Techniekfilosofie: waar komen wij vandaan? Martin Meganck KAHO St Lieven, Studiegebied Industriële Ingenieurswetenschappen KU Leuven, Centrum voor Wetenschap, Techniek en Ethiek

Iets over filosofie en filosofiecursussen… Filosofie = “rond de pot draaien”? Methode: Ideaaltype + aanvullingen, nuanceringen… Impliciet aanwezig in taal, discussies,… I.v.m. techniek: vaak vanuit vraag rond techniek en ethiek

Over techniekfilosofie… Verschillende benaderingen: verschillende verhouding mens – techniek – wereld Standaardmodel: “instrumentalisme”

Instrumentalisme Techniek = (verzameling van) instrumenten die mensen gebruiken om hun doelen te bereiken Meestal materiële objecten, bij uitbreiding ook: vaardigheden, organisaties,… Basisidee: “regeltechnische cyclus” – Feitelijke toestand vergeleken met gewenste toestand – Verschil? Actie ondernemen → techniek!

Instrumentalisme I.v.m. techniek en ethiek: 2 varianten: (bestaan van) instrument heeft tegelijk positieve èn negatieve gevolgen → techniek is ambivalent Dus: realistisch voorspelbare voor- en nadelen eerlijk afwegen Goed en kwaad zitten blijkbaar niet in techniek “op zich” → techniek is neutraal Dus: techniek aan discussie onttrokken (abusus non tollit usum)

Instrumentalisme (in zijn neutraliserende variant)

Instrumentalisme MensTechniekWereld

Techniekfilosofie en antropologie → Techniek als wezenlijk aspect van mens-zijn Mythen, archeologie, Darwin,… Gehlen: Mens = “Mängelwesen”, techniek als “Organ-Ersatz”: Beweging→Instrumenten Energievoorziening→Machines Waarneming→Sensoren Sturing→Automaten Informatieverwerking→“Informaten” Besluitvorming→Intelligente Agenten?

Techniekfilosofie en antropologie Gevolgen: – Grens tussen mens en techniek vervaagt – Vrijheid om techniek wel/niet te gebruiken? – Taalgebruik: menselijke termen voor technische toestanden technische termen voor menselijke toestanden

Instrumentalisme MensTechniekWereld Techniek en antropologie MensTechniekWereld

Techniek als systeem J. Ellul: Techniek = geheel van rationele methoden die in elk domein van menselijke activiteit de hoogste efficiëntie bezitten. Techniek = systeem Eigen normativiteit: efficiëntie Autonoom: andere normen wijken/verdwijnen Gevolg: als systeem niet te sturen

Techniek als systeem Andere denkers in dezelfde lijn: Heidegger, Jonas, Vermeersch (WTK-bestel), Winner Varianten ivm al-dan-niet stuurbaarheid Herkenbaar: – “Ge kunt de vooruitgang niet tegenhouden” – Gevoel van beperking/verlies van vrijheid Kritiek: – Definitie van efficiëntie? Zelfvervullend? (“Survival of the fittest”?) – Systeemdenken vs voorspelbaarheid?

Instrumentalisme MensTechniekWereld Techniek en antropologie MensTechniekWereld Techniek als systeem MensTechniekWereld

Veel vragen blijven open…