DE ROL VAN DE EU IN DE INTERNATIONALE SAMENWERKING: Van “soft power” tot internationale speler? Alfonso Medinilla & Brecht Lein

STRUCTUUR 1.Wat is het ECDPM? 2.Een turbulente internationale context 3.De EU en IS Post Lissabon Verdrag 4.Modernisering EU IS (2010-) 5.CASUS I: Welke toekomst voor ACP- EU Relaties? 6.CASUS II: Revival EU-Afrika relaties 7.Nieuwe uitdagingen 2020

1. ECDPM Onafhankelijke stichting (Think & Do Tank) EU internationale samenwerking  Thematische specialisaties  Rollen  Strategische partners  Staffing  Financiering

2. Een turbulente internationale context Financiele en monetaire crisis EU (Eurozone) in het oog van de storm Nieuwe wereldmachten (BRICS) Globale agenda en interdependentie : klimaat, migratie, energie, terrorisme,… Hervorming globale governance (G-20)

3. De EU en de Internationale Samenwerking Post Lissabon Verdrag

EU: samenwerking met ‘het Zuiden’ Lappendeken van beleidsdomeinen, strategieen, instrumenten en samenwerkingsakkoorden met diverse regio’s Historisch gegroeid sinds Verdrag van Rome 1957 en opeenvolgende uitbreidingen EU

Waar staat de EU als ‘Globale Speler’? Grootste handelsmacht ter wereld Grootste donor van hulp/ODA (60%) Waarden gedreven model (mensenrechten, governance, sociale markteconomie…) Model voor regionale integratie (solidariteit, structurele fondsen …)

Maar…EU = soft power Politieke, diplomatieke en militaire dwerg Zwakke coherentie: gebrek aan consistente belangenarticulatie EU spreekt niet met 1 stem (versnippering EC + 27 lidstaten Weinig politieke invloed in de wereld

WAAROM Lissabon Verdrag? ‘If we are to make a contribution that matches our potential, we need to be more active, more coherent and more capable’ [A Secure Europe in a Better World: The European Security Strategy, Dec ] ‘ Unsatisfactory coordination between different actions and policies means that the EU loses potential leverage internationally, both politically and economically’ [ Communication from Commission to European Council on Europe in the World, June 2006] ‘... to ensure our security and meet the expectations of our citizens, we must be ready to shape events. That means becoming more strategic in our thinking, and more effective and visible around the world’ [ Report on the Implementation of the ESS, Dec. 2008]

OBJECTIEVEN Lissabon Versterking EU profiel & visibiliteit in de wereld Promoten “Europese waarden’’ Meer samenhangend extern beleid moet effectiviteit EU verhogen:  Coherentie tussen beleidsterreinen die invloed hebben op elkaar  Complementariteit EU en lidstaten: spreken met 1 stem in de wereld

DE NIEUWE ACTOREN in Lissabon en EU extern beleid Voorzitter Europese Raad (‘Europese President’ H. Van Rompuy) Nieuwe Hoge Vertegenwoordiger voor BZ en Veiligheidsbeleid (Cath.Ashton) European ‘corps diplomatique’ – European External Action Service Versterkte rol EP (meer co-decisie)

Complex EU buitenlands beleid onder constructie

ONTWIKKELING in Verdrag Lissabon Strijd tegen armoede (sleutelobjectief) Integratie OL in wereldeconomie Engagement voor versterkte coherentie voor ontwikkeling Acties lidstaten en EU moeten elkaar wederzijds versterken

Wie doet wat? Page 14 EEAS Beleidscoherentie externe actie & politieke relaties met EU partners Allocatie middelen en programmatie Politieke dialoog (via o.m EU delegaties) DEVCO Definitie beleid OS Commissaris finaal verantwoordelijk in allocatie en programmatie Effectiviteit hulp en coherentie OS beleid Dialoog over beleidsterreinen Uitvoering, monitoring & evaluatie

Maar…Hoe werkt dat in de praktijk? Page 15

-Niet duidelijk wie leiderschap heeft in bevorderen coherentie ? -Risico van marginaliseren ontwikkeling ten voordele van hogere prioriteiten op buitenlands vlak (handel, veiligheid,…) - niet evident om EU waarden en EU belangen te verzoenen Perspectief op meer coherentie? +Belang van coherentie tussen alle beleidsterreinen met externe dimensie (handel, migratie, milieu,…) +Sterkere link tussen buitenlands beleid en OS beleid +Relatie met Afrika als 1 continent (AU) Page 16

-Lidstaten staan niet graag hun plaats af aan EU (slechts 2 EU lidstaten in top 5 wereld) -Nationale belangen domineren over gemeenchappelijke (ex. houding ten aanzien crisis in Griekenland) Meer visibiliteit EU op internationale scene? +Statuut van observator in Algemene Vergadering van de UN Un Page 17

Ashton: ‘for British Foreign Policy, please dial 1... for French foreign policy please dial 2…’ (The Economist) Page 18

4. Modernisering EU Internationale samenwerking

Veranderende context Nieuwe wereldmachten, kleinere rol EU Financiele crisis: reductie hulp (ODA) Besef dat globale problemen niet enkel met hulp opgelost kunnen worden Nieuw meerjaarlijks EU financieel kader ( ) EU Groenboek OS beleid (2010) COM Agenda for Change (2011)

Innovatieve trends 1.Streven naar grotere impact 2.Groter belang van democratisering & goed bestuur (governance) 3.Focus op “inclusieve groei’’ en rol private sector in ontwikkeling 4.Landendifferentiatie 5.EU gezamelijke actie = meerwaarde

Waar grootste EU impact? Democratie, mensenrechten, “rule of law”, strijd tegen corruptie, gender gelijkheid, management publieke sector, civiele maatschappij, belastingadministraties, beheer natuurlijke rijkdommen,… Sociale bescherming, gezondheid, onderwijs, regionale integratie, energie, landbouw, private sector,…

Gedifferentieerd beleid Op basis van noden, capaciteiten en politieke overwegingen (EU belangen & waarden,…) 2 concentratieregio’s : Neighbourhood en SSA Minder giften voor Middel inkomenslanden uit LA en Azie (leningen, TA,…)

Een beter gecoordineerd EU beleid? Gezamelijke landenanalyse Gezamelijke strategie papers Gezamelijke programmatie Sectorale taakverdeling Gezamelijke actie op vlak van hulpmodaliteiten (eg. budget support onder 1 EU contract) LANGE WEG TE GAAN…

… En EU heeft reputatie van hervormingen die halfweg gestopt zijn…

Uitdagingen 1.Hoe inclusieve groei realiseren? (welke plaats voor sociale sectoren?) 2.Waar nieuwe financiering voor ontwikkeling mobiliseren? 3.Hoe "emerging economies” engageren om globale problemen aan te pakken? 4.EU in staat om ambitieus beleid in de praktijk te zetten?

5. CASUS I: Welke toekomst voor ACP-EU relaties?

Aanloop naar Lomé I ( ) Gemeenschappelijke belangen tussen Europa en de ACS landen Gunstige evoluties in Noord-Zuid verhoudingen Sterke economische gemeenschappelijke belangen EG-ACS Geopolitieke macht ACS landen in context van “Koude Oorlog”

Van Lomé I tot aanvang Lomé IV ( ) Innovatieve Noord-Zuid samenwerking Contractueel partenariaat gebaseerd op principes van gelijkheid en zelfbeschikking Combinatie van hulp en handel Voorspelbaarheid van financiele hulp Compensatiemechanismen (STABEX,SYSMIN) Medebeheer door paritaire ACS-EU instellingen

Lomé in vraag gesteld ( ) Wegvallen gemeenschappelijke belangen Nieuwe prioriteiten EU Hulpmoeheid Kloof tussen mooie intenties en praktijk  ACS bevoorrechte partners of “quantité negligable” ?  partenariaat of paternalisme?  bottom-up of top-down?  flexibiliteit of bureaucratisering?  coherent of onsamenhangend EU beleid?

Cotonou akkoord ( ) Belangrijkste Hervormingen Een vernieuwd politiek partenariaat Van preferentieel handelsregime naar wederkerigheid en compatibiliteit met regels Wereldhandelsorganisatie (EPAs) Opening van het partenariaat naar nieuwe actoren Koppeling van hulp aan resultaten (“performance reviews”)

Toekomst ACP-EU is niet helder

ACP: kroniek van een aangekondigde dood? ACP-EU samenwerking verliest substantie (EPAs met regio’s, gezamelijke regionale strategieen politieke dialoog via AU,…) Is er een toekomst voorbij de hulp?

ACP in Verdrag van Lissabon Geen referentie ACP in Verdrag Geen plaats ACP in organigram EEAS en DEVCO

De impact van de ontwakende economieen op ACP-EU Nieuwe partners voor de ACP (opportuniteiten op het vlak van handel, investeringen, hulp,…) Pragmatisme, geen conditionaliteiten Positieve visie op Afrika Problemen: focus op grondstoffen, steun aan dictators, geen LT visie,…

Welke gemeenschappelijke belangen ACP-EU? Mogelijke gemeenschappelijke belangen: klimaat, voedselzekerheid, energie, migratie, enz Praktijk: meer politieke spanningen dan gezamelijke standpunten (Sudan- Bashir strafhof, Libie, EPAs, enz)

Wat moet ACP Groep doen om relevant te blijven? Identiteit versterken en afstand nemen van koloniaal karakter De hulp voorbij Homogene wereldspeler trachten te worden Bepalen van meerwaarde & specialisatie

Mogelijke opties voor de toekomst? Diversificatie partners? ACP+: groep van alle MOLs en kwetsbare economieen wereldwijd? Homogene Afrikaanse groep in ACP? A,C,P onder 1 gemeenschappelijke paraplu? Kennisorganisatie?

Hoe hoog reiken de ACP ambities?

…of wil de ACP de realiteit niet onder ogen zien?

6. CASUS II: Revival EU-Afrika relaties: Gezamelijke Afrika- EU Strategie (JAES)

Afrikaanse prioriteiten Eigen lot in handen nemen Afrikaanse eenheid (‘Treat Africa as one’) Vrede & Veiligheid: ‘ African solutions to African problems’ Rationalizeren van instellingen (RECs- Regional Economic Communities) Goed bestuur (APRM-Africa Peer Review Mechanism) Sterkere Afrikaanse rol op wereldvlak (G-20 enkel Zuid-Afrika)

Afrika opnieuw attractief Toenemende internationale belangstelling Belangstelling in grondstoffen en energie Groeiend aantal partners: –USA: $50 miljard/3 jaar in investeringen in Afrikaanse olie –China: $20 miljard/3 jaar in Afrikaanse infrastructuur –Japan, India, Brazil, Turkije, Latijns-Amerika –Diverse ‘nieuwe’ landen geen lid van OECD-DAC = andere manier van samenwerking Europa niet langer UNIEKE partner van Afrika

Is er nog ruimte voor een goed Europa-Afrika huwelijk? © Courier 2010

JAES: Gezamelijke EU- Afrika visie die verder gaat dan hulp Historische banden en nabuurschap Politiek Partenariaat (‘beyond aid’) Herdefinitie gezamelijke belangen EU- Afrika ( economisch, politiek, veiligheid) Samenwerking rond globale thema’s in multilateraal systeem (veiligheid, migratie, handel, klimaat,…) Continent tot continent relatie

Partnerships 1.Vrede & veiligheid 2.Democratie, goed bestuur en mensenrechten 3.Handel en Regionale Integratie 4.Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen 5.Energie 6.Klimaatsverandering 7.Migratie, mobiliteit en tewerkstelling 8.Informatie en ICT

Welke toekomst voor de JAES?

Verschilpunten in visie tussen EU en Afrika Handel /EPAs promotie of ondermijning van Pan-afrikaanse integratie? Migratie: veiligheidsprobleem of brain drain? EU ziet Afrika als continent met grote “hulpnoden” maar Afrika heeft hogere ambities (industrialisatie, S&T, ICT,...) Terugkeer culturele goederen (vb Egypte)

7. Uitdagingen EU Samenwerking 2020

Uitdagingen Investeren in politieke aspecten van veranderings-en ontwikkelingsprocessen (beleidsdialoog, ‘domestic accountability’ 2.Versterken van coherentie (Veiligheid & Ontwikkeling, Migratie & Ontwikkeling, etc…) 3.Herstel lange termijnsdenken 4.Complementariteit ipv fragmentatie 5.Belang van 0.7% MAAR simultaan met mobilisatie van lokale financiele middelen (fiscaliteit, aanpakken kapitaalsvlucht, enz)

DANK! ECDPM- Geert Laporte Onze Lieve Vrouweplein HE MAASTRICHT NEDERLAND Archimedesstraat BRUSSEL Website: