ISEP ‘Identification of Stakeholders and Evaluation of PES-like Instruments in Flanders (Belgium)’ Dieter Mortelmans Leipzig, Policymix- 24 & 27 February 2014

2 Inhoud Doel studie Aanpak Enkele begrippen Deel I: Definitie PES Deel II: Succesfactoren en opportuniteitsanalyse voor PES Opportuniteitsanalyse  Indentificatie ESD-Belanghebbenden (handreiking) Deel III: Belangrijke bevindingen

3 Goal study ‘Support of ESS by current financial policy instruments for nature conservation in Flanders’ Support ecosystem managers Support ESS-users  Identify ESS-stakeholders Focus: PES (Payment for Ecosystem Services)

4 Aanpak Uitgebreide literatuur studie over: Succesfactoren van PES instrumenten Definiërende eigenschappen van PES Lijst succesfactoren (selectie) Methode voor identificatie ESD-Belanghebbenden 4 case studies Gentse Kanaalzone BO KLE + landschapsfonds Melsterbeek BO Erosiebestijding, Erosiebesluit Doode Bemde (NIP, Openstelling EN) Instrument: beheer- en monitoringsubsidie voor erkende natuurreservaten Beleidsrelevantie

5 DEEL I: PES DEFINITIE Doel: Onderscheiden van PES tegenover andere beleidsinstrumenten Aanzet tot eenzelfde ‘Vlaamse definitie’

6 PES definitie Betalen voor ecosysteemdiensten (PES)

7 PES definitie Additionaliteit (≠ duurzaamheid) Conditionaliteit Transparantie Vrijwillige deelname ecosysteembeheerders  PES gaat boven het wettelijk vereiste! “A PES scheme is a transparent system for the additional provision of environmental services trough conditional payments to voluntary providers.” (Tacconi 2012) Time PES ES Provision Without PES With PES

8 Onderscheid met andere instrumenten

9

10 Voorbeeld PES VITTEL Wettelijk vereiste: ‘eau minérale naturelle’ Opportuniteitskost Vittel en landbouwers Vittel: andere bron of chemische zuivering  ’Merkwaarde’ Landbouwers: huidige praktijken

11 PES definitie Overheid Belastingbetalers Rol overheid in PES

12 DEEL II: SUCCESFACTOREN EN OPPORTUNITEITSANALYSE VOOR PES Doel: Wanneer is PES het beste inzetbaar? Welke succesfactoren/aandachtspunten zijn belangrijk om effectiviteit te verbeteren?

13 Opportuniteitsanalsyse PES In 2 stappen: Identificatie belanghebbenden  Handreiking identificatie ESD-Belanghebbenden Opportuniteitanalyse  Ecosysteemgebruikers en ecosysteemdienstengebruikers

14 STAP 1 Identificatie ESD-belanghebbenden

Doel 1. Welke ecosysteemdiensten worden beïnvloed door het beleidsinstrument? 2. Welke actoren hebben daar baten of lasten van? Hoe? Handreiking voor identificatie belanghebbenden 15 Andere ecosysteemdiensten Beleidsinstrument Belanghebbenden Doel (uitgedrukt in ecosysteemdiensten) 1 2

16 Wie zijn ESD-belanghebbenden? “Goederen en diensten die ecosystemen aan de maatschappij leveren” “Elke groep of individu die ESD kan beïnvloeden of beïnvloed wordt door ESD” Eigenaars Beheerders Gebruikers Hinder Invloed

17 Waarom ESD belanghebbenden identificeren? Betere kijk op betrokken partijen bij een veranderende levering of gebruik van ESD bij bepaalde ingrepen MKBA PES Regionale visieontwikkeling Desktop of Participatief proces

Hoe belanghebbenden identificeren? ESD-belanghebbenden matrix 18 ESD typeKlasse Belanghebbenden EigenaarBeheerderLustenLasten(Invloed) Regulatie van afval, vervuiling en andere verstoringen Bioremediatie van vervuilde bodems Waterzuivering en oxygenatie Nutriëntenregulatie Afvangen (fijn) stof, chemicaliën en geuren door vegetatie Vermindering van lawaai en visuele impacts

19 Hoe matrix invullen en gebruiken? Stap 1: Informatie verzamelen via documentenanalyse Literatuur, rapporten Interviews uit andere studies Landgebruikerskaart Krantenartikels Websites …

20 Hoe matrix invullen en gebruiken? Stap 2: Informatie verzamelen via interviews Gebalanceerde mix van personen Helikoptervisie Sleutelinformaten Kruiscontrole Praktisch: ESD kaartenspel

Ilse Simoens

22 Hoe matrix invullen en gebruiken? Stap 3: Verwerken van informatie Invullen matrix per infobron/interview

23 Hoe matrix invullen en gebruiken? Stap 4: Lezen en interpreteren van de matrix Overzicht van betrokkenen en hun belang Belangrijkste ESD Potentiële synergieën en conflicten

24 STAP 2 Opportuniteitsanalyse ecosysteembeheerders en ecosysteemdienstengebruikers

25 DE VRAAGZIJDE: ‘Is er een vraag voor deze ecosysteemdienst?’ 2 belangrijke factoren

26 Vraag ESD

27 DE VRAAGZIJDE: ‘Is er een vraag voor deze ecosysteemdienst?’ HET VERBAND ‘Is er een duidelijk verband tussen de beheersmaatregelen en de levering van deze ecosysteemdiensten?’ Optioneel voor een bestaand instrument: ‘Is er een bijkomende (of een aanpassing van de bestaande) beheermaatregel mogelijk welke de levering van deze ecosysteemdienst verder kan bevorderen?’ 2 belangrijke factoren

28

29 En nu? Een duidelijk VERBAND tussen beheersmaatregelen en de levering van ecosysteemdiensten ESD VRAAG en baten voor ecosysteemdienstengebruikers en (ESD-Baten voor ecosysteembeheerder)  MAAR, zijn er voldoende baten? (2 voorwaarden)

30

31 PES opportuniteitsanalyse vanuit het perspectief van de ecosysteembeheerder (Voorwaarde 1)

32 Opportuniteitsanalyse vanuit het perspectief van de ecosysteemdienstengebruiker (voorwaarde 2)

33 Voorbeeld opportuniteitsanalyse CASE STUDIE: Melsterbeek

34 Melsterbeek (BO+E)

STAP 1 35

STAP 2 36 ESD (CICES-be)Baten Vraag Verband maatregel ESD levering ESD gedekt door het instrument ESD BEHEERDERS Bescherming tegen watererosie + Natuurlijke bescherming tegen overstromingen en sedimentregulatie Minder opbrengstverlies door runoff Redelijk hoog (opbrengstverlies door schade aan planten) Sterk Minder bodemverlies door runoff Laag (dikke laag vruchtbare bodem: enkel op lange termijn voelbaar) Sterk ESD GEBRUIKERS Bescherming tegen waterosie + Natuurlijke bescherming tegen overstromingen en sedimentregulatie Minder sediment afvoer naar rivieren + verbetering kwaliteit sediment Hoog (minder baggeren) en verbetering kwaliteit baggerspecie, minder ruimingen rioleringsinfastructuur, enz. Gedeeltelijk onderzocht maar onduidelijk verband met benedenstrooms- gebied

37 ESD (CICES-be)BatenVraag Verband maatregel en ESD levering ESD niet gedekt door het instrument ESD BEHEERDERS Waterzuivering en oxygenatie + nutriëntenregulatie Nutriënten worden vastgehouden in bodem Onbelangrijk voor landbouwersMatig Bodemvorming en compositiehumus vormingOnduidelijk Natuurlijke landschappen en soorten voor natuurervaring en educatie Indirecte baat: Draagvlak creëren, promoten van duurzaam imago, enz. Redelijk hoog in het geval van duurzame bedrijven (bv. milieu labels en certificering). Anders zeer context afhankelijk. Onduidelijk, moet onderzocht worden. Regulatie van globaal klimaat door reductie van broeikasgasconcentraties Behoud van het klimaatLaag. Effecten op lange termijn en grote schaal. Zwak ESD GEBRUIKERS Waterzuivering en oxygenatie + nutriëntenregulatie WaterzuiveringWaterzuivering steeds belangrijker. Kostelijk grijs alternatief Onduidelijk, moet onderzocht worden. Regulatie van globaal klimaat door reductie van broeikasgasconcentraties Behoud van het klimaatBelang voor de maatschappij is groot, en stijgt naarmate de schaal. Overheid heeft hier een rol. Zwak (lokaal) Sterk (internationaal) Landschap voor buiten recreatieRecreatie (wandelen, paarden, enz.) Er is er belangrijke vraag naar ruimte voor recreatie in Vlaanderen Matig (weining additionele oppervlakte voor recreatie) Natuurlijke omgeving rond gebouwen voor wonen, werken en studeren Mooi landschap, uitzicht.De vraag naar gevarieerd groen is groot. Huisprijzen worden hierdoor beïnvloed. Sterk

38 Hoe verder? Wettelijk vereiste Randvoorwaarden: goede landbouw praktijken Opportuniteitskost Landbouwers: afhankelijk type productie Mogelijke aanspreekbaarheid... Overheid ‘Grijs’ beleid Wijziging goede lanbouw praktijken... Afweging Evaluatie van de (totale) ESD waarde  Maximale vergoeding

39 DEEL III: BELANGRIJKE BEVINDINGEN Doel: Wat hebben we geleerd uit deze studie? Wat kan dit betekennen voor het Vlaams natuurbeleid?

40 ‘Take Home’ boodschappen Motivatie deelnemers Toelichten en expliciet maken van ESD baten Verhogen van de ESD baten Opportuniteitskost niet vanzelfsprekend Integraal beheer die vraag naar ESD beantwoord Verantwoording subsidieuitgaven Maatschappelijk verantwoorde uitgaven? Monitoring is duur en vergt vaak veel kennis (transactiekost!)

41

42 Bedankt voor de aandacht! Nog vragen? Contact: