De rol van Type D persoonlijkheid binnen de ICD-populatie - Dr. Krista van den Broek Center of Research on Psychology in Somatic diseases

Overzicht presentatie 1) Definitie en meten van Type D persoonlijkheid 2) Wetenschappelijk onderzoek bij ICD-patiënten 3) Screening en behandeling van Type D patiënten

Overzicht presentatie 1) Definitie en meten van Type D persoonlijkheid 2) Wetenschappelijk onderzoek bij ICD-patiënten 3) Screening en behandeling van Type D patiënten

Wat is Type D persoonlijkheid? Negatieve Affectiviteit in combinatie met Sociale Inhibitie Down in the dumps Feeling blue Angry Worried Bad mood Unhappy Nee, ik kan mijn emoties niet met anderen delen

Type D persoonlijkheid Negatieve affectiviteit Sociale inhibitie Definitie Neiging om vaak negatieve emoties te ervaren Neiging om emoties en gedragingen niet te uiten Manifestatie Vaak ongelukkig, zorgen maken, snel geïrriteerd, gebrek aan zelfvertrouwen Is gesloten en gereserveerd, houdt anderen op een afstand Pedersen & Denollet, Current Cardiology Reviews 2006;2:

Negatieve affectiviteit Hi Sociale inhibitie HiLo Lo Other Type D Other

Negatieve affectiviteit Hi Sociale inhibitie HiLo Lo  Risk  Risk  Risk

Verschil Type D pslh en depressie Pedersen & Denollet, Current Cardiology Reviews 2006;2: ConstructNegatieve emoties Sociale inhibitie Duur Depressie Depressief affect in het bijzonder Niet vermeld Episodisch (< 2 jaar) Type D Negatief affect in het algemeen Verhoogde niveaus Chronisch (≥ 2 jaar) Depressie = psychopathologie TDp = normaal persoonlijkheidsconstruct

Verschil Type D en Type A Type-A is een gedragspatroon en géén persoonlijkheidstype! - Competitief - Zeer nauw betrokken bij werk - Ongeduldig - Agressief/vijandig - Continu gevoel van tijdsdruk en gehaastheid Pedersen & Denollet, EJCPR 2003;10:

DS14 0=onjuist 1=eerder onjuist 2=neutraal 3=eerder juist 4=juist 1 Ik maak gemakkelijk contact met mensen® Ik maak me dikwijls druk over onbelangrijke zaken® Ik maak vaak een praatje met onbekenden ® Ik voel me vaak ongelukkig® Ik ben vaak geïrriteerd ® Ik voel me vaak geremd in de omgang met anderen® Ik zie de zaken somber in ® Ik vind het moeilijk om een gesprek te beginnen ® Ik ben vaak slecht gehumeurd ® Ik ben een gesloten persoon® Ik houd andere mensen het liefst wat op een afstand® Ik maak me dikwijks zorgen® Ik zit vaak in de put® Ik weet niet waar ik met anderen over moet praten® Denollet, Psychosom Med 2005;67:89-97.

Prevalentie Type D Algemene populatie: 13-25% Hart en vaatziekten: 20-53% - ICD: 20-25% - MI: 25-36% - HF: 24-45% - PAD: 34-35% - Ht:53%

Overzicht presentatie 1) Definitie en meten van Type D persoonlijkheid 2) Wetenschappelijk onderzoek bij ICD-patiënten 3) Screening en behandeling van Type D patiënten

Onderzoek bij HVZ populatie Type D persoonlijkheid is een risicofactor voor: - angst - depressie - verminderde kwaliteit van leven - meer gezondheidsklachten - nieuwe cardiale events - overlijden Pedersen & Denollet, Current Cardiology Reviews 2006;2:

Onderzoek bij ICD populatie Mijn promotie onderzoek: - Catharina Ziekenhuis, Eindhoven - Amphia Ziekenhuis, Breda Onderzoek Dr. Susanne Pedersen: - Erasmus Medisch Centrum Rotterdam

Type D en angst en depressie p <.001 Pedersen et al, Psychosom Med 2004;66:

Type D en angst Van den Broek et al., PACE 2008;31: N = 308, STAI BL en 2 mnd FU Hoofdeffect Type D persoonlijkheid P=0.59P=0.007P=0.002

Type D en angst en depressie Angst Depressie Effect size Klein Matig Groot Pedersen et al, PACE 2008;31:20-27

Pedersen, Van den Broek, et al., submitted for publication Type D en chronische angst

Type D en angst en depressie Anxiety symptoms Depressive symptoms Prevalence Non type-D/ partner (n=364) Non type-D/ no partner (n=69) Type-D/ partner (n=101) Type-D/ no partner (n=20) p < % Van den Broek et al, JPR 2007;63:41-49

Type D en gezondheidstoestand Pedersen et al., Europace 2007;9: Algemene gezondheid Vitaliteit Primary – Type D (n = 21) Primary – Non-Type D (n = 61) Secondary – Type D (n = 15) Secondary – Non-Type D (n = 57) P<0.001 (hoofdeffect)

Type D en ritmestoornissen Angst in combinatie met Type D persoonlijkheid Van den Broek et al., submitted for publication P =.004 Verhoogde angst en TDp Secundaire preventie Niet: ischemische etiologie, geslacht en leeftijd

Overzicht presentatie 1) Definitie en meten van Type D persoonlijkheid 2) Wetenschappelijk onderzoek bij ICD-patiënten 3) Screening en behandeling van Type D patiënten

Screening voor Type D: DS14 0=onjuist 1=eerder onjuist 2=neutraal 3=eerder juist 4=juist 1 Ik maak gemakkelijk contact met mensen® (4=0,3=1,1=3,0=4) 2 Ik maak me dikwijls druk over onbelangrijke zaken® Ik maak vaak een praatje met onbekenden ® (idem item 1) 4 Ik voel me vaak ongelukkig® Ik ben vaak geïrriteerd ® Ik voel me vaak geremd in de omgang met anderen® Ik zie de zaken somber in ® Ik vind het moeilijk om een gesprek te beginnen ® Ik ben vaak slecht gehumeurd ® Ik ben een gesloten persoon® Ik houd andere mensen het liefst wat op een afstand® Ik maak me dikwijls zorgen® Ik zit vaak in de put® Ik weet niet waar ik met anderen over moet praten® Denollet, Psychosom Med 2005;67:89-97

Aktiepunten Pedersen & Denollet, Current Cardiology Reviews 2006;2:

Gedragsmatige mechanismen Ongezonde levensstijl, - niet stoppen met roken - weinig bewegen Slechte therapietrouw - medicijnen niet innemen volgens schema Inadequaat consultatiegedrag

Inadequaat consultatiegedrag Hartfalen patiënten met Type D persoonlijkheid: - Rapporteren meer cardiale symptomen (OR: 6.4; 95% CI: ; p <.001) - Maken zich meer zorgen over hun symptomen (OR: 2.9; 95% CI: ; p <.01) - Zijn minder geneigd om doktor/verpleegkundige te raadplegen (OR: 2.7; 95% CI: ; p =.02) Schiffer, Denollet, et al. Heart 2007;93:

Behandeling Type D Rol ICD verpleegkundigen - Screening - Zelfzorg vaardigheden - Stimuleren gezonde levensstijl - Therapietrouw - Meer afspraken/vaker contact - Sociale steun - Partner erbij betrekken

Behandeling Type D: psycholoog - Cognitieve gedragstherapie - Anders omgaan met negatieve emoties - Verbeteren zelfzorgvaardigheden - Uitbreiden sociaal netwerk - Relaxatietraining

Samenwerking Universiteit van Tilburg – CoRPS Prof. Dr. Johan Denollet, Dr. Ivan Nyklíček, Dr. Susanne Pedersen Catharina Ziekenhuis – Afdeling Cardiologie Dr. Albert Meijer, Drs. Pepijn van der Voort, Antoinette Spierings Amphia Ziekenhuis – Afd. Electrofysiologie Dr. Marco Alings, Eefje Postelmans, Hidde Weetink en ICD technici Erasmus Medisch Centrum – Thoraxcentrum Dr. Dominic Theuns

Dr. Krista van den Broek Universiteit van Tilburg CoRPS – Departement Medische Psychologie Postbus LE Tilburg