ABP en onze pensioenen Voorlichtingsbijeenkomst VDBZ ABP Bestuursbureau, 28 november 2012

2 Agenda Financiële positie Premie Herstelplan Septemberpakket

Financiële positie

4 Ontwikkeling dekkingsgraad ABP Dekkingsgraad vanaf 2004 tm 2011 Dekkingsgraad eind sept 2012: 97% herstelplan

5 Uitsplitsing naar bronnen en oorzaken over de periode eind 2004 – 2011 Beleggingsrendement: pensioenvermogen + € 70 miljard Daling van de rente: pensioenverplichtingen + € 60 miljard Stijging levensverwachting: pensioenverplichtingen + € 20 miljard Rentetoevoeging: pensioenverplichtingen + € 40 miljard

6 Indexatieachterstand Cumulatieve indexatieachterstand per 2013: 9% –inclusief verwachting 2013 (0,7%)

77 Indexatie ABP

Premie

9 Premieverloop 2012 – 2013 Actuariële grondslagen: premieverlagend effect van (afgerond) 0,1%-punt Verdwijnen premie-egalisatiereserve: premieverhoging 0,1%-punt Bestandsontwikkeling en afloop overgangsrecht FPU: premieverhoging 0,3%-punt Inschatting effect nieuwe CBS cijfers 2012: premieverhoging 0,2%-punt a 0,6%-punt. Op de volgende slide is het bovenstaande in schema weergegeven.

10 Premie 2013 middelloon met bijdrage aan herstel Opbouw premie 2012 – 2013 Basispremie ,9% Herstelpremie 3,2% Premie 2012 volgens ABP systematiek 24,1% Bestandsverloop 0,3% Inschatting effect nieuwe CBS-tafels o.b.v. AG-tafels 0,2% á 0,6% 0,6% (prudente raming) Premiebeeld 2013 Inclusief inschatting sterftetrend (volgens ABP premiesystematiek) 25,1% Toevoeging voor bijdrage aan herstel 0,3% Premie 2013 o.b.v. bijdrage aan herstel (naar de stand van ultimo oktober 2012) 25,4%

11 Bijdrage van de premie aan herstel in geval van dekkingstekort Definitie ‘premie met bijdrage aan herstel’: De kostendekkende premie op basis van de UFR inclusief een opslag voor uitvoeringskosten, vermenigvuldigd met 104,3%, zodat er een zgn ‘premiedekkingsgraad’ van 104,3% van toepassing is. Achterliggende gedachte van deze premie is dat de nieuw in te kopen pensioenaanspraken niet mogen leiden tot een vertraging van het herstel. De premie die ultimo oktober (o.b.v. 3-maandsgemiddelde UFR curve) bijdraagt aan herstel is 25,4%. Een hogere UFR leidt tot een lagere premie die bijdraagt aan herstel. Een stijging van de UFR met 0,2%-punt leidt tot een van de premie met circa 1%-punt.

Herstelplan

13 Herstelplan In 2009 herstelplan ingediend obv situatie eind 2008 –dekkingsgraad 89,6% Kortetermijn- en langetermijnherstelplan, eis: –binnen 5 jaar (eind 2013) op minimaal vereist vermogen (104,3% dekgr) –binnen 15 jaar (eind 2023) op vereist vermogen (ca. 125% dekgr) Jaarlijkse evaluatie herstelplan (per eind 2009, 2010, 2011, 2012), eind 2013 definitief einde herstelplan Projectie inclusief verwachte groei dekkingsgraad

14 Evaluaties herstelplan evaluatie 2011: feitelijke DG net onder kritische DG, hierdoor voorgenomen korting van 0,5% per 1 april 2013 aangekondigd

15 Evaluatie herstelplan eind 2012 ? Uitgangspunt voor eventuele kortingen: –als dekkingsgraad eind 2012 onder kritische grens ligt: voorgenomen korting van 0,5% per 1 april 2013 effectueren eventueel additionele voorgenomen korting per 1 april 2014 aankondigen –als dekkingsgraad eind 2012 boven kritische grens ligt: voorgenomen korting per 1 april 2013 in principe niet noodzakelijk Wat is de kritische dekkingsgraad eind 2012? –dit is de dekkingsgraad eind 2012, waarbij zonder extra maatregelen (met name kortingen) de dekkingsgraad naar verwachting groeit naar 104,3% eind 2013 –vooral afhankelijk van rentestand en verondersteld rendement, naar verwachting ca. 100% Feitelijke dekkingsgraad eind 2012 vooral afhankelijk van belegd pensioenvermogen, rentestand eind 2012 en effect CBS-tafels

16 Voorlopige prognose verloop van de dekkingsgraad o.b.v. de stand ultimo september 2012 Prognose dekkingsgraad Dekkingsgraad ultimo september 2012 Volgens de 3-maandsgemiddelde RTS 93,9% Dekkingsgraad ultimo september 2012 Volgens de 3-maandsgemiddelde UFR ,6% Effect nieuwe grondslagen ABP - 0,7% Prudente raming effect nieuwe CBS-tafels (prognose o.b.v. AG-tafels) - 2,5% Dekkingsgraad na verwerking 93,4% “Autonoom” herstel volgens herstelplan (o.b.v. UFR-curve sept. 2012) 4e kwartaal 2012 Gehele jaar % 5% Voorlopige prognose dekkingsgraad ultimo ,4% Vereiste dekkingsgraad ultimo ,3%

17 Voorlopige prognose verloop van de dekkingsgraad o.b.v. de stand 23 november 2012

18 Aspecten bij kortingen (‘afstempelen’) Korting gaat louter over aanvullend pensioen, dus niet over AOW –dus 0,5% korting betekent bijv. 0,25% lager totaal (bruto) pensioen –relatief effect op totaal pensioen verschilt per individu Tussen aankondigen, vaststellen en doorvoeren korting zit tijd –besluit, administratie en communicatie Kortingspercentage hoeft niet uniform (voor alle groepen hetzelfde percentage) te zijn –ABP is bij de voorgenomen 0,5% korting uitgegaan van een uniform kortingspercentage voor alle groepen Vanwege compensatie kan korting voor gepensioneerden anders uitpakken dan voor (gewezen) actieve deelnemers –korting kan worden gecompenseerd vóór pensioeningang

Septemberpakket pensioenen (SZW, 24 september 2012)

20 Septemberpakket Aanleiding: –crisis situatie –voorkomen onnodig hoge kortingen –voorkomen onnodig hoge premiestijgingen Aanpassing rentecurve Voorwaarden voor adempauze premie en spreiding kortingen Spreiding kortingen mét en zonder septemberpakket

21 Aanpassing rentecurve Introductie UFR –UFR = Ultimate Forward Rate –vanaf looptijd 20 een aanpassing op risicovrije rentecurve –driemaandsrentemiddeling blijft bestaan Gevolgen ABP –dekkingsgraad stijgt met enkele procenten (2,7% eind sept 2012) –kostprijs pensioen (premie die bijdraagt aan herstel) daalt met enkele %-punten N.B.: Hoewel de Ultimate Forward Rate (UFR) 4,2% bedraagt (vanaf looptijd 60), is de resulterende rente bij looptijd 60 slechts 3,3%! Bron: DNB

22 Voorwaarden voor adempauze premie en spreiding kortingen Aanpassingen pensioenreglement per 1 januari 2013 “stimulans om pensioenregelingen per 2013 al toekomstbestendiger te maken” Pensioenrichtleeftijd naar 67 jaar –of aanpassing opbouwpercentage met vergelijkbaar materieel effect Introductie ‘pseudo’ – LAM –stijging leeftijdsverwachting ten laste van pensioenen en opgebouwde aanspraken direct in kortingen verrekenen of, indien geen korting, met (toekomstige) indexatie Ondergrens voor (gedeeltelijke) indexatie naar 110% (i.p.v. 105%)

23 Spreiding kortingen (1) Huidig systeem kent twee kortingsmomenten: –1 april 2013: aangekondigd obv evaluatie herstelplan eind 2011 (0,5%) eventuele implementatie obv evaluatie herstelplan eind 2012 maximum van 7% is toegestaan –1 april 2014 (uiterlijk): aankondigen obv evaluatie herstelplan eind 2012 eventuele implementatie obv evaluatie herstelplan eind 2013 indien eind 2013 hogere (of lagere) korting noodzakelijk blijkt dan eerder aangekondigd, ook per 1 april 2014 korting toepassen op uitkeringen en aanspraken opgebouwd tot en met eind 2013

24 Spreiding kortingen (2) Systeem Septemberpakket kent drie kortingsmomenten: –1 april 2013 (zie vorige slide) –1 april 2014: aankondigen obv evaluatie herstelplan eind 2012 eventuele implementatie obv evaluatie herstelplan eind 2013 maximum van 7% is toegestaan –1 april 2015: meerdere boven maximum korting van 7% per 1 april 2014 onvoorwaardelijk, afhankelijk van financiële positie eind 2013, dus onafhankelijk van herstel vanaf 2014 van toepassing op uitkeringen en aanspraken opgebouwd tot en met eind 2013

25 Welke gevolgen heeft dit Septemberpakket? ervan uitgaand dat ABP eind dit jaar nog een dekkingstekort heeft Voldoen aan voorwaarden pakket per 1 jan 2013 lagere pensioenopbouw –cf pensioenrichtleeftijd 67 jaar –of via lager opbouw% verplichte pseudo-LAM –geen materieel verschil met andere kortingen, wellicht wel bij compensatie kan leiden tot juridisch risico verplichte optrek ondergrens indexatie van 105% naar 110%  geen premiestijging  aftopping korting per 1 april 2014 op 7%, meerdere per 1 april 2015 Niet voldoen aan voorwaarden premiestijging voor bijdrage aan herstel, of: verlaging opbouw% zdd huidige premie bijdraagt aan herstel –mogelijk kleinere verlaging dan voorwaarde Septemberpakket combinaties premieverhoging en opbouwverlaging zijn mogelijk afhankelijk van rentestand (en grondslagen) eind oktober 2012 pseudo-LAM is optioneel ongemaximeerde kortingen per 1 april 2014 –geen korting in 2015 obv situatie eind 2013

26 Actuele stand van zaken Op dit moment praten Pensioenkamer en Bestuur ABP intensief over eventuele aanpassingen in relatie tot Septemberpakket In december 2012 zal blijken of de sociale partners tot een wijziging van de pensioenregeling komen Bij een wijziging is het uitgangspunt premiestabilisatie op 24,1% Zonder wijziging komt de premie uit op 25,4%

27 Vragen