Omgevingswijzer Annemiek Tromp De methodiek Omgevingswijzer maakt duurzaamheid inzichtelijk in het ruimtelijk domein 21 juni 2016 Schakeldag te Den Bosch

Ontwikkelingen rondom duurzaamheid en integraal werken breder kijken: Introductie Ontwikkelingen rondom duurzaamheid en integraal werken breder kijken: Vernieuwing/ Verduurzaming MIRT Meer Bereiken Omgevingswijzer Leefomgeving binnen RWS Green Deal Duurzaam GWW SER akkoord 2

Duurzaam Grond- Weg- en Waterbouw (GWW) Omgevingswijzer Op basis van people, planet en profit meekoppelkansen met stakeholders in het gebied inzichtelijk en bespreekbaar maken. Het liefst zo vroeg mogelijk in het proces toepassen. Ambitieweb Als eenmaal bekend is welke kansen er zijn (people, planet en profit) kan er met stakeholders worden bekeken in hoeverre het ambitieniveau wordt gelegd (ofwel: hoe hoog wordt de lat gelegd?). DuboCalc Met DuboCalc zijn alle milieueffecten van een materiaal vanaf de winning tot en met de sloop (dus de gehele levenscyclus) en het energiegebruik te berekenen. CO2-Prestatieladder Hoe duurzaam een bedrijf de uitvoering van een project kan doen.

Integrale duurzaamheid De benadering: Integrale duurzaamheid Basis model: Bij duurzame ontwikkeling is er sprake van een evenwicht tussen ecologische, economische en sociale belangen (Brundtland 1987). De Omgevingswijzer is gebaseerd op deze integrale benadering van duurzaamheid en brengt People-planet-profit in kaart in relatie tot ruimtelijk domein. Veel duurzaamheidsaspecten hebben met consumptie die niet te beïnvloeden is binnen het ruimtelijk domein. Deze worden ook niet meegenomen in het model.

Kenmerken Omgevingswijzer: Discussietool Kwalitatief Geen “rapportcijfer” Geen “hard” toetsinstrument Geen vergelijking tussen projecten onderling Het is een spiegel die wordt voorgehouden, geen normatief voorschrift Scoping: Wat is de brede opgave in het gebied?

Meerdere manieren toepasbaar: Checklist Reikwijdte project verkennen Ambitie bepalen / vastleggen Discussie over duurzaamheid structureren (binnen project / met omgeving) Alternatieven / varianten vergelijken (binnen één fase) Consistentie tussen fases bewaken Checklist Alternatieven vergelijken Consistentie bewaken

Toepassing in verschillende fasen: Gebiedsagenda Verkenning Planuitwerking Realisatie GA Zeeland GA Noord NL GA Oost NL 1 A1 zone A1 Cap. uitbr. N35 (GA) Legerplaats Ermelo Afsluitdijk N309 A27 N35 A13/A16 Merwedes SSRS A1 Zone Beneden-Lek A1 Apeldoorn-Azelo A13/A16 R’dam A9 Amstelveen Zeesluis Ijmuiden Twentekanalen Vaarweg f2 A6 Almere Zuid-Willemsvaart Beheer & Onderhoud Stuwen Maas Twentekanalen

Kern: organiseer deskundigheid! N309 workshop (1 nov. 2011)

Positie Omgevingswijzer Een “hybride” instrument tussen een MKBA/mer en procesinstrument: Geen concreet rapportcijfer zoals MKBA of mer Geeft meer richting, ambities en structuur dan een procesinstrument

Kracht Omgevingswijzer: Legt vast wat duurzaamheid in ruimtelijke projecten inhoudt: 3 invalshoeken, 12 thema’s en ca. 50 principes Nadruk op bespreekbaar maken Stelt het gebied centraal; wat is de gebiedsopgave? Op veel schaalniveau’s en op veel manieren toepasbaar; het beste aan de voorkant! Geen discussie meer over wat nu duurzaamheid is Bespreekbaar; geen goed of fout, geen toets, geen rapportcijfer

www.omgevingswijzer.org

Thema´s Principes per thema

6. Ruimtelijke kwaliteit

Vragen?

Merwedebrug A27 Fase: Planstudie 19

Merwedebrug A27 Bestaande brug + vergelijkbare brug ernaast Bestaande brug + nieuwe brug nieuwe brug Fase: Planstudie

Merwedebrug A27 Resultaat: ‘Dure’ brug is goedkoper Bestaande brug + vergelijkbare brug ernaast Bestaande brug + nieuwe brug nieuwe brug Resultaat: ‘Dure’ brug is goedkoper Fase: Planstudie

A13/A16 Rotterdam Bedoeling om samen met omgeving de uiteindelijke ambitie te bepalen. 22

A13/A16 Rotterdam, varianten: “Kale” weg “Aangeklede” weg Bedoeling om samen met omgeving de uiteindelijke ambitie te bepalen. Inzichtelijk maken van varianten. 23

A13/A16 Rotterdam, varianten: “Kale” weg “Aangeklede” weg Bedoeling om samen met omgeving de uiteindelijke ambitie te bepalen. Ontwikkeling van de ambitie van het project A13/A16.

A13/A16 Rotterdam Vervolg na de Omgevingswijzer: Focus op vijf thema’s: Water Energie en materialen Ecologie en biodiversiteit Ruimtelijke kwaliteit Welzijn Meekoppelkansen staan centraal

A13/A16 Rotterdam Kansen en maatregelen inventariseren

A13/A16 Rotterdam Uitwerken van kansen

Proces duurzaamheid bij A13/A16 Rotterdam Inventarisatie mogelijkheden Projectteam Omgevingswijzer Varianten Partners Focus aanbrengen Thema’s Rol mer? Kansen/maatregelen verzamelen Expertsessies Bestuurders Kansenboek Uitwerken tot contract EMVI Inpassing

A6 Almere (onderdeel SAA) 29

A6 Almere (onderdeel SAA) Specifiek maatwerk geleverd door de samenwerking tussen de gemeente Almere, Rijkswaterstaat en RVOB in de ontwikkeling van het gebied. Sommige zaken laten zich beter via één van de drie partijen organiseren. Benut de expertise hiervan. Maatwerk en flexibiliteit in hoe zaken contractueel in relatie tot uitvoering geregeld kunnen worden (EMVI, etc). 30

A6 Almere (onderdeel SAA) Experts zoeken naar kansen voor duurzaamheid en innovatie. Uiteindelijk bijna 80% van de kansen worden gerealiseerd (door RVOB en de Gemeente Almere) 31

Proces duurzaamheid bij A6 Almere (SAA) Inventarisatie mogelijkheden Floriade Ambities gemeente Omgevingswijzer Project en gemeente Partners Expert sessies extern bureau samen met de omgeving thema’s Rol mer ontwerp-instrument? Kansen/maatregelen verzamelen: Kansenboek Bestuurders / opdrachtgevers Uitwerken tot contract EMVI Uitvoering

In het kort: Website Hulpmiddel Gebruiksvriendelijk Alle duurzaamheidsprincipes op een rij Scoping; wat is de gebiedsopgave? Organiseer kennis Inzicht en communicatie www.omgevingswijzer.org Vragen: omgevingswijzer@rws.nl