Meertaligheid en tweede-taalverwerving 1 oktober 2008

Even voorstellen…  GGD Rivierenland

Onderwerpen  Wat is meertaligheid?  Vormen van meertaligheid  Voor- en nadelen  Taalproblemen  Advisering  Praktijkgevallen  Vragen

Wat is meertaligheid?  Functioneel meertalig  Optimaal meertalig

Meertaligheid in de wereld  Wereld  ca talen in ca. 200 landen  Europa  ca. 22 nationale talen  ca. 40 minderheidstalen  Nederland  1 nationale taal  3 erkende minderheidstalen  >25 niet erkende minderheidstalen

Meertaligheid in Nederland  49% van de kinderen in het basisonderwijs  42% van de kinderen in het voortgezet onderwijs  Meertaligheid is geen uitzondering

Meertaligheid in Nederland  1. Dari/Pashto (Afganistan)  2. Turks  3. Farsi (Irak)  4. Berbers (Marokko)  …  9. Arabisch (Marokko)  12.Papiamentu (Antillen)  20.Sranan (Suriname)

Vormen van meertaligheid  T1: eerste taal/moedertaal  T2: tweede taal  T3: derde taal

Vormen van meertaligheid  Simultane meertaligheid  T1 en T2 vanaf de geboorte  T2 voor 1 jaar  Kwantiteit en kwaliteit  Voorbeelden  Vader Nederlands, moeder Turks  Vader Turks, moeder Marokkaans  Vader en moeder Chinees, gastouder Nederlands

Vormen van meertaligheid  Successieve meertaligheid  Eerst T1  T2 na 1 jaar oVroeg successief: T2 voor jaar oLaat successief: T2 na jaar  Voorbeelden  Thuis Arabisch, op peuterspeelzaal Nederlands  Thuis Turks, op school Nederlands

Vergelijking simultaan- successief  Simultaan  Lijkt op eentalig  Vertraging T1 en/of T2 (tot ca. 5 jaar)  Mengfouten tot 3 jaar  Woordenschat T1 en T2 ongeveer gelijk  3 jaar: woordenschat T1 en T2: ongeveer gelijk eentalig

Mengfouten simultaan  Woordverwisseling  Ned-Eng: mama, mag ik een candy  Ned-Dui: mooie puppe  Zinsverwisseling  Ned-Chin: papa, jij lief  Weinig klankverwisselingen

Vergelijking simultaan- successief  Successief  T1 lijkt op eentalig  T2/T3 anders oGeen brabbelfase oMeteen twee- en meerwoorduitingen oStandaarduitingen: weet-ik-nie, moe-plasse oStille periode

Vergelijking simultaan- successief  Successief  Mengfouten  Woordenschat T2 (en T3) kleiner dan T1  3 jaar: totale woordenschat kleiner dan eentalig

Mengfouten successief (1)  Klankverwisseling  Chin: ik wil een liedje (rietje)  Turks: daar is boes (bus)  Woordverwisseling  Turks: jij sigaret drinken (roken)

Mengfouten successief (2)  Zinsverwisseling  Turks: mama daar is  Marokkaans: ik ga (er) heen  Grammatica  de/het  hij/zij

Opdracht 1 Kind (3 jaar) krijgt thuis vanaf geboorte Turks aangeboden van zowel vader als moeder. Moeder spreekt redelijk Nederlands en spreekt ook af en toe Nederlands met kind. Kind heeft twee broers (5 en 8 jaar) die thuis met ouders Turks praten, maar onderling Nederlands. Is dit kind simultaan/successief meertalig?

Opdracht 2 Op jullie peuterspeelzaal zit een meisje (3 jaar) dat thuis Berbers spreekt. Na een korte wenperiode begint ze af en toe te spreken. Ze praat in tweewoordzinnen, bijv. pop slapen, mama komen. Is dit normaal/afwijkend? Er zit ook een Chinese jongen (3½ jaar) die nu 7 maanden komt en nog niks zegt. Is dit zorgelijk? Op welke punten kun je letten om dit te kunnen beoordelen?

DVD Oetsie Koetsie  De taal van je kind: keuzes van ouders

En toen…..  Pauze!

Factoren van invloed op T2-verwerving  Wel  Leeftijd (<12 jaar)  Taalaanleg  Intelligentie  Beheersing T1 (basis)  Motivatie  Taalcontact  Taalaanbod  Niet  Sekse (man/vrouw)  Cognitieve stijl  Persoonlijkheid

Voordelen meertaligheid  Toegang tot meerdere talen en culturen  Vroeg besef van verschillende talen  Makkelijker leren nieuwe talen op latere leeftijd  Stimuleert cognitie  Voordeel op school en werk  Het Parool van : “Actieve tweetaligheid stelt seniliteit uit.”  NRC van : “Tweetaligen zijn minder dement”

Nadelen meertaligheid  Thuis minderheidstaal- en cultuur: lage status  Geen goede basis leren T2 (beperkt aanbod T1 en door elkaar gebruiken van talen)  Taalachterstand, leerachterstand, weinig perspectieven  Volkskrant van sept. 2005: “Taalachterstand allochtonen op school 2 jaar, reken ½ jaar”  Volkskrant van okt. 2006: “Taalachterstand leidt tot voortijdig schoolverlaten”

Taalproblemen  Taalachterstand/taalstoornis  Achterstand: meestal in T2  Mengfouten zijn normaal  Stoornis in T1 en T2!  Kenmerken taalstoornis  Hardnekkige uitspraakfouten  Kleine woordenschat  Moeite met onthouden nieuwe woorden

Normale processen bij meertaligheid  Verschuiving taaldominantie  Taalverlies  Domeinscheiding: T1 thuis, T2 op school  T1: dagelijkse taal  T2: schooltaal

Meertaligheid: het ideale plaatje

Meertaligheid: het reële plaatje

Inschakelen logopedist  Wanneer  Probleem T1 en T2  En/of problemen op andere gebieden: eten/drinken, mondgedrag, gehoorproblemen  Wat doet de logopedist?  Gesprek met ouders  Tests/observatie kind  Behandeling

Advisering  Bewuste keuze T1  Afhankelijk van  Afkomst en talen ouders  Beheersing ouders T2  Geletterdheid ouders T1 en T2  Wensen ouders en andere familieleden  Beschikbare middelen

Adviezen aan ouders  Een-ouder-een-taal  Een-situatie-een-taal  Minderheidstaal thuis  Spreek de taal die u het beste beheerst  Praat geen talen door elkaar  Jong Nederlands leren: peuterspeelzaal!  Ouders Nederlands leren

Belang thuistaal  Communicatie en emotionele band ouder-kind  Positief zelfbeeld  Goede basistaal: T1 als basis voor T2

Adviezen algemeen  Rustig en duidelijk praten  Korte, goed opgebouwde zinnen  Geen babytaal  Samen spelen, lezen, ondernemen  Luisterspellen: geluiden, liedjes, versjes  Geef kind ruimte om te vertellen  Moedig aan, beloon:positief zijn

Taalstimulering op de peuterspeelzaal  Hoe werken jullie aan taalstimulering?  Wat zijn jullie ervaringen?

Adviezen peuterspeelzaal  Naar ouders  Betrek ouders (meedraaiochtenden)  Informeer ouders over meertaligheid  Respecteer keuze en afkomst ouders  Evt. tolk aanwezig bij gesprekken

Adviezen peuterspeelzaal  Naar kinderen  Stimuleringsprogramma’s oGestructureerd oHerhalend oOp niveau  Interactief voorlezen  Volgen-Aanpassen-Toevoegen

Casuïstiek  Beschrijving  Is er een probleem?  Advies ouders

Casus 1 Ik ben Turks: hoe leer ik mijn zoontje (2½ jaar) Nederlands? Ik ben moeder, mijn zoon 2½ jaar. Wij Turks bij hem praten maar ook Nederlands leren voor hij school gaan. Is goed wij Turks en ook Nederlands bij hem praten thuis?

Casus 2 Ik praat tegen mijn kinderen van drie jaar Marokkaans... en ze praten Nederlands terug! Is dit normaal? Wat moet ik doen?

Casus 3 Ik ben een Turkse vader en heb een zoontje van 3½ jaar. Hij begrijpt de juf van de peuterspeelzaal slecht en praat ook bijna niet. Ook thuis zegt hij weinig. Mijn broer heeft een zoontje van 3 jaar maar die praat wel volop in het Turks en ook in het Nederlands. Moet ik mij zorgen maken?

Conclusies  Meertaligheid is geen uitzondering  Informeer ouders over mogelijkheden  Respecteer keuze ouders  Jong Nederlands leren: grootste kans op succes  Belangrijke rol leidsters PSZ en KDV  Indien nodig logopedist inschakelen

Vragen?  Logopedist op de peuterspeelzaal   (0344)  Folder ‘Meertaligheid en logopedie’ van GGD Rivierenland  DVD ‘Taalstimuleringsadviezen in het Turks’, voor ouders, N. Cavus