NINTES Netherlands Institute for New Technology, Economic and Social studies Nintes 7 juni 2006 Duurzaamheid en leiderschap met Herman Wijffels © NINTES oktober ’16

2 Duurzaamheid; doorbraak naar nieuwe verhoudingen! (Herman Wijffels) Duurzame ontwikkeling ­ Sociaal-ecologische ontwikkeling als bron van creatie van welvaart niet als randvoorwaarde / belemmering ­ Omkering: duurzaamheid als drager van de creatie van welvaart (minder uitputting, verstoring, meer respect, ook voor mensen elders) ­ Duurzaamheid is nieuwe fase in de evolutie; ­Hoge kwaliteit van verbindingen ­Hoge kwaliteit van verbindingen tussen mensen ­Hoge kwaliteit van verbinding tussen mens en ecosysteem

3 Duurzaamheid; doorbraak naar nieuwe verhoudingen! (2) Waar komt deze ambitie vandaan? ­ Logische reactie op vorige fase, ambitie voor een volgende fase o.b.v. nieuwe inzichten / bewustzijn (verstoringen) ­ Tweesprong; einde van een tijdperk dat gebaseerd is op de methodologie uit de verlichting (‘cogito ergo sum’, specialisatiebeginsel van Newton) ­Definitie van de organisatie o.b.v. machine, smal doelmatigheidspatroon (input – throughput – output) is eindig vlg. systeemtheoretici ­ Sociale verhoudingen degraderen ­ Ecosystemen desintegreren (weer, zeespiegel stijgt) ­ Kracht en organiserend vermogen om een stap te zetten naar een nieuwe ‘S-curve’, de verschijningsvorm is duurzaamheid

4 Duurzaamheid; doorbraak naar nieuwe verhoudingen! (3) ­ Nieuw opkomend waardenpatroon (respect voor het leven en o.b.v. aspecten van het leven) ­Herdefinitie plaats van de mens i.h. leven (onderdeel, relatie, denk aan water en lucht) ­Er ontstaat een nieuwe maatschappelijke configuratie (van overheid en bedrijfsleven naar complex van bedrijven, overheid, burger, NGO’s, etc.) ­Komende 5 – 10 jaar is de kans op een discontinuïteit zeer groot (vb. bedrijven in beleggingsportefeuilles) ­Ruimte voor ondernemerschap; er zijn bedreigingen, maar bovenal kansen ­ Ultieme legitimatie van ondernemingsgewijze productie vanuit een maatschappelijk perspectief is winst als maatstaf, eerder dan doel (ondernemen is producten en diensten aanbieden die bijdragen aan de samenleving als geheel, winst is de mate van succes daarin.) ­ Winsten zonder sociale en ecologische overweging worden afgestraft door de maatschappij

5 Duurzaamheid; doorbraak naar nieuwe verhoudingen! (4) Kern van mvo is stoppen met uitputting voorraden energiebronnen. Er zijn nieuwe vormen van energiewinning (getijden, zon, wind, etc.) De prijs van fossiele brandstoffen explodeert, dat genereert momentum om naar nieuwe vormen van energie over te stappen. Het toekomstperspectief is energie in een lokaal model te organiseren; ­Vb. Studieproject in Nl om komende 3/4 decennia gebouwen zelfvoorziend in energie te laten worden ­ Er is een verandering waar te nemen in de verbinding tussen bedrijven en consumenten / eindgebruikers. Steeds meer processen worden vanuit de klant vormgegeven, zo ook duurzaamheid. Dit vraagt om een nieuwe vorm van leiderschap in ondernemingen, die meer uitgaat van de talenten van mensen en bottum-up processen in organisaties vanuit de klant. ­ Leiderschap is de potentie van individuele mensen om andere mensen voor te gaan en mee te nemen naar nieuwe verhoudingen, waar management zich richt op de beheersing van bestaande processen (in Nederland is er vooral een tekort aan leiderschap, niet aan managers!)

6 Duurzaamheid; doorbraak naar nieuwe verhoudingen! (5) Vb. van een dergelijke systeemwijziging is de rotonde; ”Een metafoor voor wat er in de maatschappij aan de hand is, is de rotonde. Volgens de klassieke manier van denken hebben we, toen het verkeer dichter werd, een systeem met stoplichten bedacht om het te reguleren. Daarom sta je voor dat rode stoplicht, ook al komt er in de verste verte niets aan. Als mens ben je onderworpen aan dat systeem, en het kruispunt wordt onderbenut als verkeerswisselaar. Geheel in lijn met de sociaal-culturele ontwikkelingen hebben we rotondes ontwikkeld. Niet het systeem is de baas, maar de mensen die komen aanrijden. Die bepalen, op basis van hun eigen oordeelsvermogen, of ze de rotonde kunnen oprijden. De mens is niet onderworpen aan het systeem, maar besluit over de wijze waarop hij daarvan gebruik maakt. En het interessante is dat om die rotonde te laten werken, een fundamentele besluitvormingsregel moest worden omgekeerd: niet rechts heeft voorrang op een rotonde, maar links.'‘ (uit het NRC Handelsblad 10 september 2005)