Naar een duurzame economie Hoever is de transitie naar een duurzame economie?

Probleemstelling Omschakeling naar een duurzame economie Omschakeling naar een duurzame economie Minder afhankelijk van fossiele brandstoffen Minder afhankelijk van fossiele brandstoffen Invloed van de kenniseconomie op de verduurzaming van de economie Invloed van de kenniseconomie op de verduurzaming van de economie

Doelstelling Inzicht te verwerven in de uitvoering van de beleidsdoelstellingen van duurzame projecten in de regio Groningen-Assen en de Green Deal Noord-Nederland.

Vraagstelling Hoe worden kennis en nieuwe duurzame concepten ingepast in de regio Groningen-Assen en in de Green Deal Noord-Nederland. Is er sprake van een transitie naar een duurzame economie of is er slechts sprake van een beleidstechnische transitie op papier?

Conceptueel model Kenniseconomie Beleid Duurzame economie Uitvoering  Regio Groningen-Assen  Green Deal Hoe? Regionale duurzame projecten en concepten Waarom? Minder afhankelijk van fossiele brandstoffen

Definitie duurzame economie Een duurzame economie is een economie waarin evenwicht is tussen economische, ecologische en maatschappelijke belangen. De nadruk ligt niet op winstmaximalisatie en economische groei maar op de mate waarin economieën op globale, nationale en regionale schaal zelfredzaam en weerbaar zijn tegen economische, ecologische en maatschappelijke problemen.

Kenniseconomie Kennis als nieuwe productiefactor Kennis als nieuwe productiefactor Inzet kennis op verduurzaming Inzet kennis op verduurzaming Kennis in Noord Nederland (Energy Valley, Energy Academy) in combinatie met energie en duurzame concepten. Kennis in Noord Nederland (Energy Valley, Energy Academy) in combinatie met energie en duurzame concepten.

Nederland Relatief laag aandeel hernieuwbare energie in de totale energiemix (3.8% in 2010). Doelstelling van 14% in Relatief laag aandeel hernieuwbare energie in de totale energiemix (3.8% in 2010). Doelstelling van 14% in De urgentie voor hernieuwbare bronnen is o.a. lager door de gasreserves in Slochteren en de Noordzee De urgentie voor hernieuwbare bronnen is o.a. lager door de gasreserves in Slochteren en de Noordzee De Nederlandse vraag naar energie zal elk jaar licht stijgen afhankelijk van de groei van de economie. De Nederlandse vraag naar energie zal elk jaar licht stijgen afhankelijk van de groei van de economie. Tot 2025 – 2030 kan Nederland rekenen op zijn eigen gasvoorraad. Tot 2025 – 2030 kan Nederland rekenen op zijn eigen gasvoorraad. Landelijk kent Nederland een wisselend beleid t.a.v. subsidies op groene stroom. Landelijk kent Nederland een wisselend beleid t.a.v. subsidies op groene stroom.

Conclusies Een algehele lichte stijging van hernieuwbare bronnen in de laatste 10 jaar. Waarin biomassa de belangrijkste energiebron vormt. Een algehele lichte stijging van hernieuwbare bronnen in de laatste 10 jaar. Waarin biomassa de belangrijkste energiebron vormt. Economieën zijn wereldwijd nog sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen. Economieën zijn wereldwijd nog sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen. Een forse opgave om te voldoen aan de Europese energiedoelstellingen (nu nog relatief een klein aandeel hernieuwbare energie) Een forse opgave om te voldoen aan de Europese energiedoelstellingen (nu nog relatief een klein aandeel hernieuwbare energie) De Europese en Nederlandse markt blijft sterk afhankelijk van de productie van aardgas. De Europese en Nederlandse markt blijft sterk afhankelijk van de productie van aardgas.

Duurzame economie Noord- Nederland Regio Groningen-Assen Regio Groningen-Assen De Green Deal De Green Deal In welke mate dragen deze programma’s bij aan de duurzame economie van Noord-Nederland

De Regiovisie Groningen-Assen Inzet op de programma’s: bereikbaarheid, wonen, economie en ecologie (Regiopark) Inzet op de programma’s: bereikbaarheid, wonen, economie en ecologie (Regiopark) Economische motor van het noorden Economische motor van het noorden Kernwaarden: economische ontwikkeling en internationale profilering, duurzame ontwikkeling, verstedelijking (opvang), landelijke kwaliteiten (Regiopark), ruimtelijke kwaliteit en identiteit en demografische en maatschappelijke ontwikkelingen Kernwaarden: economische ontwikkeling en internationale profilering, duurzame ontwikkeling, verstedelijking (opvang), landelijke kwaliteiten (Regiopark), ruimtelijke kwaliteit en identiteit en demografische en maatschappelijke ontwikkelingen

De Regiovisie Groningen-Assen Duurzaamheid speelt een kleine rol binnen de Regiovisie Duurzaamheid speelt een kleine rol binnen de Regiovisie Vooral een conceptueel begrip door de bundeling van wonen, werken en voorzieningen: minder vervoerskilometers en zuinig omgaan met de ruimte. Vooral een conceptueel begrip door de bundeling van wonen, werken en voorzieningen: minder vervoerskilometers en zuinig omgaan met de ruimte. Duurzaamheid wordt niet gemeten en er is geen sprake van monitoring op duurzaamheid Duurzaamheid wordt niet gemeten en er is geen sprake van monitoring op duurzaamheid

Doelstellingen Regiovisie G-A Bereikbaarheid: 5% minder mobiliteit in de spits, meer E- transport, aanleg P+R transferia en fietsplusroutes Bereikbaarheid: 5% minder mobiliteit in de spits, meer E- transport, aanleg P+R transferia en fietsplusroutes Groter aandeel openbaar vervoer en schoner vervoer door de aanleg van de Regio Tram + opvang toename reizigerskilometers vanuit de Regio naar de stad Groningen Groter aandeel openbaar vervoer en schoner vervoer door de aanleg van de Regio Tram + opvang toename reizigerskilometers vanuit de Regio naar de stad Groningen Economie: Energie, life-science/healthy ageing, sensor technologie, zuinig en duurzaam gebruik van bedrijventerreinen Economie: Energie, life-science/healthy ageing, sensor technologie, zuinig en duurzaam gebruik van bedrijventerreinen Wonen: aanbieden gevarieerd aantrekkelijk woonklimaat, behoud van hoger opgeleiden binnen de regio Wonen: aanbieden gevarieerd aantrekkelijk woonklimaat, behoud van hoger opgeleiden binnen de regio Regiopark: behoud en ontwikkeling ecologische, toeristische, recreatieve, agrarische, natuurlijke waarden en functies. Versterken van de identiteit en een regionale voedselstrategie, Regiopark: behoud en ontwikkeling ecologische, toeristische, recreatieve, agrarische, natuurlijke waarden en functies. Versterken van de identiteit en een regionale voedselstrategie,

Conclusie Regiovisie G-A Binnen de regiovisie Groningen-Assen krijgt het begrip duurzaamheid vooral een conceptuele invulling. De stad Groningen werkt wel aan een eigen duurzaamheidsparagraaf en de stad Assen heeft een eigen duurzaamheidsvisie opgesteld die los staat van de regie van de Regiovisie Groningen-Assen. De RegioTram kon een deel van de toenemende mobiliteit vanuit de Regio naar de stad opvangen. Maar de RegioTram is momenteel van de baan. De regiovisie heeft geen regionale concrete visie met meetbare doelstellingen op het thema duurzaamheid. Wel stellen gemeenten onafhankelijk van elkaar duurzaamheidsvisies en paragrafen op waarin zij de doelstellingen per gemeente formuleren. Duurzaamheid blijft daardoor regionaal versnipperd en lastig te monitoren.

Green Deal Noord-Nederland Concrete en meetbare doelstelling Concrete en meetbare doelstelling Bundeling van Groene projecten (80% bestaande projecten) Bundeling van Groene projecten (80% bestaande projecten) Specifiek gericht op de energie-transitie en de duurzame economie van Noord-Nederland Specifiek gericht op de energie-transitie en de duurzame economie van Noord-Nederland Publiek private samenwerking (overheid en Energy Valley) Publiek private samenwerking (overheid en Energy Valley) Wegnemen van belemmeringen, inzet op groen en groei, innovatie en kennis (Energy Academy) Wegnemen van belemmeringen, inzet op groen en groei, innovatie en kennis (Energy Academy) Internationale samenwerking (European Region of energy excellence Internationale samenwerking (European Region of energy excellence

Verbanden energiesector Energie Akkoord Noord-Nederland I en II (Regionaal) SER-Noord Advies aan het Rijk en maatschappelijke partijen – SER 510 mln – Rijk Totaal 1080 mln Monitoring – CO2-monitor DWA – Energie monitor Energy valley – Scoringskaart projecten Green Deal Werkgelegenheid en bedrijven EV-regio 2010 – 3148 bedrijven (groei 37%) – banen (groei 14%) Stichting Energy Valley – kennis (innovatie) – energie – economie 20 – 25 mld – bestaand 23,16mld – plan12,5 mld Topsectoren beleid (Nationaal) – biobased economy 100 mln per jaar – Weghalen belemmeringen 10 mln per jaar – Noord-Nederlandse proeftuin 100 mln – voertuigen en woningen plan 70 mln – Ontwikkeling ondergrond 20 mln European Energy Academy/college 157,6 mln (50 mln Rijk, 1,2mln hansa corridor 50 mln vervolginvesteringen)) Green Deal NN (duurzame energie) – biobased economy/groene gasrotonde – elektriciteitsproductie, balancing/slimme decentrale systemen – energieonderzoek en samenwerking – organisatie 2,7943 mld

Green Deal Noord-Nederland Sluit aan op het EANN I (2007), Concept advies EANN II, Energy Valley en het Topsectorenbeleid Sluit aan op het EANN I (2007), Concept advies EANN II, Energy Valley en het Topsectorenbeleid Focus op duurzaamheid, energie en kennis Focus op duurzaamheid, energie en kennis Green Deal Noord-Nederland als proeftuin voor de rest van Nederland Green Deal Noord-Nederland als proeftuin voor de rest van Nederland Green Deal heeft een kleinere scope. Heeft geen financieringsmodellen, de E-hub en het gebruik ondergrond en infrastructuur zijn niet opgenomen (salderen en socialiseren kosten) Green Deal heeft een kleinere scope. Heeft geen financieringsmodellen, de E-hub en het gebruik ondergrond en infrastructuur zijn niet opgenomen (salderen en socialiseren kosten)

Speerpunten Green Deal Noord- Nederland Groene Gasrotonde/Bio Based Economy Groene Gasrotonde/Bio Based Economy Elektriciteitproductie & Balancering/Slimme decentrale energiesystemen Elektriciteitproductie & Balancering/Slimme decentrale energiesystemen Energiekennis/Internationale Samenwerking Energiekennis/Internationale Samenwerking Organisatorische samenwerking Organisatorische samenwerking

Doelstelling Green Deal Noord- Nederland Groene gasrotonde: 500 tot 750 mln m3 en 200 mln m3 in Groene gasrotonde: 500 tot 750 mln m3 en 200 mln m3 in ton bio-methanol per jaar in ton bio-methanol per jaar in ton bio-coal per jaar in ton bio-coal per jaar in 2020 Elektriciteitsproductie en balancing en slimme decentrale systemen Elektriciteitsproductie en balancing en slimme decentrale systemen - Verlaging kostprijs wind op zee 40% lagere kostprijs per kWh. - Verlaging kostprijs wind op zee 40% lagere kostprijs per kWh. - inpassing van wind op land conform IPO afspraken - inpassing van wind op land conform IPO afspraken - Grootschalige decentrale energieopwekking afsluitdijk - Grootschalige decentrale energieopwekking afsluitdijk - 15 PJ energiebesparing via slimme energie in de woon en werk en leefomgeving. 5 slimme energiewijken, 2 slimme werklandschappen etc PJ energiebesparing via slimme energie in de woon en werk en leefomgeving. 5 slimme energiewijken, 2 slimme werklandschappen etc. - Elektrisch vervoer Noord-Nederland boten en 2000 bussen, fietsen en auto’s voor Elektrisch vervoer Noord-Nederland boten en 2000 bussen, fietsen en auto’s voor 2015 Energieonderzoek en opleidingen, internationale samenwerking Energieonderzoek en opleidingen, internationale samenwerking - Energy Academie/College - Energy Academie/College - Vormgeving European Region of Excellence on energy - Vormgeving European Region of Excellence on energy

Green Deal Noord-Nederland Monitoring via de CO2-monitor (DWA- installatie en energieadvies) en de energiemonitor Energy Valley Regio en de regio Groningen-Assen Monitoring via de CO2-monitor (DWA- installatie en energieadvies) en de energiemonitor Energy Valley Regio en de regio Groningen-Assen Green Deal focus op duurzame energie en kennisbundeling Green Deal focus op duurzame energie en kennisbundeling Stichting Energy Valley focus op energie en economie (werkgelegenheid, investeringen en energieproductie) Stichting Energy Valley focus op energie en economie (werkgelegenheid, investeringen en energieproductie)

Green Deal Noord-Nederland Systeemvernieuwende resultaten Systeemvernieuwende resultaten – succes- en faalfactoren in beeld – groene handelsplatform, biotickets, emissie certificaten, groene businessmodellen – analyse van projecten op basis van rendement en investeringen In het 1e kwartaal van 2014 zijn de eerste (tussen) resultaten van de monitors bekend In het 1e kwartaal van 2014 zijn de eerste (tussen) resultaten van de monitors bekend

Financiering Green Deal NN

Conclusies GDNN Grotendeels afhankelijk van private projecten, private investeringen en inzet consumenten op het gebied van bijv. isolatie van woningen. Grotendeels afhankelijk van private projecten, private investeringen en inzet consumenten op het gebied van bijv. isolatie van woningen. Wegnemen belemmeringen (juridische, bureaucratische belemmeringen en meer synchronisatie rijk met lagere overheden) Wegnemen belemmeringen (juridische, bureaucratische belemmeringen en meer synchronisatie rijk met lagere overheden) Concrete doelstellingen geformuleerd maar nog onduidelijk hoe er gemeten wordt. Veel verschillende monitoren. Concrete doelstellingen geformuleerd maar nog onduidelijk hoe er gemeten wordt. Veel verschillende monitoren.

Conclusie GDNN Naast fysieke doelstellingen (toename groen gas installaties en besparing fossiel) ook systeemveranderende doelstellingen: in kaart brengen succes- en faalfactoren, Noord- Nederland als proeftuin voor groene experimenten en de oprichting en financiering van kennisclusters (Energy Academy Europe) GDNN is een bundeling van voornamelijk bestaande projecten

Eindconclusie Grote kloof tussen ambities en de praktijk op dit moment (van 4% naar 16% in 2020) – Binnen de Regiovisie G-A heeft duurzaamheid vooral een conceptuele betekenis Stichting Energy Valley grote aanjager energiemarkt (zowel fossiel als hernieuwbaar), economie en werkgelegenheid Momenteel weinig informatie bekend over de gehaalde resultaten (resultaten monitor in 2014) Veel indicatieve investeringen vanuit private investeerders Binnen de Green Deal NN is er een sterke focus op duurzame energie en besparing. Vooral in Groen gas, kennis (energy academy) en energiebalancering, elektriciteitsproductie en slimme decentrale systemen

Vervolgacties Analyse van de projecten: - wat zijn de resultaten per project (scoringskaarten, provincie Groningen). – hoe vindt de monitoring plaats (verschillende monitoren). – wat zijn de investeringen – wat zijn de belemmeringen. – hoeveel werkgelegenheid levert het op.