Genredidactiek in de exacte vakken Gerald van Dijk

n Kenmerkend aan papegaaiachtigen is een sterke korte kromme snavel n Pok pok pok, tikte hij met zijn snavel op de brievenbus. n Er heerst in de papegaaiensamenleving een duidelijke rangorde n Soorten die thans veel als huisdier worden gehouden zijn ….. n Die avond wordt er gebeld. n Mevrouw Dokkel draait zich om en ziet de kooi met Borre.

Teksten n Beschrijvend n Verhalend lectoraat lesgeven in de multiculturele school, HU 2010

Genredidactiek in de zaakvakken ??? Genre = n Gemakkelijk herkend en geaccepteerd door ‘community of practice’. n Vaak gebruikt door leden van community, receptief en soms productief n Schrijven is gebaseerd op verwachtingen. De lezer begrijpt het beter als de schrijver zich inleeft in de verwachtingen van de lezer. Die verwachtingen zijn gebaseerd op ervaringen met soortgelijke teksten. (Hyland 2007)

Vakonderwijs is gericht op inwijden in cultuur van het vak. n Leren is een sociocultureel proces n Beoefenaars van een vak drukken zich op een bepaalde manier uit. Daarbij maken ze gebruik van verschillende genres (biografie, verslag bij een experiment …., ….) n Leraren verlangen van leerlingen dat ze die genres receptief en productief beheersen, maar vaak wordt er geen expliciet onderwijs in gegeven. n Scaffolding

lectoraat lesgeven in de multiculturele school, HU 2010 Text1: ( leerling 10 jaar, in actie ) Dit … nee, het gaat niet … het beweegt niet … probeer dat … ja, het gaat,… een beetje.. dat… Gaat niet werken …., het is geen metaal, deze zijn het beste …. Echt snel …

Text 2: (andere leerling, mondeling, na het proefje) We probeerden een pinnetje … een puntenslijper … ijzervijlsel en een stukje plastic … de magneet trok het pinnetje niet aan.

Text 3: (geschreven door dezelfde leerling) Ons experiment was om uit te vinden wat door een magneet wordt aangetrokken. We vonden uit dat een magneet sommige metalen aantrekt. Het trok het ijzervijlsel wel aan, de pin niet.

Text 4: (uit een kinderencyclopedie) Een magneet is in staat om een stukje staal of ijzer aan te trekken, omdat het magnetisch veld er voor zorgt dat het stukje ijzer tijdelijk magnetisch wordt. Magnetische aantrekking vindt alleen plaats bij ijzer en nikkel en een aantal bijzondere materialen.

Functie van schrijven Informatie verwerken door gedachten te ordenen en vast te leggen. Samenvatten Herhalen, in eigen woorden schrijven. Verwerkingsvragen schriftelijk beantwoorden. Toepassingsvragen schrijftelijk beantwoorden. Nieuwe inzichten verwerven, doordat schrijven het creatieve proces stimuleert.

moeilijkheden Weinig verbeelding Weinig basiskennis Te weinig taalvaardig om kennis schriftelijk uit te drukken om eigen woorden te gebruiken om vaktaal te kunnen onthouden en te gebruiken om theorie en observaties bij elkaar te brengen om grote hoeveelheden informatie samen te vatten om te beginnen met schrijven

Nonvoorbeeld n Jullie gaan een werkstuk schrijven over vleermuizen n Eisen: n Niet koppiepeesten n In tweetallen n 5 kantjes n Bronnen vermelden n … Over 3 weken inleveren

Leren zwemmen gaat heel anders. Leren titreren ook: modelling en deconstructie, feedback Opsplitsen in deelvaardigheden Iedere deelvaardigheid intrainen n Voordoen, nadoen, zelf doen n Feedback Video: Titreren: voordoen en nadoen

Leren: thuis en op school Leerlingen die thuis veel steun krijgen van ouders die een flink aantal genres ‘beheersen’, zijn in het voordeel. Genredidactiek is expliciet onderwijs: Schrijvend leren Leren schrijven voor een specifiek doel

Modelling en deconstructie n Genredidactiek maakt gebruik van het begrippenkader van de systemisch functionele linguïstiek. n Field (veld: kennis) n Tenor (toon: relatie met lezer) n Mode (stijl)

Ontwikkeling naar schooltaal n FIELDVeld, inhoudelijk thema van algemene dagelijkse naar zeer vakspecifieke onderwerpen n TENORToon, sociale relatie van informeel naar formeel n MODECommunicatievorm Van spreektaal naar schrijftaal lectoraat lesgeven in de multiculturele school, HU 2010

18 Mother tongue L. Science Texts Tech Maths Second Lang. Foreign Lang. Social Studies Phys Ed Geography History Arts text responses stories procedures information reports explanations arguments factual stories Which Genre? Religion Rose/Acevedo 2006

Aanleren in 4 stappen Korte toelichting op volgende dia’s, maar nog geen video’s

Hoe zie je deze fasering terug in het lesmateriaal? (zie conferentiemapje)

Fase 1: Het veld opbouwen n Lezen (met taalsteun), luisteren (receptief) n Praten, productie van vaktaal uitlokken, verwerkingsvragen n Oriëntatie op het genre

Fase 1: het veld opbouwen Australia, science

Fase 2: De tekstsoort modelleren n Een goed voorbeeld laten zien. Aanwijzen welke talige en inhoudelijke keuzes de schrijver heeft gemaakt om iets aan de lezer duidelijk te maken. Op niveau van macrostructuur, op zinsniveau en op woordniveau. Gebruik van metataal. Aansluiten bij grammaticale voorkennis, maar FUNCTIONEEL. Oefenen in het produceren van kleine stukjes van het genre

Voorbeeld van explicitering: Nominalisering als kenmerk Processen, bijvoeglijk nw en verbindingen worden genominaliseerd: (vb diersoort) n Wat zijn dit? > classificering, indeling n Wat eten ze? > eetgewoonten, dieet n Waar leven ze? > Habitat, leefgebied n Hoe zien ze eruit? > Uiterlijk n Hoe bewegen ze zich? > Voortbeweging n Hoe krijgen ze jongen? > Voortplanting lectoraat lesgeven in de multiculturele school, HU 2010

Video’s fase 2: De tekstsoort modelleren Stage 2/3 TL cycle Debat 3 min T&S 2011 fase 2 met storing vanaf 3:45 T&S 2011 les 5 bespr voorb artikel 0:00-5:55

Fase 3: gezamenlijke constructie n Leerlingen dragen suggesties aan. n Leraar denkt hardop, geeft feedback op inhoud, macrostructuur, zinsbouw, woordkeuze (functioneel), gebruik makend van inzichten uit fase 2. n Samen schrijven 1:15 -4:20

Fase 4: Onafhankelijk schrijven n Tussentijdse feedback vanuit lesmateriaal (bijv dmv verwijzing naar fase 2) n Tussentijdse feedback door klasgenoten n Tussentijdse feedback door docent

Genre pedagogy is … (Hyland, 2007)

Genredidactiek gepositioneerd

Opdracht n Over de video’s: Aan welk niveau van het referentiekader taal wordt door de studenten gewerkt? n Noem een kenmerkend genre voor jouw vak. n Hoe expliciet wordt dat genre meestal onderwezen? (Geef voorbeelden van explicitering die je gezien hebt) n Welke toepassingsmogelijkheden van genredidactiek zie je? (vooropgesteld dat er voldoende informatie over genres in exacte vakken wordt ontsloten)

Hartelijk dank n Voor meer informatie: n n n