Ruimte vasthouden Suggesties voor een beter waterbeleid Uiteenzetting Vlaams Parlement 25/01/2011 Erik Grietens, Bond Beter Leefmilieu Wim Van Gils, Natuurpunt 29/05/20161

Overzicht Vooraf: 2003 Risico = kans x schade Risico stijgt Maatregelen inzake vasthouden Maatregelen inzake ruimte Kansen: integrale projecten Maatregelen inzake plannen & structuren Conclusie 29/05/20162

Vooraf: 2003 Parlementair verzoekschrift overstromingen (BBL, NP,WWF ) DIWB goedkeuren Realisatie van het geactualiseerde Sigma-plan Stedenbouwkundige verordeningen Aanduiding overstromingsgevoelige gebieden + RUP’s om ze ruimtelijke bestemming te geven die volledig verenigbaar is met hun functie als overstromingsgebied. Regulerende (en dus uitdovende) heffing op alle verharde oppervlakten Heroriëntering van het afvalwaterzuiveringsbeleid: – meer nadruk op afkoppeling, infiltratie, scheiding – opstellen van een Totaal Grachtenplan (TGP, cfr TRP) voor de aanleg/klassering van grachten of vergelijkbare voorzieningen (bv. WADI’s) Sectoraal uitvoeringsplan bagger- en ruimingsspecie, met focus op preventie Internationale samenwerking 29/05/20163

Risico = kans x schade Kans afhankelijk van – neerslagkarakteristiek – afvoerkarakteristiek landgebruik: verharding, akker, grasland ? beken en rivieren: recht of meanderend ? Overstromingsgebied intact of uitgedijkt Schade afhankelijk van – landgebruik in overstromingsgebied 29/05/20164

Risico stijgt 29/05/20165 bron:

Kans stijgt Neerslag: klimaatverandering (zie prof Berlamont) Afvoerkarakteristieken: – Veel beken en rivieren rechtgetrokken – Valleigebieden ingedijkt – Landgebruik verandert 29/05/20166

Landgebruik - landbouw 29/05/20167 bron:

Landgebruik - verstedelijking Doctoraat dr. Lien Poelmans, KUL Aan huidig tempo: 41% Vlaanderen bebouwd in 2050 MIRA 2O30: BAU vs. EUR-scenario: ha verschil Beleidsplan Ruimte Vlaanderen 29/05/20168

Maatregelen: vasthouden Stedenbouwkundiger verordening hemelwaterputten en infiltratievoorzieningen Code van goede praktijk rioleringen Erosiebestrijding Heffing op niet afgekoppelde verharde oppervlakte Grachtenbeleid 29/05/20169

Stedenbouwkundige verordening Wat: Verplichte buffering en infiltratie bij alle nieuwbouw en verbouwing Waarom ? – “neutraliseren” snelle afstroom door nieuwe bebouwing – verbeteren afstroom bij verbouwingen (traag !) – Verhogen infiltratie en hergebruik (droogte !) 29/05/201610

Stedenbouwkundige verordening Voorstel VLARIO & VVSG Resolutie betreffende de saneringsplicht voor afvalwater (05/03/2008): – …. vraagt de Vlaamse Regering om de maximale afkoppeling (waar technisch mogelijk) en het hergebruik van de hemelwaters, ook door infiltratie te stimuleren en daaraan invulling te geven door onder meer ….. de aanpassing van de gewestelijke stedenbouwkundige verordening, zoals voorgesteld door VVSG en Vlario 29/05/201611

Heffing niet afgekoppelde verharde oppervlakten Wat ? – Regulerende en dus uitdovende heffing op niet afgekoppelde verharde oppervlakten Waarom ? – De veroorzaker betaalt (cfr KRLW artikel art 9) – Snellere voortgang inzake “ontharding” – Oplossing voor hydraulische overbelasting waterzuivering 29/05/201612

Heffing niet afgekoppelde verharde oppervlakten Zelfde resolutie: – vraagt de Vlaamse regering om de maximale afkoppeling ….. te stimuleren en daaraan invulling te geven door onder meer … de invoering van een eventuele regulerende en vermijdbare heffing op niet van de riool afgekoppelde verharde oppervlakten Voorbeelden in UK, USA, Duitsland Geen enkel initiatief genomen door de Vlaamse regering tot op heden 29/05/201613

Code goede praktijk rioleringen Actualisatie en extrapolatie van hydrologische parameters in de nieuwe Code van Goede Praktijk voor het Ontwerp van Rioleringssystemen (2009 – Prof. Willems) NIET aanbevolen om toekomstige te ontwerpen volgens de toekomstige neerslagcondities. WEL wordt aanbevolen om bij nieuwe ontwerpen rekening te houden met klimaatverandering. – “no regret” en “climate proof” maatregelen – ontwerpen en maatregelen adaptief maken – Nood aan bijkomende bergings- en infiltratievoorzieningen 29/05/201614

Code goede praktijk rioleringen Buffering BUITEN rioolstelsel ! 29/05/ Bron figuur: www. rioned.nl

Erosiebestrijding Erosiegevoeligheid landbouw stijgt nog steeds Aanpak aan de bron noodzakelijk Responsabiliseren: in cross-compliance 29/05/ bron:

Hemelwater / grachtenbeleid ? Opmaak hemelwaterplan (CIW werkplan) Stedelijk gebied: integreren rioolplanning Daarbuiten: incentives maken voor waterconservering Vademecum ? 29/05/201617

Maatregelen inzake ruimte - Lange termijn (1) Inbreiden of uitbreiden? RUP’s stedelijke gebieden = uitbreiden Veel woongebieden in rand- en buurgemeenten Weinig aandacht voor kernstad 29/05/201618

Maatregelen inzake ruimte - Lange termijn (2) Ruimte beschikbaar voor inbreiding? – VRIND: ha woongebied ongebruikt woningen – Woonbehoeftenstudie Stad Gent: Aanbod Taakstelling: – Studie bouwmeester voetbalstadion Brugge Bedrijventerreinen: ha onbenut (RSV Ibis)

Maatregelen inzake ruimte – Korte termijn (1) Watertoets op planniveau (MER) in RUP: Maatregelen waterbeheer inkleuren op grafisch plan Concrete maatregelen vastleggen in stedenbouwkundige voorschriften i.p.v. in algemene zin toelaten

Maatregelen inzake ruimte - korte termijn (2) 3% ROG-zones bebouwd, 20% NOG-zones Signaalgebieden bekkenbeheersplannen SIGMA-plan gebieden Nood aan meer blauwe RUP’s – Pro-actief ruimte voor water reserveren – Signaalgebieden als input voor ruimtelijke planning – Grondenruil als oplossing voor waardeverlies

Integrale projecten ! Land + water Multi-actor, multifunctioneel Adaptief Herstel waterconservering / waterbuffering Grote win/win natuur – water: samenvoegen middelen 29/05/201622

SIGMA-plan 29/05/201623

Dijlevallei stroomopwaarts Leuven 29/05/201624

LIFE project Nete 29/05/201625

Herstel Vrouwkenshoekkreek 29/05/201626

Maatregelen: plannen en structuren Geïntegreerde behandeling van discussies – integraal waterbeleid (plannen, structuren) – aanpassing wetgeving polders en wateringen – beheer van waterlopen (Advies SERV, SALV, MINA over Ontwerp Vlaams Milieubeleidsplan – 30 sept 2010) 29/05/201627

Maatregelen: plannen en structuren Stroomgebiedbenadering ! Publieke participatie: sneller door Beter’ toepassen Voldoende ruimte voor bekkenspecifieke, gebiedsgerichte visie en aanpak Versterk bekkenstructuren (engagement) Verruim de focus van de waterloop naar het hele watersysteem en zijn omgeving Beperk de administratieve focus ten voordele van een projectmatige, dynamiserende en resultaatgerichte aanpak Selectie uit: “Voorstel Vlaamse gouverneurs over de vereenvoudiging en optimalisering van het integraal waterbeleid.” 29/05/201628

Maatregelen: plannen en structuren Horizontale / verticale integratie ? Responsabiliseren noodzakelijk (buffercapaciteit) Nauwere samenwerking HIC – overstromingsvoorspeller noodzakelijk Zoetwater-VLIZ wenselijk 29/05/201629

Conclusie Water vasthouden: verordening, erosie,.. Ruimte vasthouden: inbreiding & inrichting Ruimte herstellen: blauwe RUP’s Zet in op integrale projecten Sterkere bekkens 29/05/201630

29/05/201631