LITERATUURGESCHIEDENIS 1900-1940

waarom literatuurgeschiedenis? literatuur weerspiegelt tijdgeest kennis van stromingen en literatuuropvattingen is nodig om literatuur (volledig) te kunnen begrijpen

stromingen stroming: een groep schrijvers met dezelfde literatuuropvatting literatuuropvatting: opvatting over hoe literatuur geschreven moet worden generatie: groep schrijvers die in dezelfde periode hun werk publiceren

een nieuwe periode in de literatuurgeschiedenis wordt ingeluid met de opkomst van een nieuwe stroming nieuwe stromingen zijn veelal reacties op voorgaande stromingen: ze verzetten zich ertegen of grijpen erop terug

Neoromantiek neoromantici willen vorm geven aan verbeelding, schoonheid, droom de neoromanticus leeft in onvrede met de hem omringende werkelijkheid, dit leidt tot verlangen centraal staan gevoel en verbeelding noodlot: bovennatuurlijk en geheimzinnig, de mens heeft hier geen vat op

thema’s in de Neoromantiek eenzaamheid zwerflust verzet tegen de maatschappij onvervulde verlangens dood en verderf

Expressionisme expressionisten zoeken naar het wezen der dingen gevoel of gedachten uitdrukken met allerlei beelden wil zo weinig mogelijk gehinderd worden door het traditionele taalgebruik

kenmerken expressionisme in de literatuur autonomie van het woord afkeer van versiering en regels: vrije verzen zonder rijm, metrum of regelmatige strofebouw onvolledige en ongrammaticale zinnen verdwijnen van hoofdletters en interpunctie woordcombinaties als 'groen duister'; 'violette schemer' en 'blauw geluk' (Marsman) om emoties zo direct mogelijk te uiten weinig bijvoeglijke naamwoorden: een bijvoeglijk naamwoord geeft sfeer; werkwoorden en zelfstandige naamwoorden geven de essentie meer aandacht voor het stadsleven dan voor de natuur protest tegen het burgerdom

Expressionisme in de beeldende kunst

Kubisme Kubisten herordenen realiteit in geometrische figuren Cézanne: oervormen: bol, kegel, piramide invloed in de Nederlandse literatuur: Bordewijk (Blokken)

Kubisme in de beeldende kunst

futurisme verheerlijking van kracht, vaart, mannelijkheid, oorlog mannelijke waarden tegenover zachte, vrouwelijke krachten volledige acceptatie van de nieuwe beschaving invloed op ideeën van Duits en Italiaans fascisme

stellingen uit Marinetti’s futuristisch manifest: 1. Wij willen de liefde voor het gevaar bezingen, de vertrouwdheid met energie en roekeloosheid. 3. Tot nu toe verheerlijkt de literatuur de peinzende onbeweeglijkheid, de extase en de slaap; wij willen de agressieve beweging verheerlijken, de koortsachtige slapeloosheid, de snelle pas, de salto mortale, de oorvijg en de vuistslag. 4. Wij verklaren dat de heerlijkheid van de wereld verrijkt is met een nieuwe schoonheid: de schoonheid van de snelheid. Een raceauto (...) is mooier dan de Nikè van Samotrake. 5. Wij willen de oorlog verheerlijken – enige hygiëne van de wereld -, het militarisme, het patriottisme, de verwoestende daad der anarchisten, de mooie ideeën waarvoor men sterft, en de verachting van de vrouw.

futurisme in de beeldende kunst

vitalisme uitdrukking van ongetemde levensdrift invloed van Nietsche: de eis om gevaarlijk en meedogenloos te leven Übermensch: de superieure, zelfbewuste mens die niets moet hebben van halfzachtheid, nederigheid en democratische gelijkheid oorlog is geneesmiddel voor slappe, gemakzuchtige volkeren Instinct en intuïtie zijn de belangrijkste vermogens van de mens

dadaïsme reactie op gebeurtenissen WOI nihilistisch en antiburgerlijk afkeer van wat belangrijk pretendeert te zijn opzettelijk zinloos antikunst: laten zien dat ook kunst maken niets voorstelt

dadaïsme in de beeldende kunst: readymades van Marcel Duchamp

surrealisme binnen de bestaande werkelijkheid is plaats voor waanzin, dromen en invallen uit het onderbewuste pogingen het bewustzijn uit te schakelen om het onderbewuste de ruimte te geven weinig invloed in de Nederlandse literatuur

surrealisme in de beeldende kunst

Nieuwe Zakelijkheid reactie op Expressionisme streven naar sobere functionaliteit en weglaten van alles wat niet nuttig, functioneel en begrijpelijk is meer een stijl dan een stroming

Kenmerken literaire Nieuwe Zakelijkheid taalgebruik: weinig bijvoeglijke naamwoorden, korte zinnen, journalistiek taalgebruik inhoudelijk: aandacht voor onderwerpen als de stad, het zakenleven, de vooruitgang, de maatschappij

Nieuwe Zakelijkheid in de architectuur

Ventisme verwant aan de Nieuwe Zakelijkheid het gaat niet om de vorm, maar om de vent van belang is de persoonlijkheid van de auteur en de hoofdpersoon van het werk een krachtige inhoud is te verkiezen boven een kunstige vorm