1 Vernieuwen en verjongen van je vereniging. Trefdag zelfzorg 2016 Welkom! #kwadraet

… ontwikkelt en begeleidt cocreatieve processen, veranderingsprocessen en leertrajecten. …versterkt, ondersteunt en begeleidt mensen, organisaties en overheden in het omgaan met complexe uitdagingen en in hun zoektocht naar draagvlak en engagement. kwadraet.be #kwadraet Hedendaags vrijwilligerswerk Oplossingsgericht coachen Versterken van de samenwerking Conflicthantering Zeker van jezelf Inge Van Droogenbroeck procesbegeleidster

3  inzichten over de vrijwilliger van vandaag, over het engagement en de motieven.  Eigen succesverhalen met vernieuwen en verjongen  mogelijke stappen om in je eigen vereniging verder te vernieuwen en te verjongen De komende 2 uren hebben we het over …

4 ● Wie ben je? ● Wat wil je in de wereld zetten? Wat is jullie kracht? Kennismaking aan de tafel…

5 Hedendaags vrijwilligerswerk ● Back to basics ● Noteer woorden en uitspraken die iets vertellen over tendensen in vrijwillige inzet en motieven van vrijwilligers.

6 Wat is voor jou herkenbaar? Wat is jouw succes met vernieuwen en verjongen? Hedendaags vrijwilligerswerk

7 Maatschappelijke veranderingen: impact op vrijwilligerswerk, uit Vrij en Gewillig, vrijwilligers werven, Laura van Selm voor ATK ´De vrijwilliger vergrijst, studeert, individualiseert en krijgt kleur.´ (Willem-Jan de Gast, 2012) Er zijn enorm veel maatschappelijke trends de laatste decennia geanalyseerd en onderzocht. Het Nederlands Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) gaf in 2007 een overzicht van maatschappelijke ontwikkelingen die hun invloed hebben op het vrijwilligerswerk. ● Ontzuiling: levensbeschouwelijke groepen in de samenleving verliezen dwingende karakter ● Ontkerkelijking ● Groter vrijetijdsaanbod: groeiend aanbod in vrijetijdsbesteding, alles willen meemaken ● Individualisering: keuzes op basis van eigen interesse, competenties en behoeften ● Informatisering: sociale media, online community, online vrijwilligerswerk ● Intensivering: versnelling, plezier, behoefte aan variatie en verandering. ● Informalisering: informele, zichzelf organiserende verbanden, directe inspraak ● Internationalisering: globalisering ● Professionalisering: vrijwilligersbeleid, kwaliteitsbewaking, efficiëntere werkwijze ● Populariteit issues: mensen zetten zich in voor wat een ´hot´ item is. ● Stijging opleidingsniveau ● Vergrijzing ● Succesvolle emancipatie bevolkingsgroepen ● Verkleuring (Socius.be geeft een overzichtelijke bespreking van de belangrijkste ontwikkelingen op hun site.)

8 Motieven voor vrijwillig engagement? ● maatschappelijke motieven een bijdrage leveren, meewerken aan een betere wereld mee realiseren van doelen van project, vereniging, organisatie wens om haastige samenleving in te ruilen voor socialere, zorgende samenleving zich nuttig maken voor de omgeving sociale motieven leermotieven

9 ● maatschappelijke motieven ● sociale motieven sociaal contact groepsgevoel (‘wij’) sociale erkenning krijgen iets kunnen betekenen voor het welzijn van anderen samen iets realiseren imago of status versterken eenzaamheid doorbreken kennis overdragen aan anderen inburgering in nieuwe wijk of gemeente een lief vinden iets bijverdienen leermotieven Motieven voor vrijwillig engagement?

10 ● maatschappelijke motieven ● sociale motieven ● leermotieven iets bijleren zelfvertrouwen, persoonlijkheid versterken als werkzoekende competenties uitbreiden of blijven inzetten actief blijven als (brug-) gepensioneerde interesse waarmaken verrijking, o.a. via vorming herintegratie in samenleving experimenteren met competenties netwerk van mensen leren kennen zelfontplooiing Motieven voor vrijwillig engagement?

11 Motieven van vrijwilligers uit Vrij en Gewillig, vrijwilligers werven, Laura van Selm voor ATK Wat beweegt mensen om een deel van hun tijd te besteden aan vrijwilligerswerk, terwijl de druk van betaald werk, sociale contacten, opvoeding kinderen, hulpbehoevende ouders en hobby´s al een flink beslag legt op beschikbare tijd? Inzicht in wat vrijwilligers motiveert, draagt bij aan het binden en behouden van vrijwilligers. (Linda Bridges Karr, 2012) Waarom doen mensen vrijwilligerswerk? Over het onderwerp vrijwilligerswerk wordt zeer weinig onderzoek verricht in en buiten Vlaanderen. Maar het onderzoek (veelal thesisonderzoek) dat wordt gedaan, gaat verrassend vaak over de motivaties van vrijwilligers. Welke motieven hebben vrijwilligers? Een van de belangrijkste onderzoeken met betrekking tot motivaties bij vrijwilligers is dat van Clary en Snyder (1998). Hierbij zijn de functies die het vrijwilligerswerk heeft voor de vrijwilliger bepalend voor de motivatie. Zij maakten een opdeling van 6 categorieën. ● 1. Normatieve motieven: iets waardevol doen, verantwoordelijkheid opnemen voor anderen of de samenleving, nuttig zijn, anderen helpen ● 2. Carrière motieven: competenties ontwikkelen, netwerk uitbreiden, CV uitbreiden ● 3. Sociale motieven: mensen ontmoeten, ontspanning, erkend worden ● 4. Leermotieven: begrip vergroten, kennis uitbreiden, talenten ontwikkelen ● 5. Kwaliteitsmotieven: verhoogde levenskwaliteit, actief bezig zijn ● 6. Beschermingsmotieven: vrijwilligerswerk als plek om negatieve omstandigheden te vergeten, leren omgaan met tegenslag Lesley Hustinx (Universiteit Gent, 2001)voegde hier aan toe: ● 7. Erkenning en gewaardeerd worden: trots kunnen zijn op jezelf, dingen kunnen doen waar je goed in bent, ervaring en kennis doorgeven

12 Motieven van vrijwilligers uit Vrij en Gewillig, vrijwilligers werven, Laura van Selm voor ATK ● Andere motieven die een rol kunnen spelen bij de keuze voor vrijwilligerswerk zijn: het leuk vinden, een uniform dragen, met bekende mensen in contact komen, gezondheidsredenen, bijverdienste, reismogelijkheden, taal leren, geloofsovertuiging, zich verplicht voelen, boosheid ervaren over een bepaald onderwerp, een nieuw lief? ● Onderzoek naar vrijwilligersmotieven overschouwend bekeken, komt het altruïstische, normatieve motief steeds als belangrijkste motief om vrijwilligerswerk te doen uit de bus: ●  Nichols en King (1999): ´the desire to help others is the most frequently cited reason amongst volunteers of all ages. Altruism must be the central motive where the reward is intrinsic to the act of volunteering.´ ●  Vergelijkend motivatieonderzoek tussen verschillende landen wijst uit dat dit ook nu nog zo is: ´The prevalence of a post-material value pattern did not represent a threat to feelings of altruism. ´( o.a. Lesley Hustinx, data uit 1990 World Values Surveys, 2015)

13 Werven: inspelen op verschillende motieven ● Benoem wat iemand kan leren ● Benoem ook andere voordelen: je komt in een tof team terecht, we lunchen samen, jaarlijkse uitstap ● Biedt variatie aan: verschillende taken, voor ieder wat. Organisaties met een gevarieerd aanbod aan taken zullen beter in staat zijn om met verschillen en met de verschuivingen in motivatie om te gaan dan organisaties waar het aanbod beperkt is. ● Spreek mensen aan op hun talenten, hun sterktes. Bijvoorbeeld: We zoeken mensen die met veranderingen in hun eigen leven hebben leren omgaan en goesting hebben om deze ervaringen te delen met mensen die op dit moment niet mee kunnen in de maatschappij. (Laura van Selm, 2015)

14 STERK VRIJWILLIGERSWERK Mensen willen zich inzetten bron sci-traject socius ● In eigen buurt, directe leefomgeving ● Met/via eigen netwerk ● Belang van ontmoeting, persoonlijk contact ● Niet voor één organisatie (inzetten voor een idee, niet voor een organisatie); pluralisme; buiten de grenzen van een organisatie (succes 4 e pijler); afgebakend; anywhere any time; combineren ● Voor thema's die ze zelf interessant vinden ● What's in it for me (ruilrelatie), waardering ● Geen stempel als 'vrijwilliger' (niet 'gesjost') ● Online >> Individualisering, informalisering

15 STERK VRIJWILLIGERSWERK Opdracht voor de ondersteuner bron: sci-traject sterk vrijwilligerswerk ● Faciliteren ● Mensen eigenaar maken: van bij begin samen mét de mensen (dus niet aanbodgericht werken), van onderuit werken, cocreatie ● Perspectief van de organisatie loslaten ten voordele van perspectief van de vrijwilliger, vooraf bepaalde verwachtingen/doelstellingen durven loslaten ● Enten op natuurlijke, bestaande netwerken van mensen ● Verschillende, laagdrempelige, concrete vormen van betrokkenheid/ vrijwillige inzet herkennen en mogelijk maken ● Ook buiten bestaande groepen (gesloten clubjes), naar 'buiten' komen ● Aandacht voor de cultuur van de organisatie, ontmoeting, persoonlijke en menselijke communicatie ● Persoonlijk aanspreken

16 STERK VRIJWILLIGERSWERK Competenties van de ondersteuner (bron sci traject ‘sterk vrijwilligerswerk) ● Experimenteren, doen, wroeten, trial & error (= pionieren) ● Tussen mensen gaan staan, aanwezig zijn ● Netwerken, mensen verbinden ● Observeren, mogelijkheden zien ● Samenwerken met andere organisatie(s)(vormen) >> Voorwaarden / context: ● Juist klimaat in de organisatie ● Niet vanuit concurrentie (t.a.v. andere organisaties) ● Bevlogenheid

17 ● combineert inzet met persoonlijke zoektocht naar identiteit en zingeving  vrijwilligerswerk als inspiratie voor de keuzes die hij/zij maakt  solidariteit en zelfontplooiing vallen samen  ‘solidair individualisme’  inzet niet langer volledig belangeloos ● is kieskeurig  activiteiten in verlengde van persoonlijke interesses en ontplooiing, kosten-batenanalyse De hedendaagse vrijwilliger (1)

18 ● is kieskeurig, maar onzeker  vrijwilligerswerk als plaats om te experimenteren met keuzes ● engageert zich ‘nomadisch’  ‘sedimentaire’, statische vrijwillige inzet wordt verlaten voor dynamisch engagement  geen ‘bindingen’ meer met vaste structuren, bijeenkomsten en groepen ● is pragmatisch ingesteld  tastbare/haalbare doeleinden i.p.v. idealisme “vrijwilligerswerk is persoonlijke constructie ‘op maat’ van de biografie” (L. Hustinx) De hedendaagse vrijwilliger (2)

19 ● De nieuwe levenspatronen en de keuze maatschappij hebben gevolgen voor de beschikbaarheid en/of bereidheid tot vrijwillige inzet (L. Hustinx) ● Vrijwilligers willen authentiek zijn  authenticiteit is moreel ideaal achter de individualisering (C. Taylor) Veranderende maatschappij: invloed op vrijwilligerswerk

20 Hoe benaderen we de hedendaagse vrijwilliger? Rekening houden met … vrijwillig engagement =  onderdeel van de persoonlijke levensloopbaan van mensen  ligt in het verlengde van persoonlijke interesses en ontplooiing. De 4 sleutelbegrippen:  kritische zelfbevraging  doordachte rekrutering  inspraak  FLEXIVOL

21 Hoe kan mijn organisatie aantrekkelijk zijn voor vrijwilligers? Een helpend letterwoord: FLEXIVOL (Gaskin) ● F lexibility f lexibiliteit ● L egitimacy l egitimiteit, imago ● E ase of acces e envoudig toegankelijk ● X periment e x periment ● I ncentives st i mulansen, pr i kkels ● V ariatie v ariatie ● O rganisation o rganisatie is vlot ● L aughs l achen, ontspanning

22 Subgroepen Waar staan jullie nu in verhouding tot al deze successen/ tendensen? Wat is een volgende stap die je kan zetten? Prikkel en bevraag mekaar.

23

24 Kerncijfers – onderzoek vanuit de KBS bron: onderzoek KBS – studiedag VVSG – verwerking Socius

25 Vrijwilligerswerk in België ● Tot voor deze studie: geen of weinig solide statistische data over het vrijwilligerswerk beschikbaar ● personen bevraagd - 15 en 76 jaar  Extrapolatie naar de Belgische bevolking  basis om nog veel meer te onderzoeken omtrent vrijwilligerswerk (bv drempels, voordelen vrijwilligerswerk…)

26 Vrijwilligerswerk versus vrijwillige inzet Vrijwillige inzet ● vrijwillige inzet = formele (in organisaties) EN informele inzet (buiten organisaties) ● 20% van de Vlamingen of dus ruim 1 miljoen Vlamingen zetten zich vrijwillig in ● voor België is dat 19,4% of dus ruim Belgen Vrijwilligerswerk ● 13,9% van de Vlamingen of ruim Vlamingen doen aan vrijwilligerswerk ● voor België is dat 12,5% van de totale bevolking en voor Brussel 7,2% Onderzoek focust op vrijwilligerswerk, voor heel België!

27 Omvang vrijwilligerswerk Goed voor 221,2 miljoen onbetaalde activiteiten Goed voor FTE Grensoverschrijdend vrijwilligerswerk = zeer klein => Vrijwilligerswerk is een lokaal verhaal!

28 Omvang vrijwilligerswerk Meer dan de helft van de vrijwilligers (52%) verricht maar 1 of slechts enkele vrijwillige activiteiten per jaar Wekelijks = 20% Maandelijks = 25% Dagelijks = 2% bijna 80% is maar in 1 enkele organisatie actief Gemiddeld bijna 4u per week per vrijwilliger of 190u per jaar Schommelt per vrijwilliger van een aantal uren per jaar tot meer dan 100 u per jaar

29 Omvang vrijwilligerswerk - Vier dominante sectoren: sport, cultuur, maatschappelijke dienstverlening en onderwijs. Dat de gezondheidssector minder vertegenwoordigd is, is te wijten aan de competenties die nodig zijn en waar de vrijwilligers doorgaans niet over beschikken.

30 Wie is de vrijwilliger? ● Mannen en vrouwen nagenoeg even sterk vertegenwoordigd ● Verschil in taken:  Mannen: leidinggevende functies, taken i.v.m. geschoold of semi- geschoold werk  Vrouwen: meer dienstverlenende functies ● Verschil in sector:  Mannen: sport  Vrouwen: onderwijs, vorming, onderzoek, religieuze organisaties  Geen verschil wat de sectoren gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening betreft!

31 Wie is de vrijwilliger? ● Alle leeftijden doen aan vrijwilligerswerk ● 60+: t.o.v. de totale Belgische bevolking weinig vertegenwoordigd, binnen de groep van vrijwilligers zelf = 1 op 4 ouder dan 60

32 Wie is de vrijwilliger? ● 57% van de vrijwilligers heeft een job  Opvallend: vrijwilligerswerk ligt vaak NIET in het verlengde van de eigen job ● ook studenten doen beduidend meer aan vrijwilligerswerk

33 Wie is de vrijwilliger? ● Opleiding: het percentage vrijwilligers stijgt met het behaalde diploma (58% heeft diploma hoger onderwijs)  Hoe hoger de opleiding: hoe meer men kiest voor leidinggevende functie, intellectuele, wetenschappelijke of artistieke activiteiten of intermediaire functies met technisch kader -

34 Wie is de vrijwilliger? ● Intensiteit van het vrijwilligerswerk:  Jongeren jaar: meeste tijd  Daalt tijdens gezins- en beroepsleven  Stijgt weer vanaf 55jaar ● Vooral weduwenaars of weduwes participeren minder ● De grootste groep heeft geen thuiswonende kinderen (geen kinderen of reeds uit huis)

35 Enkele algemene conclusies ● Vrijwilligers zijn monogaam  80% is actief in één organisatie ● Vier uur per week  een gemiddelde waar grote verschillen achter zitten ● Vrouwen en mannen doen evenveel vrijwilligerswerk ● Ouderen engageren zich niet méér dan jongeren ● Opleiding en job hebben een positieve invloed

36 Doel ● binnen de drie maanden ● telt de vrijwilligersploeg ● met de hulp van huidige vrijwilligers ● minstens 2 nieuwe vrijwilligers Stappen 1.namen zoeken en afspraken maken 2.iedereen spreekt minstens 2 mensen aan uit de brede kennissenkring 3.nieuwe mensen verwelkomen De « +2 methode » bedoeling en stappen

37 a.beantwoord de vraag ‘Zoeken we mensen voor welbepaalde taken? Zo ja, voor welke?’ b.iedereen noemt 2 tot 5 namen uit brede kennissenkring gepensioneerde kruidenier, loodgieter, loketbediende, familielid, buurvrouw, dokter, lid (vroegere) sportclub, enz. … nooit zeggen/denken ‘die gaat dat toch niet willen doen’ c.afspraken noteren op blad papier met titel « actieplan +2-methode » wie spreekt wie aan? tegen wanneer? dit blad aan alle bestuursleden bezorgen De « +2 methode » stap 1: namen zoeken en afspraken

38 ieder bestuurslid spreekt de afgesproken personen aan ● tips:  kies een goed moment  vertel dat je op zoek bent naar extra vrijwilligers  leg uit wat je initiatief allemaal doet  vertel waarom jij je engageert  zeg dat het absoluut niet moeilijk is om zich te engageren  vraag ‘Wil je het eens voor een half jaar proberen?’  beloof een goede verwelkoming De « +2 methode » stap 2: kennissen aanspreken

39 Stap 3 Verwelkoming

40 tijdens vergadering de nieuwe vrijwilligers… a.zeer hartelijk verwelkomen b.vragen te vertellen wie ze zijn (naam, interesses…) c.vertellen wie de andere vrijwilligers zijn d.kort vertellen wat de afdeling het komende half jaar zoal van plan is e.documentatie en eventueel een bloemetje geven direct na de eerste twee à drie bijeenkomsten… a.individueel vragen ‘Hoe ervaar je het? b.ingaan op hun antwoorden De « +2 methode » stap 3: verwelkoming

41 - in beweging brengen - mensen bewegen tot engagement INZET EN BETROKKENHEID = wat je ziet wanneer vrijwilligers gemotiveerd zijn Motiveren… - Wat is dat eigenlijk?

42 duurzame motivatie: het 5 bouwstenen model ● 3 psychologische basisbehoeften  competentie  autonomie  verbondenheid ● intrinsiek: aspiraties en waarden ● de spil: waarderend samenwerken Hoe en wanneer functioneren mensen enthousiast?

43 De 5 bouwstenen om een stimulerende omgeving te creëren  Competentie: je talenten en krachten inzetten  Autonomie: op je eigen manier  Verbinding: je verbonden voelen  Met je eigen aspiraties en waarden  Je gewaardeerd voelen en zelf kunnen waarderen, werken vanuit een positief toekomstbeeld