De organisatie van de middeleeuwse stad Politieke organisatie Economische organisatie Sociale organisatie Rechtspraak Bouwkunst

De organisatie van de middeleeuwse stad 1. De politieke organisatie

Charter – privilegie – oorkonde Charter van 1249 van hertog Hendrik III van Brabant, die aan Antwerpen toestemming geeft om vleeshuis te bouwen

Uittreksel uit de keure van Gent uitgereikt door Mathilde van Portugal (1191) 1. “De Gentse poorters gehoorzamen aan hun vorst zolang hij rechtvaardig over hen regeert. 2. De stad stelt dertien schepenen aan die recht spreken in Gent. 3. De Gentenaren moeten voor hun vorst aan geen enkele militaire expeditie deelnemen, tenzij op zee. 4. De stad mag zichzelf versterken zoals het haar goeddunkt. Ook de private huizen in de stad mogen met wallen en grachten versterkt worden.”

Versterkt “steen” in Gent uit de 12e eeuw: Geraard de Duivelsteen

Wetten werden mondeling afgekondigd van centrale plaatsen

Stads – en rechtsboeken

Politieke bestuurders in de stad Schout / meier / amman Vertegenwoordiger van de landheer (vorst, graaf, bisschop, …) Hoogste gezag in de stad (bestuurlijke én rechterlijke taken) (Vgl. burgemeester vandaag) Later: schepenen, schepenbanken De stad krijgt meer en meer zelfbestuur

“Stadslucht maakt vrij”

De organisatie van de middeleeuwse stad 2. Het economische leven

Verschillende markten: gras – en korenlei, korenmarkt, groentenmarkt, vlasmarkt, oude schaapsmarkt, vrijdagsmarkt, botermarkt, kleine vismarkt

Jaarmarkten

Gilden en ambachten Ambachtswoning, opm: kijken op schooltv, staat filmpje van de gilden en ambachten

Wat is een gilde? (1) Wikipedia: “Belangenorganisatie van personen met hetzelfde beroep” Regels over : toegang tot het beroep, lonen en prijzen, kwaliteitskenmerken, werkuren, … Belangenbehartiging Solidariteit tussen gildenaren Bv. hulp bij ziekte en invaliditeit (vgl. vandaag…?) Enkele schilden van Gentse gilden vind je hier

Wat is een gilde? (2) Soorten gilden: Schutspatroon: een heilige Ambachtsgilden (= ‘de ambachten’) Handelsgilden (= koopmansgilden) Schuttersgilden (verdediging, ordehandhaving) Schutspatroon: een heilige Onechte kinderen, horigen, joden: uitgesloten Gilden bestonden tot eind 18e eeuw (Franse Revolutie – Napoleon)

Schoenmakers in atelier

Voorbeelden van gilden Goud- en zilversmidsgilde Weversgilde Bakkersgilde Slagersgilde Schoenmakersgilde Gilde van de timmerlieden (patroon: Sint-Jozef) Kunstenaarsgilde …

Gilden: een lange leertijd Leerling Gezel Meester Keurmeester Meesterproef

Een gezel helpt de meester Hier: blikslager

Gildenhuizen in Antwerpen  rijkdom en macht van de gilden (hadden ook eigen symbool, schild, schatkist, bestuur,..)

Grote Markt Brussel: gildenhuizen

De organisatie van de middeleeuwse stad 3. De sociale verhoudingen in de middeleeuwse stad

Standenmaatschappij

Clerus Adel 3de stand

Woning van een rijke patriciër

handarbeiders

Armen en bedelaars, 1 - kamerwoning

Gasthuizen Gasthuizen, oorspronkelijk opgericht voor behoeftige reizigers (bedevaarders) – later werden er ook zieken, ouderen en armen verzorgd. Zowel de kerk, als privé-personen en de stedelijke overheid richtten deze op.

processies

De organisatie van de middeleeuwse stad 4. Rechtspraak

Rechtspraak Feodalisme: door de leenheer of de suzerein >< in de stad : door de schout en de schepenen Rechtbank = “Vierschaar”. Welke straffen? Vooral boetes en lijfstraffen, ook verbanning, schandpaal Doodstraf Marteling Van een “rechtstaat” was nog geen sprake

‘eerlijk proces’ in de middeleeuwen

Radbraken

Vierendelen Dirk Bouts: het martelaarschap van de H. Hyppolitus (15e eeuw)