Milieuvluchtelingen Een zoektocht naar bescherming

Context: Lectoraat Internationale Vrede, Recht en Veiligheid Mondiale problemen: De voortgaande hoge bevolkingsgroei in de armste landen; Structurele honger, vooral veroorzaakt door slecht bestuur en diepe armoede; Politiek geweld in de meeste niet-democratische staten waar geen stabiele rechtsorde bestaat; Endemische ziekten en plagen; Groeiende schaarste aan energie, land, zoet water, metalen en mineralen; Achteruitgang van natuur en milieu; Klimaatverandering en haar gevolgen; Ernstige, georganiseerde internationale criminaliteit.

Trend In het internationale recht komt een steeds grotere nadruk te liggen op het individu. Traditionele ideeën over staatssoevereiniteit en het non-interventieprincipe botsten met bijvoorbeeld de grotere nadruk op mensenrechten. Hoewel de bescherming van burgers nog primair de taak is van de nationale staat, voelt de internationale gemeenschap zich soms geroepen om een deel van die verantwoordelijkheid over te nemen.

Wat zijn milieuvluchtelingen? “Mensen die zijn gedwongen om hun verblijfplaats te verlaten, tijdelijk of permanent, door milieuproblemen (natuurlijk en/of door mensen veroorzaakt) die hun voortbestaan bedreigen en/of de kwaliteit van leven substantieel aantasten.” El-Hinnawi, E. (1985). Environmental Refugees. United Nations Environmental Program, Nairobi, p. 4.

Cijfers Prognose aantal milieuvluchtelingen: Deskundigen voorspellen dat in 2050 het aantal milieuvluchtelingen zal oplopen tot 200 miljoen. Volgens het Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC), vlucht op dit moment tweederde van de gedwongen migranten in eigen land. Alliance Development Works, World Risk Report 2012: In 2011 vonden er 302 rampen (overstroming, droogte, aardbeving en cycloon) plaats. Meer dan 200 miljoen mensen werden getroffen en de economische schade wordt geschat op 366 biljoen USD.

Problemen bij bescherming o.g.v. het Vluchtelingenverdrag Geen (vrees voor) vervolging. De oorzaak van de migratie ligt niet in een van de in het verdrag genoemde redenen. Meestal wordt er geen internationale grens overgestoken. Er is dan sprake van een status als ‘ontheemde’

Problemen bij bescherming o.g.v. IDP Guidelines De verantwoordelijkheid voor de bescherming ligt primair bij de nationale overheid. Op het internationale level is er nog geen enkel VN agentschap verantwoordelijk voor de bescherming van ontheemden. Ontheemden hebben dezelfde rechten als alle ‘normale’ burgers. In de praktijk zijn zij echter zeer kwetsbaar voor mensenrechtenschendingen.

Waarom zou Nederland ingrijpen? Er is sprake van een mondiaal probleem, dat alleen op mondiale schaal opgelost kan worden. Eigen belang: m.n. veiligheid in instabiele regio’s Aansprakelijkheid: m.n. bijdrage aan klimaatverandering (Tot op zekere hoogte) juridische verplichtingen Morele verantwoordelijkheid: m.n. o.g.v. mensenrechtenverdragen Solidariteit: effecten m.n. in ontwikkelingslanden.

Welke beschermingsopties zijn er? Strafrechtelijke vervolging wegens vervuiling. Onrechtmatige daadsacties tegen vervuilers. Procedure vanwege schending mensenrechten. Klimaatverdragen? Bescherming van specifieke groepen die tevens het slachtoffer worden van milieudegradatie als minderheden en vrouwen. Noodhulp Disaster risk reduction

Contactgegevens Jolanda van der Vliet Rz