming Wat is voor de docent een aantrekkelijke groep?

interne normen wat de groep vindt en naar elkaar uitspreekt externe normen ­leerplicht motiveert de leerling ­wat de omgeving (het milieu) vindt van leren en scholing onderzoek (Alblas, 2010) ­groepsnormen hebben invloed op inzet en motivatie van leerlingen ­leerprestaties dalen als andere activiteiten bij de leerling een hogere prioriteit krijgen Handboek voor leraren Groepsvorming Groepsnormen

cohesie samenhang en onderlinge verbondenheid binnen de groep Festinger (1954) het resultaat van alle positieve en negatieve krachten op de leerlingen factoren die cohesie versterken ­geringe omvang van de groep ­druk van buitenaf ­aantrekkelijkheid van de groep Handboek voor leraren Groepsvorming Groepscohesie

Handboek voor leraren Groepsvorming Kwadranten: norm x cohesie

positieve groepsnorm en hoge cohesie ­groepswerk wordt goed uitgevoerd door de positieve groepsnorm t.a.v. leren, onderwijs en opdrachten ­grote groepsbrede opdrachten en leerlingen corrigeren elkaar positieve groepsnorm en lage cohesie ­geen samenhang en geen gezamenlijke aanpak van opdrachten ­individuele taken zijn geschikt negatieve groepsnorm en hoge cohesie ­leren, school en huiswerk vinden zij onbelangrijk, vooral wanneer ze bij elkaar zijn negatieve groepsnorm en lage cohesie ­er is geen groep, alleen verschillende groepsnormpjes Handboek voor leraren Groepsvorming Kwadranten: norm x cohesie (vervolg)

omvang van de groep vaak meer verbondenheid in een kleine groep: ­frequenter contact ­subgroepjes meestal zelf gekozen, waardoor er meer behoefte is aan onderling contact druk van buitenaf ­incidenten van buitenaf die een slachtoffer binnen de groep maken, leiden tot verhoogde cohesie (elkaar troosten, het voor elkaar opnemen) aantrekkelijkheid van de groep ­succes van leerlingen zorgt voor binding ­populaire/amusante leerlingen Handboek voor leraren Groepsvorming Factoren die cohesie versterken

veiligheid, erbij horen invloed hebben het opbouwen van persoonlijk contact Groepsvorming en basisbehoeften Handboek voor leraren Groepsvorming

Handboek voor leraren Groepsvorming Theorie van Maslow in de onderwijssituatie

Handboek voor leraren Groepsvorming Groepsproces in vijf fasen

1 Forming 1 Handboek voor leraren Groepsvorming wat zie?wat doe je? eerste kennismakingveiligheid bieden - wie zijn die anderen?kennismaking organiseren - hoe zie ik hen?informatie behapbaar aanbieden - hoe zien zij mij?gezonde sociale norm bevorderen pas heretikettering toe fase van kennismaking

2 2 Storming Handboek voor leraren Groepsvorming wat zie?wat doe je? sociale posities ontstaanoneens zijn mag en is veilig conflicten en irritatiesproblemen helpen oppakken grensoverschrijdingsociale rollen zo mogelijk honoreren positieve sociale norm uitventen deze fase als uitdaging blijven zien fase van de behoefte om invloed uit te oefenen

3 3 Norming Handboek voor leraren Groepsvorming wat zie?wat doe je? omgang in de groepgroepsverantwoordelijkheid stimuleren wat moet en wat mag?onderling respect versterken samenwerken bevorderen beslissen door overeenstemmen problemen/conflicten oppakken fase van ontwikkelen groepsnormen

4 Performing 4 Handboek voor leraren Groepsvorming wat zie?wat doe je? productiefstudieuze groepsopdrachten samenwerkinggroepsidentiteit versterken prettige leefsfeersociale contacten bevorderen fase van uitvoering

5 Adjourning wat zie?wat doe je? jammerpraat over gevoelens vittencreëer markeringspunt klittenricht blik op toekomst 5 Handboek voor leraren Groepsvorming fase van het helpen afbouwen

sturen in het groepsvormingsproces kennis van de onderlinge verhoudingen (d.m.v. sociogram) kennen van het individu (bewust observeren) Handboek voor leraren Groepsvorming Hoe breng je de onderlinge verhoudingen in kaart?

observatie is niet altijd betrouwbaar gedrag van de leerling is niet per se wat hij bedoelt gedrag van de leerling wordt beïnvloed door hoe jij met hem omgaat als docent observator heeft een gekleurde blik door persoonlijke ervaringen en bagage belangrijke aspecten bij het observeren van de leerling oogcontact één op één contact met de leerling perspectieven Handboek voor leraren Groepsvorming Het leren observeren van de individuele leerling

Sociometrische methode relaties tussen leerlingen in kaart brengen leerlingen beantwoorden de vraag: ‘Schrijf de namen op van de drie klasgenoten met wie je het beste op kunt schieten in de volgorde van eerste, tweede en derde keus’ de antwoorden worden genoteerd in een tabel de gegevens uit de tabel kun je nu verwerken in een sociogram Handboek voor leraren Groepsvorming Een sociogram maken

Sociogram de namen van de leerlingen op papier zetten de leerlingen die het vaakst gekozen zijn, centraal neerzetten de ‘randfiguren’ plaats je letterlijk meer langs de rand voorkeuren aangeven d.m.v. pijlen (dikke pijl is eerste keus, gewone pijl is tweede keus en de derde keus markeer je met een stippelpijl) de tekening laat zien welke subgroepen er zijn en hoe de onderlinge verhoudingen liggen Een sociogram maken (vervolg)

leerlingen betrekken bij de (sub)groep bepaalde leerlingen niet met elkaar laten samenwerken (vanwege de kliekjes die dan ontstaan en verdere groepsvorming belemmert) duidelijk wordt of de leerlingen toe zijn aan samenwerkend leren het beeld van de groepen in een klas kan na verloop van tijd veranderen! Handboek voor leraren Groepsvorming Functie sociogram

pesten is van alle tijden en alle plaatsen docent moet zich inzetten om pestgedrag tegen te gaan Handboek voor leraren Groepsvorming Pesten

er is een winnaar en verliezer slachtoffer kan zichzelf niet verdedigen slachtoffer loopt psychische/ fysieke schade op de zondebok wordt voortdurend negatief bejegend leerlingen die pesten zitten vaak in dezelfde klas als de gepeste leerling (onderzoek van Mooij, 2002) Handboek voor leraren Groepsvorming Verschil pesten en plagen Plagen gelijke machtsverhouding het slachtoffer verdedigt zichzelf loopt verder geen schade op plaaggedrag gebeurt niet stelselmatig

frustratie onfunctioneel autoritair gedrag van de docent competitieve sfeer in de klas slechte sfeer ­thuis of op school ­de kracht van de sociale norm Handboek voor leraren Groepsvorming Waar komt pestgedrag vandaan?

wie spelen/wat speelt er een rol bij pesten? de pester het slachtoffer de middengroep vermindering van geweten in groepsverband de pester lage dunk van zijn doelwit heeft niet door wat het met het slachtoffer doet fysiek en verbaal sterk agressieve persoonlijkheid versterkt door lage morele ontwikkeling en negatieve sociale norm in de klas volgens de belevingswereld van de pester is het pesten op dat moment voor hem de beste keus ‑ > belangrijk is hier om handelingsperspectieven te bieden! Handboek voor leraren Groepsvorming De betrokken partijen

het slachtoffer de leerling is ‘anders’ bereikbaar gevoelig vaak al eerder slachtoffer geweest de middengroep pest mee om zelf niet gepest te worden pest mee, omdat ze denken er beter van te worden pesten niet, maar proberen het ook niet te stoppen heeft niet in de gaten dat er wordt gepest eenling met een sterke persoonlijkheid die het af en toe opneemt voor het slachtoffer vermindering van geweten in groepsverband Handboek voor leraren Groepsvorming De betrokken partijen (vervolg)

de pester observeert het slachtoffer de vijfsporenaanpak no blame: stap 1 – gesprek met slachtoffer stap 2 – gesprek met de daders stap 3 – verantwoordelijk maken stap 4 – daders bedenken oplossingen stap 5 – evaluatie peer mediation Handboek voor leraren Groepsvorming Wat te doen bij pesten?

wat is digitaal pesten? pesten middels de pc: versturen van virussen of haatmails via sociale netwerken (hyves, twitter, facebook) plaatsen van (contact)advertenties namens het slachtoffer filmpjes openbaar maken hoe onderscheidt digitaal pesten zich? losgemaakte emoties kun je niet waarnemen de pester wordt niet geconfronteerd met de gevolgen van zijn gedrag en zal daarom niet snel op andere gedachten worden gebracht digitaal pesten is (gedeeltelijk) verborgen, waardoor de docent het lang niet altijd in de gaten heeft, dat er wordt gepest Handboek voor leraren Groepsvorming Digitaal pesten

wat kun je doen tegen digitaal pesten? voor de leerlingen moet duidelijk zijn welke schoolregels er gelden rondom pc-gebruik verantwoordelijkheid aanleren bij de leerlingen omtrent hun rol als ‘media-maker’ slachtoffer heeft baat bij een aantal tips: ­negeer pest-mails ­blokkeer de afzender ­log uit op de site ­niet persoonlijk opvatten ­deel het probleem ­bewaar de pestmails ­schuldgevoel opzij zetten Handboek voor leraren Groepsvorming Digitaal pesten (vervolg)