Werkpakket 2: Veerkracht Demografische processen: Migratie & Vergrijzing Elise Schillebeeckx Prof. Stijn Oosterlynck & Prof. Pascal De Decker OASeS (UA) & WENK

Veerkracht en de mens Aanvankelijk beperkte rol: mens als verantwoordelijke voor veranderingen ecosysteem Nadien onderscheid ecologische en sociale veerkracht: “the ability of groups or communities to cope with external stresses and disturbances as a result of social, political and environmental change” (Adger 2000, p. 347).Adger 2000, p. 347

Veerkracht & sociale wetenschappen Ecologische systemen ≠ sociale systemen Problematisering van transponeren van concepten uit ecologie naar sociale wetenschappen. Cf. duurzaam- heid (kritiek Marcuse, 1998, De Decker, 2001 & Swyngedouw, 2007) Stad geen sociaal-ecologisch onafhankelijk en ahistorisch orgaan, band met bredere grensoverschrijdende invloeden

Kritiek op concept veerkracht (Derickson & McKinnon, 2012) Consensusgericht en conservatief concept Sociaalpolitieke machtsverhoudingen en sociale relaties blijven buiten beeld Van hogerhand opgelegd als streefdoel voor lokale gemeenschappen (top-down) Eindverantwoordelijkheid van ecologische en economische uitdagingen/bedreigingen wordt bij stedelijke/regionale gemeenschap gelegd -> schaalverwarring

Van Resilience naar Resourcefulness? (Derickson & McKinnon, 2012) Resourcefulness Bottom-up benadering: lokale noden en prioriteiten vanuit de gemeenschap primeren op extern opgelegde doelen en verwachtingen Focus verschuift naar ongelijke verdeling van middelen binnen en tussen gemeenschappen Vertrekt vanuit de mobilisatie van de aanwezige capaciteiten binnen de gemeenschap om deze vorm te geven en uiteindelijk te transformeren

Veerkracht & Migratie Concept transitiezone Klassieke stadssociologen van de Chicago School Sociale groepen hebben tendens om zich in verschillende zones te clusteren: natuurlijke segregatie Zone waar migranten in terecht komen: ‘Transition Zone’ Dubbele functie: Toegangspoort en transitiefunctie

Transitiezones in Vlaanderen Worden belichaamd door de 19 e eeuwse gordels Vervullen ook in Vlaanderen rol van toegangspoort en (vermoedelijk) transitie Onderzoek (Peleman, 2001) wijst op sterke troeven van deze wijken voor vergemakkelijken van aankomst en integratie van nieuwe migranten

Transitiezones & Resourcefulness Resourcefulness wijst er in deze context op dat het niet volstaat die gebieden zelf verantwoordelijk te maken voor hun veerkracht De bredere economie en samenleving moet kansen bieden aan de bewoners van de transitiezones, alsook inzetten op het wegwerken van materiële ongelijkheden in de samenleving

Veerkracht & Vergrijzing Vlaanderen kent grote regionale verschillen met betrekking tot vergrijzing: –Vergrijzing sterkst op het platteland en in suburbane regio’s -> ‘Rural Ageing’ –Uitzonderingen: kuststeden en grensgemeenten Woonwens ouderen in Vlaanderen: –Zo lang mogelijk in de eigen woning blijven wonen –‘Ageing in Place’

Ruimtelijke gevolgen vergrijzing Steden ruimtelijk relatief grote veerkracht (voldoende voorzieningen, voldoende aanbod aan kleinere, al dan niet aangepaste, woningen) Platteland en suburbane regio’s: ‘ Spatial Mismatch’ : toenemende vraag naar zorg en voorzieningen vs. daling aantal voorzieningen en grote, vaak slecht bereikbare woningen van ondermaatse kwaliteit In het verleden diverse beleidsmaatregelen die vanuit ecologisch, economisch en sociaal standpunt niet erg duurzaam en veerkrachtig waren (cf. ‘Zorg op maat’, belbus,…)

Resourcefulness en vergrijzing op het platteland Naar collectieve oplossingen Huidig systeem nog sterk autonoom Link met ‘community resilience’ Rol van gemeenschap inpassen binnen concept woonzorgzone Naar leeftijdsvriendelijke omgevingen Toegankelijke woonomgeving voor jong en oud Garantie van basisvoorzieningen (cf. sociale kruidenier) Architectuur voor en van ouderen (Andersson, 2011)